Boromeuszki - Chorzów parafia św. Barbary: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 15:27, 24 mar 2023

Siostry boromeuszki pojawiły się w Królewskiej Hucie, konkretnie w Lipinach już w 1865 roku. Zostały sprowadzone przez ks. Edwarda Delocha początkowo w celu prowadzenia nauki religii w Lipinach. Przybywało dzieci, brakowało szkół, zwłaszcza na obrzeżach Królewskiej Huty. W tym samym roku to jest w 1865 roku zostały zatrudnione w samej Królewskiej Hucie, gdzie zajęły się dziewczętami.

Wkrótce na terenie Królewskiej Huty pojawiły się przypadki zachorowań, m.in. na cholerę. Do opieki nad chorymi poprosił ks. Deloch o kolejne siostry boromeuszki. W 1867 roku przybyły s. Weronika Sentfleben, przełożona wspólnoty, s. Monika Czichon i s. Leokadia Smarczik (imię chrzestne Eufrozyna, ur. 23.11.1835 r. w Biedrzychowicach, profesję zakonną złożyła 21.10.1863 r., zm. 7.04.1905 r. w Wirku). Ogólna potrzeba zajęcia się chorymi spowodowała pozostanie sióstr w Królewskiej Hucie. Rozrastające się miasto stanęło przed koniecznością zwiększania ośrodków opieki szpitalnej. Boromeuszki związały się ze szpitalem parafialnym, dedykowanym św. Jadwidze. Najpierw był to dom z dwoma pokojami przystosowanymi dla 14 chorych, który został wykupiony z funduszu złożonego z ofiar parafian. W 1872 roku, w pobliżu wspomnianego wyżej domu, powstał nowy ośrodek szpitalny St. Hedwigs-Stift. Mógł pomieścić 30 łóżek. Gdy jego działalności zagroziły szkody górnicze, w latach 1891-1892 wybudowano nowy budynek przy dawnej ulicy św. Piotra. Szpital posiadał charakter prywatny. Zwiększające się potrzeby chorych oraz rozwój medycyny przyczyniały się do coraz to nowych inwestycji w szpitalu, zarówno budowlanych, jak i specjalistycznych. Schematyzm zgromadzenia z 1908 roku podaje liczbę 83 łóżek szpitalnych oraz 11 sióstr wspólnoty; schematyzm z 1926 roku – 122 miejsc szpitalnych oraz 13 sióstr wspólnoty. Podczas II wojny światowej szpital został objęty przez władze niemieckie. Przeznaczono go do opieki nad rannymi żołnierzami. W styczniu 1945 roku, wraz z wojskiem niemieckim opuszczającym szpital, rozkaz wyjazdu otrzymało 18 sióstr. W sierpniu 1945 roku szczęśliwie wróciły do Chorzowa. W 1949 roku nastąpiło upaństwowienie Szpitala św. Jadwigi. Zmieniono jego nazwę na Szpital Miejski nr 2, a następnie nadano imię dra Józefa Rostka. Siostry boromeuszki pracowały w tym szpitalu do 2014 roku.

