Parafia św. Jerzego w Dębieńsku

Początki parafii w Dębieńsku sięgają XIII wieku. Kronika parafialna podaje, że pierwszy udokumentowany zapis pochodzi z 1342 roku i dotyczy zadłużenia parafii od 1335 roku. To pierwsza data, co do której mamy pewność, że już wtedy istniała parafia. Na jej obszarze znajdowały się Dębieńsko Wielkie, Dębieńsko Stare, Czerwionka, kolonia Ciosek, Czuchów, kolonia „Angelhof”, kolonia „Solarnia”, kolonia i folwark „Neuhof”, Ornontowice, Żabik, Bukowina, Rybówka, Zawada, kolonia „Friedrichsgrube” i wieś Jankowice oraz kolonie „Mariahutte” i „Josephinenhutte”. Terytorium to pozostało niezmienione, aż do początków XX wieku, kiedy to od Dębieńska odłączyły się parafie Ornontowice, Czerwionka, Czuchów oraz Jaśkowice.

Pierwszy kościół - opis kościoła z XVII wieku

Pierwszy, drewniany kościół wybudowano w Dębieńsku prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV wieku. Strop wykonano z drewnianych pomalowanych belek, zaś podłogę wyłożono cegłami. Wewnątrz kościół ozdobiony był obrazami, ołtarzami i chórem pomalowanym i pozłoconym, w którym znajdował się sześciogłosowy pozytyw organowy, rzeźbiony i pozłacany. Dzwonnicę drewnianą z dwoma dzwonami wybudowano osobno. Trzeci dzwon umieszczono w wieżyczce nad kościołem. Wokół świątyni położony był cmentarz wraz z kostnicą, otoczony ogrodzeniem z belek drewnianych. W prezbiterium znajdował się obraz przedstawiający wyobrażenie Matki Boskiej Wniebowziętej. Do kościoła przylegała drewniana kaplica wzniesiona przez barona Jerzego Welczek. Pod nią znajdowała się krypta, w której chowano zmarłych z rodu Welczek. W tej kaplicy znajdował się poświęcony ołtarz wraz z antypedium, na którym proboszcz zgodnie z fundacją Jerzego Welczka sprawował w każdą środę i sobotę mszę za zmarłych. Tabernakulum było rzeźbione z drewna i pozłocone, a chrzcielnica była wykonana z kamienia. Kaplica istniała do drugiej połowy XVII wieku. W kronice parafialnej możemy przeczytać, że miała wymiary 24 na 13 łokci (ok. 16 x 8,5 m). Posiadała również wieżę, a we wnętrzu chór z organami i cztery ołtarze. Przylegała do niej kaplica chrzcielna.

Drugi kościół

W 1798 roku rozebrano ten kościółek i zaczęto budowę nowego, murowanego kościoła, w stylu barokowym o wymiarach ok. 32,5 x 13 m. Kościół zbudowano z kamienia, dach pokryto gontami. Wstawiono drzwi wejściowe z trzech stron. Ściany wewnątrz otynkowano. Zbudowano także duży chór. Ze starego kościoła przeniesiono m.in. główny ołtarz, ambonę, chrzcielnicę, naczynia liturgiczne oraz miedzianą monstrancję, która jest zachowana do dnia dzisiejszego. Kościół konsekrowano w 1800 roku. W XIX wieku trwały prace, mające na celu jego upiększenie. Dodano m.in. boczne ołtarze, zegar na wieży, nowe organy (działające do dziś), położono też posadzki z piaskowca, a w prezbiterium – z marmuru.

