Piskorz Jan

Z e-ncyklopedia

Piskorz Jan (1901-1964)

Piskorz Jan.jpg

Urodził się 7 sierpnia 1901 w Lipniku k. Białej Krakowskiej (obecnie Bielsko Biała), w rodzinie kolejarza Jana i Ewy z d. Chrobak. Po ukończeniu szkoły realnej w rodzinnej miejscowości uczył się w gimnazjum w Białej, gdzie zdał maturę w 1919 roku. Studia teologiczne ukończył w Seminarium Duchownym w Kielcach i tam 30 grudnia 1923 przyjął święcenia kapłańskie. Następnie w latach 1923-1927 studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim. W ostatnim roku studiów ukończył także studium pedagogiczne. Będąc studentem Uniwersytetu Jagiellońskiego przebywał na leczeniu w Rabce, gdzie równocześnie pełnił funkcję kapelana kaplicy zdrojowej. Przyczynił się wówczas do wybudowania w Rabce kościoła pw. św. Teresy.

Po kuracji, w 1928 roku objął stanowisko katechety szkoły powszechnej w Kielcach i pełnił je do czerwca 1931 roku. Następnie krótko pracował jako duszpasterz polskich emigrantów we Francji. Po powrocie do Polski od września 1931 roku do czerwca 1935 roku był katechetą szkoły powszechnej w Olkuszu. 3 lipca 1935 mianowano go proboszczem w Kossowie. Urząd ten pełnił jednak krótko, ponieważ znowu musiał poddać się leczeniu w Rabce. Powróciwszy do zdrowia, od 2 czerwca 1936 pracował jako katecheta w gimnazjum państwowym w Olkuszu.

W czasie II wojny światowej 11 października 1939 rozpoczął pracę jako katecheta w gimnazjum w Jędrzejowie, ale od połowy listopada 1939 roku przeszedł do tajnego nauczania w zakresie gimnazjalnym. Do duszpasterstwa diecezjalnego wrócił 19 maja 1941, pracując jako administrator parafii Bielany. Jednak już od września 1942 roku musiał ukrywać się przed hitlerowcami. Po formalnym przekazaniu Bielan następcy, od 3 stycznia 1943 pracował jako wikariusz kolejno w Skalbmierzu, Sieciechowie, Uniejowie i wreszcie w Naremie. 17 lutego 1945 wrócił na stanowisko katechety gimnazjalnego w Jędrzejowie. Po nawiązaniu bezpośrednich kontaktów z UB przeniósł się do diecezji wrocławskiej i od września 1945 roku został katechetą szkół powszechnych i licealnych Oleśnicy. Od 3 sierpnia 1946 zaczął pełnić obowiązki referenta spraw szkolnych i wizytatora nauki religii w archidiecezji wrocławskiej. Opracował wówczas podręcznik szkolny do nauki religii pt. Wierzę w Boga. Katechizm dla najmłodszych (Wrocław 1955). 17 listopada 1950 administrator apostolski we Wrocławiu ks. dr Karol Milik mianował go rektorem Niższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu.

Gdy 21 stycznia 1951 komunistyczne władze administracyjne wraz ze służbami specjalnymi usunęły wszystkich administratorów apostolskich na Ziemiach Odzyskanych, bezpośrednio zdecydowały o mianowaniu nowych wikariuszów generalnych na tych terenach. Ks. Piskorz, dzięki zażyłości z nowo mianowanym wikariuszem kapitulnym K. Lagoszem, zaczął szybko awansować w funkcjach kościelnych i społeczno-politycznych. W lutym 1951 roku objął kierownictwo kurialnego referatu odbudowy kościołów w diecezji wrocławskiej. 26 maja 1952 został członkiem (kanonikiem rezydencjalnym) odnowionej Kapituły Metropolitarnej wrocławskiej. 9 sierpnia 1952 mianowano go wikariuszem generalnym uległego władzom państwowym wikariusza kapitulnego we Wrocławiu ks. K. Lagosza. W styczniu 1953 roku otrzymał nominację na infułata i dziekana Kapituły Metropolitarnej wrocławskiej. Równocześnie, dzięki uległym kontaktom z komunistycznymi władzami administracyjno-politycznymi i B. Piaseckim z PAX, został mianowany członkiem Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich (KIDK) przy Polskim Komitecie Obrońców Pokoju. W kwietniu 1953 roku Piskorz został przewodniczącym KIDK w województwie wrocławskim. Podczas zorganizowanego przez UB (12 grudnia 1951) Ogólnopolskiego Zjazdu Duchownych i Działaczy Katolickich we Wrocławiu, obradującego pod hasłem polskości Ziem Odzyskanych, był sekretarzem generalnym komitetu organizującego ten zjazd i autorem ocenzurowanego przez funkcjonariuszy państwowych artykułu programowego.

