Rudy Raciborskie

Sanktuarium Matki Boskiej Pokornej w Rudach Raciborskich

• 1228 Cystersi przybywają do Woszczyc .

• 1228 Książęta raciborsko-opolscy podarowali cystersom obraz MB Pokornej.

• 1252 Cystersi podejmują budowę klasztoru.

• 21 X 1258 Książę Opolski Władysław III z Raciborza podpisał dokument o fundacji klasztoru.

• 1258 Do Rud przybyło 13 mnichów z Jędrzejowa. Dokument fundacyjny zezwolił cystersom na polowania, zakładania nowych wiosek, kolonizowanie, prowadzenie handlu i rzemiosła.

• 1260 Do klasztoru należy 11 wiosek: Bojków, Chwałęcice, Dobosławice, Jankowice, Maciowakrze, Pogrzebie, Ruda Kozielska, Stanica, Stodoły, Woszczyce, Wójtowa Wieś, Zwonowice.

• 1280 Z Rud wyłania się nowe opactwo - filia w Jemielnicy pod Strzelcami Opolskimi.

• 1303 Konsekracja obecnego kościoła (wcześniejszy, drewniany spłonął).

• 1627 W czasie wojny trzydziestoletniej klasztor został splądrowany przez wojska gen. Mansfelda.

• 1671-1680 Odbudowa klasztoru przez Melchiora Wernera z Nysy, za czasów opata Pospela.

• W XVII wieku klasztor posiadał: 7 młynów, 5 hut żelaza, hutę szkła, hutę miedzi, fabrykę drutu, kuźnię, browary, winiarnię, wielki piec. Ponadto cystersi budowali drogi. Jednocześnie ciągle rozwijali się w uprawie roli, warzywnictwie, leśnictwie, hodowli trzody, rybołówstwie. Mnisi dbali też o edukację i kulturę.

• 1723-1726 Dobudowano kaplicę Matki Bożej w 1725 roku fasadę kościoła.

• 1744 Powstało gimnazjum prowadzone przez cystersów. Uczył się tu m.in. św. Jan Nepomucen oraz Karol Godula.

• 1781 Powstaje studium filozoficzno-teologiczne, jedyne na Górnym Śląsku.

• 26 XI 1810 Król Prus Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern aktem sekularyzacji dokonał kasaty klasztoru - cystersi opuścili klasztor.

• 1812 Klasztor stał się własnością księcia von Hessen-Kassel. Przez parę lat służył jako szpital.

• 1820 Klasztor stał się siedzibą książąt raciborskich i był nią bez przerwy aż do II wojny światowej.

• 26 I 1945 Armia Czerwona podpaliła kościół. Ze względu na bardzo znaczne szkody po wojnie odbudowano kościół już w stylu gotyckim, takim, w jakim cystersi go budowali.

• 1995 Kościół stał się sanktuarium diecezji gliwickiej.

• 1998 Skarb Państwa przekazał klasztor na własność diecezji gliwickiej.

• 1999 pap. Jan Paweł II w Gliwicach poświęcił korony Obrazu.

• 4 VI 2000 Koronacja Obrazu w Rudach.

• 14 VI 2009 Kościół stał się Bazyliką Mniejszą.

W pocysterskim zespole klasztorno-pałacowym w Rudach znajdują się zabytki sztuki sepulkralnej. Najstarszym jest płyta nagrobna z piaskowca (ok. 1553). Jest wmurowana w ścianę prezbiterium, a upamiętnia Mikołaja IV Toboli, który przez 43 lata pozostawał na urzędzie opata w rudzkim klasztorze (1510-1553). Na płaskorzeźbie zmarły w stroju pontyfikalnym, u stóp kartusz herbowy. Prawo noszenia infuły, pierścienia i pastorału nadał zakonnikowi papież Juliusz II w 1510 roku. Wizerunek jest otoczony bordiurą z łacińską inskrypcją, w tłumaczeniu: spoczywa tu Mikołaj, opat rudzki, pierwszy infułat. Litery wykute w kamieniu (minuskuła gotycka) tworzą relief wypukły. Na herbie znajduje się dewiza MORS, oznaczająca dom macierzysty cystersów z 1115 roku w Morimond we Francji. To epitafium jest najstarszym zachowanym zabytkiem późnogotyckiej epigrafiki w Rudach. W ścianie przy bocznym wejściu bazyliki znajduje się podobna płyta nagrobna (4 ćw. XVI w.), ale bardzo zniszczona. Przedstawia duchownego w infule, z kartuszem herbowym w górnym lewym rogu. Uwieczniony na płycie to opat Marcin II z Jędrzejowa, który przewodził rudzkim cystersom w latach 1556-1578. Cały wizerunek oraz wykuty napis (kapitała humanistyczna), który kiedyś był wyraźnym reliefem wklęsłym, jest ledwo widoczny. Płyta był umieszczona w posadzce i kilkaset lat po niej chodzono. To epitafium na ścianę trafiło dopiero podczas powojennej odbudowy, jako cenny zabytek.

Bibliografia

Na podstawie: Perła w pigułce, opr. ks. Rafał Wyleżoł oraz ks. Jan Rosiek; Gość Niedzielny, 5 listopada 2023, nr 44/1646, Archidiecezja katowicka, s. V