Trzecią placówką na terenie parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie (do czasu utworzenia parafii św. Floriana) była wspólnota sióstr związana z Zakładem bł. Bronisławy (nazwa domu z czasów dwudziestolecia międzywojennego). Inicjatorem powstania tego ośrodka na początku XX w. były władze samorządowe. Wybudowano dom pod nazwą „Städtisches Kinder- und Altenheim”. Opiekę nad mieszkańcami domu powierzono siostrom boromeuszkom (1904 r.). Przed 1922 rokiem zakład nosił nazwę „Kaiserin Augusta Viktoria-Stift”. Cesarzowa niemiecka Augusta Wiktoria była znana ze swej dobroci i pobożności. Ze względu na rosnące potrzeby mieszkańców miasta, w latach 1914-1916 wybudowano dodatkowy budynek tego kompleksu, tzw. Dom Obywatelski. W 1920 roku otwarto żłobek dla niemowląt i małych dzieci. Po przyłączeniu Królewskiej Huty do Polski nazwę zakładu zmieniono na „Zakład bł. Bronisławy”. W 1932 roku na terenie ośrodka otwarto Stację Opieki nad Matką i Dzieckiem, gdzie lekarzem został dr Józef Skotarek (jeden z pierwszych pediatrów na Górnym Śląsku). W 1937 roku siostry opiekowały się 75 starszymi osobami (zamieszkującymi tzw. Dom Obywatelski) oraz 60 dziećmi w żłobku. W Stacji Opieki nad Matką i Dzieckiem udzielano ok. 500 porad miesięcznie. Wspólnota liczyła 14 sióstr. Podczas II wojny światowej Dom Małych Dzieci został przejęty przez władze niemieckie (Nationalsozialistlische Volkswohlfahrt – Narodowosocjalistyczna Opieka Społeczna). Boromeuszkom pozostawiono opiekę nad starcami. Część sióstr została przeniesiona do pielęgnacji rannych żołnierzy w chorzowskim Szpitalu św. Jadwigi. W 1945 roku boromeuszki powróciły do budynku zajmowanego przed wojną przez Dom Małych Dzieci i podjęły w nim poprzednią działalność. W 1948 roku komunistyczna władza państwowa odsunęła siostry zakonne od pełnienia w nim kierowniczych stanowisk. Tymczasem Dom Opieki (mieszczący się w tzw. Domu Obywatelskim) władza państwowa przekształciła w Dom Rencistów i przekazała go w świeckie ręce. Wszystkie siostry dotąd tam pracujące odgórnie przeniesiono do Domu Specjalnego dla Dorosłych przy ul. Dzierżyńskiego 50 w Chorzowie. Tam też powstała nowa placówka zakonna. Od tej pory w placówce przy ul. Wandy 66 siostry pracowały jedynie wśród małych dzieci. Ponadto, siostry zaangażowały się w prace parafialne przy rozwijającej się nowej chorzowskiej parafii św. Floriana. W 1982 roku rozpoczęto prace remontowe budynku Domu Małych Dzieci. Z tego powodu dzieci oraz personel został rozlokowany w innych ośrodkach. Siostry, decyzją władz państwowych, miały pozostać na miejscu doglądając prac całości. Przedłużający się remont oraz niemożność zasilenia wspólnoty nowymi siostrami były powodem likwidacji zakonnej placówki w tym miejscu w 1984 roku.

Zakład św. Józefa (St. Josef-Stift) - Sierociniec - Chorzów parafia św. Barbary

Siostry Boromeuszki mieszkające w domu zakonnym

s. Hildegard Brinschwitz (1889-1917)
s. Kaja Marsollek (1897-1900)
s. Sophia Lewandowski
s. Desideria Brinschwitz
s. Engratia Pӓtzold (1917-1920)
s. Heliodora Kowalski (1912)
s. Amata Iwan (1907-1917)
s. Akaria Pientka
s. Leopolda Mainka
s. Gervasia Goiny
s. Protasia Luxa (1902-1910)
s. Stanislawa Bonzkowitz
s. Erwina Wrobel
s. Benitia Materlik
s. Praxedis Hauptmann (1905-1907)
s. Laurina Soschnik
s. Klaudina Schwarzer (?-1912)
s. Zoe Kozok
s. Fabiola Lilge
s. Agnesia Schneider (1920-1923)
s. Maxima [Z]ajonz
s. Silvestra Heidenreich (1919-1921)
s. Agnes Lisson
s. Daniela Hanslik
s. Silvana Wrobel (1911-1914)
s. Lucilla Adelt (1911)
s. Davina Kroll (1911-1912)
s. Frieda Goliasch
s. Emerita Lubosch
s. Ambrosina Wladasch
s. Osmunda [Brinsa]
s. Isentrudis Gulich
s. Azaria Sajonz
s. Silissa Olawski (1915)
s. Anicja Schwarzer
s. Vigilia Majcher
s. Aleydis Deszczka
s. Stilita Piwowar
s. Ewalda Gross (1919-1928)
s. Gerwina Knauer
s. Konstantina Żurek
s. Flora Christen
s. Felicia Gollasch
s. Paula Rollnik (1915-1932)
s. Manuela Abrahamczyk
s. Canisia Tytko

