Parafia św. Szczepana w Bogucicach

Z e-ncyklopedia
Wersja z dnia 07:19, 27 wrz 2009 autorstwa Jemy (dyskusja | edycje)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)

Historia miejscowości

Najstarsze wiadomości historyczne o osadzie Bogucice zawarte są w dokumencie z 15 grudnia 1360, który dotyczy zatwierdzenia przez księcia opawsko-raciborskiego Mikołaja II szlachcicowi Ottonowi z Pilicy na własność kilku wsi, w tym też Bogucic. Osada należała wówczas do obszaru ziemi mysłowickiej, w której posiadanie w latach 1480–1517 wszedł książę cieszyński Kazimierz, a po nim kolejno właścicielami byli: Aleksy Turzon, Stanisław Salomon, rodzina Mieroszewskich oraz rodzina Winklerów.

W 1822 roku na terenie Bogucic zostały wybudowane: huta cynku "Fanny" i kopalnia "Ferdynand" – rozwój przemysłu wydobywczego był głównym czynnikiem tutejszych przemian urbanistycznych w XIX wieku. Do połowy XX wieku miejscowość utrzymywała charakter rolniczy, po czym w latach 70. na obszarach rolnych wybudowano osiedla mieszkaniowe – pierwszym było osiedle górnicze przy kopalni "Katowice", wzdłuż ul. Ścigały. W 1924 roku Bogucice uczyniono dzielnicą Katowic, z czym utraciły swoją dotychczasową samodzielność gminną.

Historia parafii

Fasada kościoła św. Szczepana
Ołtarz boczny
Ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej Boguckiej

Z treści cytowanego wyżej dokumentu z 1360 roku wynika, że Bogucice przeniesione zostały na prawo niemieckie, a z kontekstu wynika, że stało się to niedawno. Wszystko wskazuje na to, że przy akcie kolonizacyjnym zaplanowano również organizację nowej parafii, a tym samym początki parafii przypadają mniej więcej na 1360 rok. Do tego czasu Bogucice należały do parafii w Mysłowicach.

Parafia w Bogucicach jako najstarsza spośród placówek mieszczących się na obszarze dzisiejszych Katowic, dała początek większości z nich: Załęże, Brynów, Załęską Hałdę, Zawodzie i Dąbrówkę Małą.

Drewniana świątynia, dedykowana śś. Szczepanowi i Dorocie, pojawia się w zapiskach w 1403 roku. Jej rozbudowa miała miejsce dwukrotnie, dzięki zabiegom ks. Jana Zająca. W 1773 roku na miejscu dotychczasowego kościoła stanął nowy, równie drewniany, którego inicjatorem był ks. Floriana Operskalski, a architektem i budowniczym – Jan Michał Wiesner z Wielkich Strzelec. Przy budowie tego kościoła nastąpiła zmiana jego opiekunów – spośród dwóch dotychczasowych patronów, pozostał jeden – św. Szczepan.

Kościół ten przetrwał do 1891 roku, kiedy to został rozebrany, a na jego miejscu w latach 1892 – 1894 stanął obecny - murowany, św. Szczepana - którego budowę rozpoczął ks. Ludwik Skowronek. Do czasu wzniesienia budowli nabożeństwa, łącznie z liturgią eucharystyczną, odprawiane były w dostosowanej do tego farskiej stodole. Fundatorami dzisiejszej świątyni byli: Franciszek Hubert Thiele–Winckler, Rejencja Królewska w Opolu i biskup wrocławski kard. Jerzy Kopp, jej architektem był Paweł Jackisch z Bytomia, a nadzorcą budowlanym – Paweł Müller z Chełmu Wielkiego. Kamień węgielny pod kościół został poświęcony w odpust Matki Boskiej Szkaplerznej, 17 lipca 1892, przez dziekana ks. Józefa Michalskiego z Lipin. Świątynię konsekrował 25 października 1894 kard. Jerzy Kopp.

