Parafia św. Bartłomieja Apostoła w Bieruniu Starym: Różnice pomiędzy wersjami
(dr) |
(dr) |
||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
[[Grafika:Bierun Stary wnetrze.jpg|right|thumb|Wnętrze z widokiem na ołtarz]] | [[Grafika:Bierun Stary wnetrze.jpg|right|thumb|Wnętrze z widokiem na ołtarz]] | ||
[[Plik:BierunSt1.jpg|right|thumb]] | [[Plik:BierunSt1.jpg|right|thumb]] | ||
Nazwa miasta wywodzi się prawdopodobnie od staroczeskiego słowa | Nazwa miasta wywodzi się prawdopodobnie od staroczeskiego słowa ''bern'', oznaczającego cło ściągane na rzecz władcy. | ||
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1376 roku. Bieruń miał wtedy charakter osady grodowej, czego potwierdzeniem może być istniejący wtedy kopiec. Świadczy on również o tym, że przez Bieruń przechodził stary szlak handlowy wiodący od brodu przez Wisłę pod Oświęcimiem na zachód (poprzez Bieruń, Mikołów, Gliwice do Wrocławia i Opola). Nasyp pełnił w nim funkcję punktu kontrolnego i celnego. W 1387 roku książę Jan II Żelazny dokumentem lokacyjnym nadał osadzie prawa miejskie. Położenie miasta na ważnych szlakach komunikacyjnych sprzyjało jego rozwojowi. Rozkwit Bierunia przypada na XVI wiek | Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1376 roku. Bieruń miał wtedy charakter osady grodowej, czego potwierdzeniem może być istniejący wtedy kopiec. Świadczy on również o tym, że przez Bieruń przechodził stary szlak handlowy wiodący od brodu przez Wisłę pod Oświęcimiem na zachód (poprzez Bieruń, Mikołów, Gliwice do Wrocławia i Opola). Nasyp pełnił w nim funkcję punktu kontrolnego i celnego. W 1387 roku książę Jan II Żelazny dokumentem lokacyjnym nadał osadzie prawa miejskie. Położenie miasta na ważnych szlakach komunikacyjnych sprzyjało jego rozwojowi. Rozkwit Bierunia przypada na XVI wiek; wtedy też miasto otrzymało przywileje handlowe. W 1517 roku miejscowość stała się częścią Wolnego Państwa Pszczyńskiego, znajdującego się pod opieką magnatów z rodziny Turzonów. Członkowie tego rodu rozwinęli w mieście gospodarkę rybną, podarowali browar, a także przystąpili do budowy Wielkiego Stawu Bieruńskiego. Około 1820 roku Bieruń otrzymał pierwszą szosę bitą, wiodącą z Wrocławia przez Opole, Gliwice, Mikołów aż do Krakowa. | ||
Z czasem przy tej trasie powstała nowa osada, którą zaczęto nazywać | Z czasem przy tej trasie powstała nowa osada, którą zaczęto nazywać ''Nowym Bieruniem''. W 1853 roku wybudowano tam linię kolejową łączącą Śląsk pruski z austriackim. Napływ nowych grup zawodowych przyniósł rozwój nowej kolonii. Dla odróżnienia, starszą część miasta nazwano ''Bieruń Stary''. | ||
Przełom XIX i XX wieku to czas rozwoju i industrializacji. W 1924 roku dokonano elektryfikacji miasta. W latach 1975 - 1991 Bieruń stanowił dzielnicę Tychów. W 1991 roku odzyskał samodzielność stając się gminą o statusie miejskim. 13 lutego 2004 miejscowość otrzymała swojego patrona – [[św. Walenty| św. Walentego]]. | Przełom XIX i XX wieku to czas rozwoju i industrializacji. W 1924 roku dokonano elektryfikacji miasta. W latach 1975 - 1991 Bieruń stanowił dzielnicę Tychów. W 1991 roku odzyskał samodzielność stając się gminą o statusie miejskim. 13 lutego 2004 miejscowość otrzymała swojego patrona – [[św. Walenty| św. Walentego]]. | ||
==Historia parafii == | ==Historia parafii == | ||