Gdy władze państwowe, kontynuując niektóre kierunki polityki kościelnej zapoczątkowane przez okupanta hitlerowskiego na tle sporu o katechizację dzieci w szkole, wysiedliły 7 listopada 1952 biskupów katowickich z diecezji, środowisko PAX B. Piaseckiego wysunęło kandydaturę ks. Piskorza na stanowisko wikariusza kapitulnego w Katowicach. 11 i 12 czerwca 1953 wziął udział w obradach Stałej Delegacji Międzynarodowej Konferencji dla Pokojowego Rozwiązania Problemu Niemieckiego w Berlinie. 15 października 1953 uczestniczył w konferencji, na której powołano Komisję Duchownych i Świeckich Działaczy Katolickich przy Ogólnopolskim Komitecie Frontu Jedności Narodowej w Warszawie, jego zaś wybrano na członka władz krajowych tej Komisji i przewodniczącego jej władz wojewódzkich we Wrocławiu. 21 stycznia 1954 Kapituła Katedralna w Katowicach, sterroryzowana przez UB i J. Ziętka, zatwierdziła Piskorza na stanowisku wikariusza generalnego w Katowicach. Prymas S. Wyszyński w obawie przed powstaniem schizmy, której nie można było wykluczyć, usankcjonował niekanoniczny wybór.

26 stycznia 1954, po złożeniu przysięgi wobec Kapituły Katedralnej, objął rządy w diecezji katowickiej. 11 lutego 1954 w imieniu Kurii Diecezjalnej w Stalinogrodzie podpisał z B. Piaseckim, reprezentującym Spółkę Wydawniczą PAX, umowę o wydawanie diecezjalnego czasopisma „Gość Niedzielny", którym odtąd miał kierować katowicki działacz PAX-owski Rudolf Buchała, odpowiedzialny za ideologiczny kształt katolickiego dotąd czasopisma. 4 marca 1954 uzyskał od przewodniczącego Episkopatu Polski bpa M. Klepacza prawa i obowiązki biskupa rezydującego. 28 marca 1954 zwołał w budynku kurii pierwsze plenarne zebranie najbliższych współpracowników, na którym przedstawił plany swojego działania, dotyczące m.in. dokończenia budowy katedry i zwołania synodu diecezjalnego.

W lecie 1954 roku dokonał zmiany całego zarządu Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie, odbierając kierownictwo misjonarzom i powierzając je duchownym diecezjalnym. Zlikwidował funkcjonującą od 1947 roku masową pielgrzymkę stanową mężczyzn do Piekar. Równocześnie działał politycznie w duchu propaństwowym. Pozostawał w ścisłych i bezpośrednich kontaktach z B. Piaseckim, PAX-em, kierownikiem Wojewódzkiego Urzędu do Spraw Wyznań - Woźniakiem, aparatem politycznym i UB. Dokonywał zmian w kurii i wśród proboszczów, przesuwając wiernych bp. Adamskiemu na mniej eksponowane probostwa. Awansował duchownych związanych ze środowiskiem „księży patriotów”. Zamierzał zwołać synod diecezjalny, ale po protestach duchowieństwa, a zwłaszcza po decyzji Stolicy Apostolskiej zrezygnował z tego planu.