W wyniku działań II wojny światowej, budynek kościoła uległ zniszczeniu i ks. kan. Alfons Tomaszewski przystąpił do jego odnowy. Odmalowano polichromie, odnowiono okrycie dachu i zainstalowano nowe dzwony na wieży, przebudowano ołtarz główny. Kolejna renowacja, spowodowana szkodami górniczymi, została wykonana z końcem lat 70. W ramach niej dostosowano wnętrze świątyni do odnowionej przez Sobór Watykański II liturgii.

Na szczególną uwagę w wystroju kościoła św. Szczepana zasługuje, przypominający gotycką monstrancję lub relikwiarz, bogato zdobiony ołtarz. Centralne jego miejsce zajmowała pierwotnie płaskorzeźba patrona parafii. W ołtarzu znajdują się figury: Dobrego Pasterza, św. Michała Archanioła, św. Jana Chrzciciela, śś. Piotra i Pawła oraz czterech Wielkich Doktorów Kościoła: Augustyna, Ambrożego, Hieronima i Grzegorza. Mamy tu także cztery boczne ołtarze: św. Barbary, św. Floriana, Matki Boskiej Szkaplerznej oraz ołtarz kalwaryjski. Nad ołtarzem głównym oraz nad ołtarzami bocznymi znajdują się witraże przedstawiające m.in.: św. Elżbietę, św. Józefa, św. Jadwigę i św. Ludwika. Piękna jest ambona zdobiona postaciami Czterech Ewangelistów oraz wspaniała płaskorzeźba "Ostatniej wieczerzy" umieszczona w ołtarzu posoborowym. Na ścianach wewnętrznych wokół kościoła znajduje się Droga Krzyżowa z łacińskimi napisami. Oryginalne są także bogato rzeźbione konfesjonały.

Wiosną 1986 roku przystąpiono w parafii do budowy domu katechetycznego, który został ukończony w trzy lata później. Po 1990 roku obiekt ten został przeznaczony na cele oświatowe - otworzono w nim pierwszą w Katowicach katolicką szkołę podstawową.

W ostatnich stuleciach została rozwinięta w parafii działalność społeczno – charytatywna, z którą łączy się założenie w Bogucicach sierocińca w 1858 roku przez ks. Leopolda Markiefkę oraz szpitala i Konwentu Bonifratrów w 1874 roku. Założyciel sprowadził siostry boromeuszki z Nysy, które zajmowały się edukacją 90 dzieci szkolnych, pozaszkolnych i prowadziły pensjonat. W 1883 roku siostry zmuszone zostały do opuszczenia placówki. Do 1886 roku zakład był prowadzony przez świeckich. Ówczesny kurator zakładu ks. Wiktor Schmidt zaprosił siostry św. Jadwigi do objęcia tej placówki, co nastąpiło 2 grudnia 1886. Również w celach charytatywnych, 23 października 1904, zawiązana została przez ks. Ludwika Skowronka Konferencja Pań św. Wincentego a’ Paulo, która pełniła opiekę nad chorymi i biednymi. Swego czasu organizowano w parafii również kolonie dla dzieci z ubogich domów.

Zobacz także:

Kult Matki Boskiej Boguckiej

Oprócz kościoła parafialnego, w Bogucicach istniał kościółek pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, postawiony "na górce" (obecnie już nie istnieje). Najstarsza wiadomość o nim pochodzi z 1598 roku i została zawarta w protokole wizytacyjnym kanonika krakowskiego Krzysztofa Kazimierskiego. Wiadomo z niego, że kościółek został wzniesiony z ofiar wiernych, jako votum wdzięczności. Od samego początku czczono w nim Obraz Matki Boskiej Boguckiej, przy którym najliczniej gromadzili się wierni w odpust Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Z czasem kult ten uczynił z Bogucic znane sanktuarium maryjne, co w konsekwencji spowodowało dwutorowość tutejszego duszpasterstwa: jedno, parafialne duszpasterstwo rozwijało się przy kościele śś. Szczepana i Doroty, a drugie, pielgrzymkowe – wokół obrazu w sanktuarium "na górce".