Na terenie Bierunia Starego znajdują się dwa kościoły: parafialny św. Bartłomieja Apostoła oraz drewniany [[Kościół pw. św. Walentego w Bieruniu|kościółek św. Walentego]] z XVII wieku. Ważną wiadomość o kościele św. Bartłomieja znajdujemy u Jana Długosza w księdze dochodów (Liber Beneficiorum) (1450). Druga wiadomość, wcześniejsza od | Na terenie Bierunia Starego znajdują się dwa kościoły: parafialny św. Bartłomieja Apostoła oraz drewniany [[Kościół pw. św. Walentego w Bieruniu|kościółek św. Walentego]] z XVII wieku. Ważną wiadomość o kościele św. Bartłomieja znajdujemy u Jana Długosza w księdze dochodów (Liber Beneficiorum) (1450). Druga wiadomość, wcześniejsza od Długoszowej (bo z 1441 roku), przekazuje imię wikarego bieruńskiego - Bartłomieja. Na tej podstawie można budowę kościoła datować najwcześniej na okolice 1440 roku. | ||
Pierwszy bieruński kościół był drewniany, otoczony cmentarzem. Przez kilka stuleci stanowił filię [[Parafia św. Klemensa w Lędzinach|kościoła lędzińskiego]]. Jego usamodzielnienie nastąpiło między 1638 a 1645 rokiem. W 1677 roku kościół został doszczętnie strawiony przez pożar, a jego funkcje zaczął pełnić istniejący już kościółek św. Walentego. | Pierwszy bieruński kościół był drewniany, otoczony cmentarzem. Przez kilka stuleci stanowił filię [[Parafia św. Klemensa w Lędzinach|kościoła lędzińskiego]]. Jego usamodzielnienie nastąpiło między 1638 a 1645 rokiem. W 1677 roku kościół został doszczętnie strawiony przez pożar, a jego funkcje zaczął pełnić istniejący już kościółek św. Walentego. | ||
W 1679 roku proboszczem parafii został mianowany ks. Jan Herbst, który od początku swego duszpasterzowania starał się o odbudowę zniszczonego kościoła. Już w maju 1680 roku stanęły fundamenty, a 22 grudnia tego samego roku nastąpiła konsekracja nowego obiektu. Uroczystościom przewodniczył [[Szafrański Franciszek|ks. Franciszek Szafrański]], dziekan pszczyński. Kościół wybudowany przez ks. Herbsta stał zaledwie sto lat. Rosnąca liczba parafian, polepszenie się statusu miasta spowodowały, że podjęto decyzję o wybudowaniu w Bieruniu nowego, masywniejszego i większego kościoła. Ten z kolei utrzymany był w stylu ludowego baroku, murowany, kryty gontem, z trzema wejściami. Posiadał w sumie 12 okien. Główny ołtarz poświęcono patronowi parafii, natomiast boczne zadedykowano Najświętszej Maryi Pannie i [[Św. Antoni Padewski|św. Antoniemu]]. Z południowej strony prezbiterium znajdowała się zakrystia, od strony północnej kaplica [[św. Barbara|św. Barbary]]. | W 1679 roku proboszczem parafii został mianowany ks. Jan Herbst, który od początku swego duszpasterzowania starał się o odbudowę zniszczonego kościoła. Już w maju 1680 roku stanęły fundamenty, a 22 grudnia tego samego roku nastąpiła konsekracja nowego obiektu. Uroczystościom przewodniczył [[Szafrański Franciszek|ks. Franciszek Szafrański]], dziekan pszczyński. Kościół wybudowany przez ks. Herbsta stał zaledwie sto lat. Rosnąca liczba parafian, polepszenie się statusu miasta spowodowały, że podjęto decyzję o wybudowaniu w Bieruniu nowego, masywniejszego i większego kościoła. Ten z kolei utrzymany był w stylu ludowego baroku, murowany, kryty gontem, z trzema wejściami. Posiadał w sumie 12 okien. Główny ołtarz poświęcono patronowi parafii, natomiast boczne zadedykowano Najświętszej Maryi Pannie i [[Św. Antoni Padewski|św. Antoniemu]]. Z południowej strony prezbiterium znajdowała się zakrystia, od strony północnej kaplica [[św. Barbara|św. Barbary]]. Wieżę i sygnaturkę pokryto blachą. | ||