Otwarcie w ostatnich latach XIX wieku kopalni „Dębieńsko” wpłynęło na znaczne zwiększenie liczby parafian, spowodowane głównie migracją ludności na tereny otaczające kopalnię. Nie mogąc pomieścić wiernych w kościele, proboszcz Jan Salzburg w 1912 roku rozpoczął jego rozbudowę. Prowadzone w szybkim tempie prace trwały ponad rok i objęły dobudowanie transeptu wraz z absydą, które miały nadać kościołowi kształt krzyża. Wieża miała zostać podwyższona o jedną kondygnację oraz miał zostać zmieniony kształt jej hełmu. Prace budowlane rozpoczęto od rozbiórki prezbiterium z zakrystią i wieży, a w dalszej kolejności pokrycia dachowego z gontów. Po sporych wątpliwościach natury konstrukcyjnej osadzono kopułę autorstwa architekta H. Schneidera, który opracował cały projekt przebudowy świątyni. Ostatecznie kościół osiągnął rozmiary ok. 45,5 x 13 m, transept – 23 m i łączną powierzchnię niespełna 800m2.

W pierwszej połowie XX wieku prace przy parafii obejmowały tylko mniejsze remonty. Natomiast po wojnie rozbudowano chór, odnowiono organy i ołtarz główny oraz dach. Później zainstalowano ogrzewanie, wykonano nowe ołtarze boczne i konfesjonały. Zmieniono posadzkę, odnowiono prezbiterium, przerobiono ołtarze. W kolejnych latach dachówki zastąpiono blachą miedzianą. W 1996 roku odmalowano wnętrze kościoła. W maju 2009 roku na skutek pożaru, zniszczeniu uległa kopuła. Obecnie (29 kwietnia 2010 – przyp. aut.) gotowa jest już jej replika, która wkrótce ma stanąć na wieży w miejsce poprzedniej.

W Dębieńsku działają grupy parafialne: Dzieci Maryi, ministranci, oaza, Żywy Różaniec. Liczba parafian 28 stycznia 2009 wynosiła 3589 osób .

Z parafii pochodzą kapłani: ks. Bolesław Brząkalik (1953), ks. Jan Piwczyk (1967), ks. Henryk Pietras SJ (1980), o. Kazimierz Brząkalik OFM (1986), o. Gabriel Pisarek SCI (1995), o. Piotr Wrzodak OFM (1996) .

• Kapliczki i krzyże przydrożne w Dębieńsku

Proboszczowie

• ks. Bernard Durcius
• ks. Paweł Jan Paretius (1642-1678)
• ks. Mateusz Rolnik ((1679-?)
• ks. Andrzej Dawid Kamiński (1717-1728)
• ks. Melchior Woyack (1728-1771)
• ks. Ignacy Kontetschke (1772-?)
• ks. Jan Gawliczek (?-1845)
• ks. Franciszek Walczuch (1846-1882)
• ks. Franciszek Ćwielong (1883-1888)
• ks. Paweł Zielonkowski ((1888-1901)
• ks. Ludwik Winkler (1901-1906)
• ks. Jan Salzburg (1906-1923)
• ks. Teofil Kocurek (1923-1938)
• ks. Konstanty Kubitza (1938-1940)
• ks. Konstanty Niechoj substytut (1940-1955)
• ks. Henryk Rothkegel (1955-1959)
• ks. Jerzy Guttry (1959-1978)
• ks. Emanuel Francus (1978-1984)
• ks. Teofil Grzesica (1984-1989)
• ks. Józef Adamczyk (1989-2003)
• ks. Roman Kiwadowicz (2003-nadal)

Bibliografia

R. Cop, Stosunki wyznaniowe w archiprezbiteracie gliwickim w XVII wieku, Katowice 2008, pr. mgr Biblioteka WTL; B. Profaska, Dzieje Dębieńska, Czerwionka-Leszczyny 1998; Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, t. 3 Województwo Śląskie, cz. 1 diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej, opr. P. Nadolski, Katowice 2008, s. 1121; J. Górecki, Siedem wieków parafii dębieńskiej, "Z tej Ziemi. Śląski kalendarz katolicki na rok 2008", Katowice 2007, s. 153-167.