Parafia św. Antoniego z Padwy w Rybniku

W pierwszej połowie XIX wieku nastąpiło w Rybniku odrodzenie wcześniejszego w tym mieście, sięgającego XVI i XVII stulecia, kultu św. Antoniego z Padwy. W wigilię wspomnienia tegoż świętego, 12 czerwca 1822 w niedaleko położonym Wodzisławiu Śl. doszło do katastrofalnego w skutkach pożaru. Spłonęła większa część zabudowy miasta wraz z dwoma kościołami, a 300 rodzin straciło swój dorobek życia. Wstrząśnięci tym rybniczanie postanowili odnowić tradycyjną cześć dla kultu św. Antoniego.

Postać świętego w krajobrazie miasta obecna była w kilku aspektach. Posiadał ob bowiem ołtarze boczne w dwóch miejscowych świątyniach, najpierw Wniezbowzięcia Najświętszej Maryi Panny, a potem Matki Boskiej Bolesnej. Stąd też mistrz ciesielski Knobloch wraz z trzema rybnickimi mieszczanami - Prusowskim, Sobczykiem, Stephanym - w porozumieniu z burmistrzem Antonim Żelasko, zwrócił się do proboszcza ks. Michała Schneidera z prośbą o wyrażenie zgody na budowę kaplicy św. Antoniego. Obiekt na gruncie przekazanym przez miasto kosztem 30 tys. talarów powstał w 1828 roku.

Parafia rybnicka w 1869 roku liczyła ok. 12 tys. wiernych. Stąd też już w latach 1873-1875 pojawiły się pierwsze plany dotyczące postawienia nowego kościoła. Nie udało się zrealizować ich ks. Edwardowi Bolikowi - zmarł w 1899 roku - ale doprowadził je do końca jego następca ks. dr Franciszek Brudniok. Pozwolenie na budowę kościoła w Rybniku z wrocławskiej kurii nadeszło wiosną 1903 roku. Same prace budowlane zaś ruszyły 14 września tegoż roku. Projekt architektoniczny świątyni opracował Ludwik Schneider.

Do końca 1903 roku zabetonowano fundamenty kościoła. Kolejne prace rozpoczęto od wiosny 1904 roku, wieńcząc je wzniesieniem murów budowli. Udział w tym miało 138 osób. 1905 rok wykorzystano na ułożenie poszycia dachowego oraz wymurowanie wież. W rok później uporządkowano obejście kościoła, zawieszono dzwony i wyposażono wnętrze. W listopadzie 1906 roku rozebrano też znajdującą się w pobliżu kaplicę św. Antoniego. Koszt budowy kościoła początkowo szacowano na 346 tys. marek. W rzeczywistości przekroczył on sumę 560 tys. marek.

Na planie krzyża łacińskiego powstał kościół trójnawowy, z transeptem i rozbudowaną częścią prezbiteralną; posiadający wszystkie cechy stylu gotyckiego. Jego wieże wzniosły się na wysokość 95 m. Wewnątrz umieszczono 14-metrowy, neogotycki ołtarz główny w latach 1906-1907 wykonany w warsztacie Carla Buhla. 29 września 1907 kościół został poświęcona, a 30 września 1915 jego konsekracji dokonał bp Adolf Bertram. 22 czerwca 1921 kościoł poważnie ucierpiał w wyniku eksplozji materiałów wybuchowych na bocznicy rybnickiego dworca. Ponownie świątynia i jej wyposażenie uległy zniszczeniu podczas działań frontowych 1945 roku. 27 sierpnia 1950 na prośbę kurii wiernym została przekazana informacja o utworzeniu samodzielanej stacji duszpasterskiej przy kościele św. Antoniego z Padwy w Rybniku. Sam zaś dekret erekcyjny kuracji wszedł w życie 10 lutego 1952. W listopadzie 1991 roku rybnicki kościół stał się zabytkiem sztuki klasy "A". W czerwcu 1993 roku został podniesiony do godności bazyliki mniejszej.

Proboszczowie

• ks. Adam Bieżanowski administrator (1950-1955)
• ks. Franciszek Klimza kuratus (1955-1956), administrator (1956-1957)
• ks. Sylwester Durczok administrator (1957-1958), proboszcz (1958-1975)
• ks. Alojzy Klon (1975-1998)
• ks. Franciszek Musioł (1998-nadal)

Bibliografia

Dekret dot. zmiany granicy parafii, WD 1925, nr 1, s. 7; Dekret dot. zmiany granic parafii, WD 1927, nr 9, s. 55; Dekret dot. zmiany granic parafii, WD 1930, nr 3, s. 52; Dekret o zmianie granic parafii, WD 1958, nr 7, s. 138; B. Kloch, A. Grabiec, Kościół p.w. św. Antoniego Padewskiego w Rybniku, Rybnik 2006; Tenże, 100 lat kościoła p.w. św. Antoniego Padewskiego w Rybniku, Rybnik 2007; Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, t. 3 Województwo Śląskie, cz. 1 diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej, opr. P. Nadolski, Katowice 2008, s. 256-257; H. Markwica, Kronika kościoła i parafii pod wezwaniem św. Antoniego Padewskiego w Rybniku poprzedzona ogólnym wstępem historycznym z dziejów Rybnika, mps w Bibliotece WTL UŚ w Katowicach; D. Głazek, Domus Celeberrima. Architektura sakralna (katolicka) w przemysłowej części Górnego Śląska 1870-1914, Katowice 2003, s. 230; Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Raciborzu, zespół Landratsamt in Rybnik, sygn. 735; E. Drobny, kościół św. Antoniego w Rybniku, Rybnik 1931, s.3-26; F.Maroń, Rozwój i ustrój biskupstwa wrocławskiego w ostatnim ćwierćwieczu przed oddzieleniem obszaru obecnej diecezji katowickiej, [w:] Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, t.11, Katowice 1978, s.168; M.Szołtysek, Rybnik nasze gniazdo, Rybnik 1997, s.44-45; A. Trunghardt, Dzieje Rybnika i dawniejszego państwa rybnickiego na Górnym Śląsku, Rybnik 1925 (reprint Rybnik 2000), s.73