W 1845 roku w wyniku pożaru zniszczeniu uległ miejscowy szpital, szkoła oraz kościół wraz z plebanią. Pomysłodawcą planu odbudowy kościoła, którą rozpoczęto w 1851 roku, był proboszcz [[Hawlitzki Jan|ks. Jan Hawlicki]]. Projekt i potrzebne obliczenia wykonał Królewski Inspektor Budowlany Józef Linke z Raciborza, a kierownikiem budowy został Augustyn Kem z Gliwic. 29 maja 1859 kościół poświęcił [[Bogedain Bernard|bp Bernard Bogedain]]. Odbudowany kościół był większy i wyższy od poprzedniego. O jego dawnych wymiarach świadczy kamienny próg wyznaczający początek dawnego prezbiterium, zachowany pośrodku obecnego kościoła. W starej swej części kościół zachował strop drewniany, a jego nowa część, wraz z kaplicami tworzącymi transept i prezbiterium, otrzymała sklepienia krzyżowo - kolebkowe. | W 1845 roku w wyniku pożaru zniszczeniu uległ miejscowy szpital, szkoła oraz kościół wraz z plebanią. Pomysłodawcą planu odbudowy kościoła, którą rozpoczęto w 1851 roku, był proboszcz [[Hawlitzki Jan|ks. Jan Hawlicki]]. Projekt i potrzebne obliczenia wykonał Królewski Inspektor Budowlany Józef Linke z Raciborza, a kierownikiem budowy został Augustyn Kem z Gliwic. 29 maja 1859 kościół poświęcił [[Bogedain Bernard|bp Bernard Bogedain]]. Odbudowany kościół był większy i wyższy od poprzedniego. O jego dawnych wymiarach świadczy kamienny próg wyznaczający początek dawnego prezbiterium, zachowany pośrodku obecnego kościoła. W starej swej części kościół zachował strop drewniany, a jego nowa część, wraz z kaplicami tworzącymi transept i prezbiterium, otrzymała sklepienia krzyżowo - kolebkowe. | ||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
Pod koniec wojny, w 1945 roku, pociski artyleryjskie uszkodziły konstrukcję dachu i część murów, ale po remoncie budowla odzyskał swój pierwotny wygląd. W tym samym czasie kościołowi groziło zniszczenie, gdyż Niemcy przy jego północnej ścianie zmagazynowali dużą ilość amunicji. W latach 1948 - 1950 fara została przebudowana. W nowych oknach założono witraże, które według projektu Zdzisława Gedliczki z Krakowa wykonała krakowska firma witrażowa Paczka. | Pod koniec wojny, w 1945 roku, pociski artyleryjskie uszkodziły konstrukcję dachu i część murów, ale po remoncie budowla odzyskał swój pierwotny wygląd. W tym samym czasie kościołowi groziło zniszczenie, gdyż Niemcy przy jego północnej ścianie zmagazynowali dużą ilość amunicji. W latach 1948 - 1950 fara została przebudowana. W nowych oknach założono witraże, które według projektu Zdzisława Gedliczki z Krakowa wykonała krakowska firma witrażowa Paczka. | ||
Obecnie przy parafii działają następujące ruchy i stowarzyszenia: [[Akcja Katolicka]] (wydająca co miesiąc | Obecnie przy parafii działają następujące ruchy i stowarzyszenia: [[Akcja Katolicka]] (wydająca co miesiąc ''Biuletyn Parafialnego Oddziału Akcji Katolickiej''), [[Apostolstwo Dobrej Śmierci]], [[Dzieci Maryi]], Ministranci, Młodzieżowy Zespół Charytatywny, [[Odnowa w Duchu Świętym]], [[Ruch Światło-Życie]], Schola, [[Różaniec Święty|Wspólnoty różańcowe]]. | ||
Istnieje też klasztor [[Służebniczki - Bieruń Stary|Sióstr Służebniczek NMP]], przy którym powstała Rodzina [[Bł. Edmund Bojanowski|Ojca Edmunda Bojanowskiego]]. | Istnieje też klasztor [[Służebniczki - Bieruń Stary|Sióstr Służebniczek NMP]], przy którym powstała Rodzina [[Bł. Edmund Bojanowski|Ojca Edmunda Bojanowskiego]]. | ||
| Linia 45: | Linia 45: | ||
*ks. Jerzy Frankowicz (1682-1693) | *ks. Jerzy Frankowicz (1682-1693) | ||
*ks. Stefan Fajerbach, komendarz | *ks. Stefan Fajerbach, komendarz | ||
*[[Matuszkowic Melchior| ks. Melchior Jan Matuszkowic]], | *[[Matuszkowic Melchior| ks. Melchior Jan Matuszkowic]], komendarz | ||
*ks. Jerzy, komendarz | *ks. Jerzy, komendarz | ||
*ks. Antoni Bargieł (1694-1711) | *ks. Antoni Bargieł (1694-1711) | ||
Wersja z 00:03, 12 gru 2017
Historia miejscowości
Nazwa miasta wywodzi się prawdopodobnie od staroczeskiego słowa bern, oznaczającego cło ściągane na rzecz władcy.