Sam wizerunek Matki Boskiej Boguckiej, przedstawiający Marię z Dzieciątkiem Jezus w półpostaci, pochodzi z XV wieku. Pierwotnie stanowił kopię obrazu częstochowskiego, przyniesioną przez pielgrzymów bogucickich, którą następnie przemalował "Wiedeńczyk", dostosowując wizerunek do stylu Madonn zachodnich i przedstawiając Marię z berłem jako Wspomożycielkę. Początek kultu Matki Boskiej Boguckiej datuje się na co najmniej XV wiek. W ciągu stuleci przejawiał się głównie w pielgrzymowaniu rzesz pątników do sanktuarium, a 29 czerwca 1857 na bazie tutejszej tradycji maryjnej, ks. proboszcz Leopold Markiefka zainicjował Arcybractwo Szkaplerza św. De Monte Carmel, którego członkowie nosili brunatne szkaplerze karmelitańskie. Nabożeństwo szkaplerzne ożywiło bogucickie sanktuarium, ale również przyczyniło się do przeniesienia uroczystości odpustowej ze Święta Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny (2 lipca) na Święto Matki Bożej Szkaplerznej (16 lipca). Przeobraziło to kult Matki Boskiej Boguckiej w kult Matki Boskiej Szkaplerznej, co trwało do 1954 roku.

Wraz z wybudowanie w 1894 roku kościoła św. Szczepana, wizerunek Matki Boskiej został przeniesiony do ołtarza bocznego w świątyni, zwanego szkaplerznym. W 1954 roku, po renowacji kościoła, obraz umieszczono w przebudowanym ołtarzu głównym i sporządzono dla niego tryptyk, który zaprojektował student Steller, a wykonał Władysław Krosna. Razem z translokacją obrazu, ks. Alfons Tomaszewski dokonał przywrócenia jego pierwotnego wezwania - Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Kolejnej przebudowy ołtarza podjęto się w latach 70., kiedy to usunięto tryptyk, co pozwoliło odsłonić rzeźbę św. Szczepana. Nad rzeźbą, we wnęce ołtarza, umieszczono Cudowny Obraz, który w ten sposób został dostatecznie wyeksponowany i bardziej przyciągał wiernych. Przy obrazie zaczęto organizować czuwania modlitewne 10 razy w ciągu roku od mszy św. wieczornej do późnych godzin nocnych, a o północy odprawiano Pasterkę Maryjną.

W 1930 roku przeprowadzono gruntowną restaurację obrazu, którą wykonał malarz Bąkowski z Krakowa. W tym czasie przemalowano karnację Marii i Jezusa oraz nałożono na wizerunek srebrną ozdobną sukienkę, na której wykonanie ks. Franciszek Ścigała przeprowadził zbiórkę srebra i drogocennych kamieni.

W 1994 roku Obraz Matki Boskiej Boguckiej oddano na Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, w celu ustalenia jego technologii, historii i stanu zachowania.

Proboszczowie

Bibliografia

F. Maroń, Rozwój sieci parafialnej diecezji katowickiej do końca XV w., SSHT 2 (1969), s. 101-168; D. Głazek, Obiekty sakralne w Bogucicach, [w:] Parafia Bogucicka. Tradycja i współczesność, red. Wojciech Świątkiewicz, Janusz Wycisło, wyd. 2, Katowice 2000, s. 97 – 104; J. Górecki, Sanktuarium Boguckie, Katowice 1994; Katalog Archidiecezji Katowickiej 2005, cz. 2, s. 194 - 195; J. Morcinek, Dziś i jutro parafii bogucickiej, [w:] Tamże, s. 414- 417; J. Myszor, Parafia pw. św. Szczepana w Bogucicach w XIX i na początku XX wieku, [w:] Tamże, s. 62-90; J. Wycisło, Rozwój sieci parafialnej "wielkich Katowic" w kontekście dziejów parafii w Bogucicach, [w:] Tamże, s. 24-52.

p • d • e
Organizacja Kościoła na Górnym Śląsku
Źródło: „https://silesia.edu.pl/index.php?title=Parafia_św._Szczepana_w_Bogucicach&oldid=19434”