Uważa się, że ks. Piskorz nie dopuścił do wysiedlenia z diecezji katowickiej żeńskich zgromadzeń zakonnych. W porozumieniu z Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej i PAX, przeprowadził reorganizację sieci dekanalnej. We wrześniu 1954 roku rozwiązał Konwikt Księży Neoprezbiterów w Katowicach-Załężu i założył tzw. Kurs Wstępny Śląskiego Seminarium Duchownego w Tarnowskich Górach z zaostrzoną dyscypliną. Doprowadził do konsekracji katowickiej katedry Chrystusa Króla 30 października 1955, uprzednio samowolnie zmieniając plany architektoniczne (obniżenie kopuły).

W swoich rządach spotykał coraz większy opór duchowieństwa. Pod koniec 1955 roku bp M. Klepacz sugerował mu zrezygnowanie z urzędu, do czego jednak nie doszło. Księży sprzyjających wygnanym biskupom przenosił na ubogie parafie. Gdy po ogłoszeniu 27 kwietnia 1956 przez władze ustawy o amnestii, wygnani biskupi podjęli starania o rehabilitację i 27 września 1956 wrócili do Katowic, zdecydowanie sprzeciwił się oddaniu im władzy. W wyniku nieprzejednanej postawy ks. Piskorza i interwencji służb specjalnych na jego prośbę biskupi kolejny raz musieli natychmiast opuścić diecezję. Dopiero 5 listopada 1956 przekazał on zarządzanie diecezją bp. S. Adamskiemu. Osiadł jako rezydent w Zabrzu, a potem przeniósł się do Sopotu. W 1962 roku wrócił do Bielska-Białej, gdzie Stowarzyszenie PAX i prorządowe Zrzeszenie Katolików „Caritas" otoczyło go opieką. Zmarł w nocy z 4 na 5 stycznia 1964 w Bielsku-Białej. W jego pogrzebie uczestniczyła bardzo skromna reprezentacja duchowieństwa katowickiego, na czele z ks. R. Rakiem. Posiadał tytuł radcy duchownego. Odznaczenia: Złoty Krzyż Zasługi (1952), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1953), Krzyż Oficerski Odrodzenia Polski (1954).

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Jana Piskorza; B. Cywiński, Ogniem próbowane. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej, t. 2, Londyn-Rzym 1990, s. 104; A. Grajewski, Świadek i uczestnik. 70 lat „Gościa Niedzielnego” (1923-1993), Katowice 1993, s. 38-42; Grajewski, Wygnanie, s. 79 i nn; J. Kiedos, Organizacja studiów w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym po II wojnie światowej, SSHT 1989, t. 22, s. 155-162; F. Maroń, Historia diecezji katowickiej, NPrz 1975, t.44, s. 80-81; A. Micewski, Kardynał Wyszyński, prymas i mąż stanu, Paris 1982, s. 98, 122, 171; Tenże, Współrządzić czy nie kłamać? Pax i Znak w Polsce 1945-1976, Paris 1978, s. 5; PSB, t. 26/3, s. 563-564; A. Rotta, Próby tworzenia Kościołów narodowych w państwach komunistycznych, "Chrześcijanin w Świecie" 1994, nr l, s. 69; Skworc, Budownictwo kościołów, s. 11 i nn; J. Śledzianowski, Ksiądz Czesław Kaczmarek, bp kielecki 1895-1963, Kielce 1991, s. 190, 344; J. Wycisło, Piskorz Jan (hasło), [w:] Słownik biograficzny, s. 319-322; Żebrok, NPrz 1975, t. 44, s. 115; A. Grajewski, Twój Gość, s. 79-87; J. Żurek, Ruch "księży patriotów" w województwie katowickim w latach 1949-1956, Warszawa-Katowice 2009, s. 28 i nn.; Ks. infułat Jan Piskorz (życiorys), WD 1954, nr 1-2, s. 3; A. Dziurok, Aparat bezpieczeństwa wobec biskupów i kurii katowickiej w latach 1945-1956, [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, Warszawa 2009, s. 61 i nn.; Ł. Marek, „Kler to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956-1970, Katowice 2009, s. 33 i nn; WD 1964, nr 1-2, s. 24.