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1376 roku. Bieruń miał wtedy charakter osady grodowej, czego potwierdzeniem może być istniejący wtedy kopiec. Świadczy on również o tym, że przez Bieruń przechodził stary szlak handlowy wiodący od brodu przez Wisłę pod Oświęcimiem na zachód (poprzez Bieruń, Mikołów, Gliwice do Wrocławia i Opola). Nasyp pełnił w nim funkcję punktu kontrolnego i celnego. W 1387 roku książę Jan II Żelazny dokumentem lokacyjnym nadał osadzie prawa miejskie. Położenie miasta na ważnych szlakach komunikacyjnych sprzyjało jego rozwojowi. Rozkwit Bierunia przypada na XVI wiek; wtedy też miasto otrzymało przywileje handlowe. W 1517 roku miejscowość stała się częścią Wolnego Państwa Pszczyńskiego, znajdującego się pod opieką magnatów z rodziny Turzonów. Członkowie tego rodu rozwinęli w mieście gospodarkę rybną, podarowali browar, a także przystąpili do budowy Wielkiego Stawu Bieruńskiego. Około 1820 roku Bieruń otrzymał pierwszą szosę bitą, wiodącą z Wrocławia przez Opole, Gliwice, Mikołów aż do Krakowa.
Z czasem przy tej trasie powstała nowa osada, którą zaczęto nazywać Nowym Bieruniem. W 1853 roku wybudowano tam linię kolejową łączącą Śląsk pruski z austriackim. Napływ nowych grup zawodowych przyniósł rozwój nowej kolonii. Dla odróżnienia, starszą część miasta nazwano Bieruń Stary.
Przełom XIX i XX wieku to czas rozwoju i industrializacji. W 1924 roku dokonano elektryfikacji miasta. W latach 1975 - 1991 Bieruń stanowił dzielnicę Tychów. W 1991 roku odzyskał samodzielność stając się gminą o statusie miejskim. 13 lutego 2004 miejscowość otrzymała swojego patrona – św. Walentego.
Historia parafii
Na terenie Bierunia Starego znajdują się dwa kościoły: parafialny św. Bartłomieja Apostoła oraz drewniany kościółek św. Walentego z XVII wieku. Ważną wiadomość o kościele św. Bartłomieja znajdujemy u Jana Długosza w księdze dochodów (Liber Beneficiorum) (1450). Druga wiadomość, wcześniejsza od Długoszowej (bo z 1441 roku), przekazuje imię wikarego bieruńskiego - Bartłomieja. Na tej podstawie można budowę kościoła datować najwcześniej na okolice 1440 roku.
Pierwszy bieruński kościół był drewniany, otoczony cmentarzem. Przez kilka stuleci stanowił filię kościoła lędzińskiego. Jego usamodzielnienie nastąpiło między 1638 a 1645 rokiem. W 1677 roku kościół został doszczętnie strawiony przez pożar, a jego funkcje zaczął pełnić istniejący już kościółek św. Walentego. W 1679 roku proboszczem parafii został mianowany ks. Jan Herbst, który od początku swego duszpasterzowania starał się o odbudowę zniszczonego kościoła. Już w maju 1680 roku stanęły fundamenty, a 22 grudnia tego samego roku nastąpiła konsekracja nowego obiektu. Uroczystościom przewodniczył ks. Franciszek Szafrański, dziekan pszczyński. Kościół wybudowany przez ks. Herbsta stał zaledwie sto lat. Rosnąca liczba parafian, polepszenie się statusu miasta spowodowały, że podjęto decyzję o wybudowaniu w Bieruniu nowego, masywniejszego i większego kościoła. Ten z kolei utrzymany był w stylu ludowego baroku, murowany, kryty gontem, z trzema wejściami. Posiadał w sumie 12 okien. Główny ołtarz poświęcono patronowi parafii, natomiast boczne zadedykowano Najświętszej Maryi Pannie i św. Antoniemu. Z południowej strony prezbiterium znajdowała się zakrystia, od strony północnej kaplica św. Barbary. Wieżę i sygnaturkę pokryto blachą.
W 1845 roku w wyniku pożaru zniszczeniu uległ miejscowy szpital, szkoła oraz kościół wraz z plebanią. Pomysłodawcą planu odbudowy kościoła, którą rozpoczęto w 1851 roku, był proboszcz ks. Jan Hawlicki. Projekt i potrzebne obliczenia wykonał Królewski Inspektor Budowlany Józef Linke z Raciborza, a kierownikiem budowy został Augustyn Kem z Gliwic. 29 maja 1859 kościół poświęcił bp Bernard Bogedain. Odbudowany kościół był większy i wyższy od poprzedniego. O jego dawnych wymiarach świadczy kamienny próg wyznaczający początek dawnego prezbiterium, zachowany pośrodku obecnego kościoła. W starej swej części kościół zachował strop drewniany, a jego nowa część, wraz z kaplicami tworzącymi transept i prezbiterium, otrzymała sklepienia krzyżowo - kolebkowe.
