Szwajnoch Stefan

Szwajnoch Stefan (1886-1945)

Urodził się 31 sierpnia 1886 w Bielszowicach, w rodzinie górnika Franciszka i Barbary z d. Gonsior. Po ukończeniu gimnazjum w Bytomiu studiował teologię na Uniwersytecie Wrocławskim (1908-1911). Należał do wrocławskiego Koła Braterskiego „Zet" i był ostatnim prezesem Grupy Narodowej „Swoi". Święcenia kapłańskie przyjął 22 czerwca 1912 we Wrocławiu z rąk bpa K. Augustina.

Po prymicjach pracował krótko w parafiach: św. Jadwigi w Chróścicach k. Opola (1912) i św. Jadwigi w Królewskiej Hucie (Chorzów), gdzie organizował polskie towarzystwa i kierował Kongregacją Mariańską. Za działalność propolską 22 marca 1916 został przeniesiony do parafii św. Michała w Berlinie. Od 15 sierpnia 1917 przebywał w parafii św. Ap. Piotra i Pawła w Kluczborku. W czasie powstań i plebiscytu duszpasterzował w parafii św. Anny w Zabrzu, gdzie utworzył Towarzystwo Oświaty im. św. Jacka, Towarzystwo Czytelni Ludowych i sieć bibliotek we wszystkich miejscowościach powiatu zabrskiego. Przemawiał na wiecach i organizował przyszłe zespoły pracownicze dla administracji państwowej. W październiku 1920 roku wszedł w skład delegacji polskiego duchowieństwa górnośląskiego na rozmowy z nuncjuszem apostolskim, ks. Achillesem Rattim, w Opolu. Od 1921 roku był przewodniczącym Wydziału Powiatowego Kółek Oświatowych z siedzibą w Zabrzu. Po zamachu bojówkarzy niemieckich na probostwo w czerwcu 1922 roku opuścił parafię i schronił się w Tychach.

W latach 1922-1925 był organizatorem polskiego szkolnictwa w Królewskiej Hucie i wizytatorem szkół ludowych i średnich przy Wydziale Oświecenia Publicznego w Katowicach. Pełnił także obowiązki dyrektora Państwowego Gimnazjum im. Odrowążów w Królewskiej Hucie. 1 marca 1925 został proboszczem parafii św. Marii Magdaleny w Chorzowie Starym. Wyposażył kościół w nowe organy (1927), polichromię i ołtarz główny (1930); poświęcił nowy cmentarz (1932). Wiele czasu poświęcał działalności społecznej i kurialnej. Był prezesem Towarzystwa Czytelni Ludowych w Chorzowie, wiceprezesem Zarządu Wojewódzkiego Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji i członkiem Zarządu Głównego tego stronnictwa, wiceprezesem Śląskiego Związku Akademickiego, członkiem Śląskiej Rady Wojewódzkiej (od 1931 roku). Bp S. Adamski angażował go w Consilium Administrationis (23 marca 1931). Ponadto był kuratorem i wizytatorem Sióstr św. Maryi (od 1937 roku), asystentem kościelnym Diecezjalnego Instytutu Akcji Katolickiej (16 czerwca 1937), referentem Kurii Diecezjalnej w Katowicach (21 czerwca 1937) oraz prezesem Rady Misyjnej Diecezji Katowickiej (20 października 1938). W maju 1937 roku otrzymał tytuł tajnego szambelana i nominację na kanonika Kapituły Katedralnej w Katowicach. Od 1938 roku kierował parafią Chrystusa Króla w Katowicach.

Na początku II wojny światowej, w wyniku denuncjacji został zaaresztowany przez gestapo w Katowicach i po pewnym czasie wydalony do Generalnej Guberni. Od kwietnia do sierpnia 1940 roku przebywał w Krakowie. Potem był kapelanem osobistym bpa Czesława Kaczmarka i tłumaczem w kurii kieleckiej. Tam też został ponownie aresztowany z powodu rzekomo znalezionej w czasie rewizji mapy, na której miał wyznaczyć granice przyszłej Polski, daleko wysunięte na zachód. Z Kielc przetransportowano go wraz z innymi księżmi do obozu koncentracyjnego w Auschwitz (wrzesień 1942), następnie do Oranienburga (1944), później do Bergen-Belsen, gdzie zmarł 24 marca 1945.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Stefana Szwajnocha; Schematyzm 1924-1925; EPS, s. 546, 620; Gwóźdź, Udział duchowieństwa, s. 197; Korespondencja, s. 117, 146, 150; Ks. Stefan Szwajnoch, III Kongres Krajowy Związku Misyjnego Duchowieństwa, WD 1939, nr 8, s. 278; Martyrologium, s. 209; J. Myszor, Historia diecezji, s. 117 i nn; Tenże, Stosunki Kościół, s. 57; H. Olszar, Szwajnoch Stefan (hasło), [w:]Słownik biograficzny, s. 422-423; Represje wobec duchowieństwa, s. 13 i nn; Samodzielnie myśleć i wybierać (I), s. 34; WD 1929, nr 6, s. 53; 1931, nr 3, s. 34; 1932, nr 12, 430; 1937, nr 6-7, s. 246; Macała, Duszpasterstwo a narodowość wiernych, s. 32; Greiner, Polski ruch młodzieżowy, s. 66.