Pod koniec wojny, w 1945 roku, pociski artyleryjskie uszkodziły konstrukcję dachu i część murów, ale po remoncie budowla odzyskał swój pierwotny wygląd. W tym samym czasie kościołowi groziło zniszczenie, gdyż Niemcy przy jego północnej ścianie zmagazynowali dużą ilość amunicji. W latach 1948 - 1950 fara została przebudowana. W nowych oknach założono witraże, które według projektu Zdzisława Gedliczki z Krakowa wykonała krakowska firma witrażowa Paczka.
Obecnie przy parafii działają następujące ruchy i stowarzyszenia: Akcja Katolicka (wydająca co miesiąc Biuletyn Parafialnego Oddziału Akcji Katolickiej), Apostolstwo Dobrej Śmierci, Dzieci Maryi, Ministranci, Młodzieżowy Zespół Charytatywny, Odnowa w Duchu Świętym, Ruch Światło-Życie, Schola, Wspólnoty różańcowe.
Istnieje też klasztor Sióstr Służebniczek NMP, przy którym powstała Rodzina Ojca Edmunda Bojanowskiego.
Szpital - historia
Cmentarze
Kapliczki i krzyże przydrożne
Proboszczowie
- ks. Wojciech Chłądowicz (1658-1665)
- ks. Jan Szczepankiewicz (1665-1673)
- ks. Grzegorz Witkowicz (1673-1679)
- ks. Jan Kazimierz Paszczykowski, komendarz (1679)
- ks. Jan Herbst (1679-1682)
- ks. Jerzy Frankowicz (1682-1693)
- ks. Stefan Fajerbach, komendarz
- ks. Melchior Jan Matuszkowic, komendarz
- ks. Jerzy, komendarz
- ks. Antoni Bargieł (1694-1711)
- ks. Jerzy Antoni Odrobiński (1711-1746)
- ks. Ludwik Nepomucen Kosmeli (1746-1756)
- ks. Karol Possadowski (1756-1789)
- ks. Jan Kanty Żychoń (1789-1832)
- ks. Tomasz Krupski administrator (1832)
- ks. Jan Hawlicki administrator (1832-1834), proboszcz (1834-1866)
- ks. Augustyn Schumann, administrator (1866-1867), proboszcz (1867-1898)
- ks. Jerzy Thielmann (1898-1903)
- ks. Mateusz Bielok (1903-1922)
- ks. Józef Czernik, dekretowany na administratora, zrezygnował (1922)
- ks. Teofil Kocurek, dekretowany na administratora, zrezygnował (1922)
- ks. Walenty Chrobok tymczasowy duszpasterz (1923)
- ks. Jan Wodarz (1923)
- ks. Wojciech Szołtysik substytut (1923)
- ks. dr Karol Wilk (1923-1935)
- ks. Paweł Macierzyński (1935-1945)
- ks. prał. Jan Trocha substytut (1939-1945), administrator (1945-1957), proboszcz (1957-1969)
- ks. Wilhelm Słomka (1969-1972)
- ks. kan. Józef Tchórz (1972-1989)
- ks. Walerian Ogierman (1989-2013)
- ks. Janusz Kwapiszewski (2013-nadal)
Bibliografia
Dekret dot. zmiany granicy parafii, WD 1931, nr 4, s. 39; Bieruń. Monografia historyczna, red. R. Kaczmarek, J. Myszor, Bieruń 2007; J. Kudera, Historia kościoła parafialnego w Bieruniu, Bieruń 1996; L. Musioł, Bieruń. Miasto, kościół i parafia, Bieruń 1999; R. Kubiciel, Kościół pod wezwaniem Świętego Bartłomieja Apostoła w Bieruniu, Bieruń 1996; D. Bednarski, Sieć parafialna Kościoła katolickiego na obszarze powiatu bieruńsko-lędzińskiego, [w:] Powiat bieruńsko-lędziński. Wspólnota samorządowa, środowisko przyrodnicze, dziedzictwo językowo-kulturowe, życie religijne, red. D. Walencik, Bieruń 2008, s. 211-230; Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, t. 3 Województwo Śląskie, cz. 1 diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej, opr. P. Nadolski, Katowice 2008, s. 79-80; J. Gembalski, Z historii organów w kościołach Bierunia Starego, Bieruń 2010, s. 10-37.
| ||||||||||