Bibliografia

Archiwum Sióstr Boromeuszek w Mikołowie: Kronika domu Chorzów - Szpital św. Jadwigi (retrospektywna za lata 1865-1965); Kronika domu Chorzów – Zakład bł. Bronisławy i domu obywatelskiego (założona w 1937 r., doprowadzona do 1974 r.); Kronika domu Chorzów – Dom Małego Dziecka (retrospektywna za lata 1904-1961); Schematismus der Congregation der barmherzigen Schwestern vom hl. Carolus Borromäus, Trebnitz 1899; Schematismus der Kongregation der barmherzigen Schwestern vom hl. Karl Borromäus, Trebnitz 1908; Anhang zum Schematismus der Kongregation der barmherzigen Schwestern vom hl. Karl Borromäus, Trebnitz 1926; Johannes Chrząszcz, Fest-Schrift zur 50-jährigen Jubel-Feier der katholischen St. Barbara-Pfarrgemeinde in Königshütte O.S., Königshütte 1902; Jerzy Myszor, Dzieje akcji charytatywnej na terenie parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie w latach 1852-1923, [w:] Z dziejów parafii św. Barbary w Chorzowie. Materiały sesji naukowej […], red. Jerzy Myszor, Chorzów 1998, s. 58-77; Schematismus der Bisthums Breslau für das Jahr 1869, s. 198; Gertruda Kasperek, Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza w Mikołowie w latach 1939-1947, Lublin 1997. Rostek Józef oraz Skotarek Józef [w:] Krzysztof Brożek, Polscy lekarze na Górnym Śląsku i Śląsku Cieszyńskim od końca XIX do połowy XX wieku, Katowice 2009, s. 288, 296.

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-Siostry [[boromeuszki]] pojawiły się w Królewskiej Hucie, konkretnie w [[Parafia św. Augustyna w Lipinach|Lipinach]] już w 1865 roku. Zostały sprowadzone przez ks. [[Deloch Edward|Edwarda Delocha]] początkowo w celu prowadzenia nauki religii w Lipinach. Przybywało dzieci, brakowało szkół, zwłaszcza na obrzeżach Królewskiej Huty. W tym samy roku to jest w 1865 roku zostały zatrudnione w samej [[Parafia św. Barbary w Chorzowie|Królewskiej Hucie]], gdzie zajęły się dziewczętami.
+Siostry [[boromeuszki]] pojawiły się w Królewskiej Hucie, konkretnie w [[Parafia św. Augustyna w Lipinach|Lipinach]] już w 1865 roku. Zostały sprowadzone przez ks. [[Deloch Edward|Edwarda Delocha]] początkowo w celu prowadzenia nauki religii w [[Boromeuszki w Lipinach Śląskich|Lipinach]]. Przybywało dzieci, brakowało szkół, zwłaszcza na obrzeżach Królewskiej Huty. W tym samym roku to jest w 1865 roku zostały zatrudnione w samej [[Parafia św. Barbary w Chorzowie|Królewskiej Hucie]], gdzie zajęły się dziewczętami.
-Widząc skutki cholery ks. Deloch postanowił poprosić o kolejne siostry boromeuszki. Do opieki na chorymi z Nysy przybyły siostry: Weronika, Monika i Leokadia. Siostry podjęły się ambulatoryjnej opieki nad chorymi to znaczy opieki w domach.
+Wkrótce na terenie Królewskiej Huty pojawiły się przypadki zachorowań, m.in. na cholerę. Do opieki nad chorymi poprosił ks. Deloch o kolejne siostry boromeuszki. W 1867 roku przybyły [[Senfleben Maria|s. Weronika Sentfleben]], przełożona wspólnoty, [[Czichon Franciszka|s. Monika Czichon]] i s. Leokadia Smarczik (imię chrzestne Eufrozyna, ur. 23.11.1835 r. w Biedrzychowicach, profesję zakonną złożyła 21.10.1863 r., zm. 7.04.1905 r. w Wirku). Ogólna potrzeba zajęcia się chorymi spowodowała pozostanie sióstr w Królewskiej Hucie. Rozrastające się miasto stanęło przed koniecznością zwiększania ośrodków opieki szpitalnej. Boromeuszki związały się ze szpitalem parafialnym, dedykowanym św. Jadwidze. Najpierw był to dom z dwoma pokojami przystosowanymi dla 14 chorych, który został wykupiony z funduszu złożonego z ofiar parafian. W 1872 roku, w pobliżu wspomnianego wyżej domu, powstał nowy ośrodek szpitalny St. Hedwigs-Stift. Mógł pomieścić 30 łóżek. Gdy jego działalności zagroziły szkody górnicze, w latach 1891-1892 wybudowano nowy budynek przy dawnej ulicy św. Piotra. Szpital posiadał charakter prywatny. Zwiększające się potrzeby chorych oraz rozwój medycyny przyczyniały się do coraz to nowych inwestycji w szpitalu, zarówno budowlanych, jak i specjalistycznych. Schematyzm zgromadzenia z 1908 roku podaje liczbę 83 łóżek szpitalnych oraz 11 sióstr wspólnoty; schematyzm z 1926 roku – 122 miejsc szpitalnych oraz 13 sióstr wspólnoty. Podczas II wojny światowej szpital został objęty przez władze niemieckie. Przeznaczono go do opieki nad rannymi żołnierzami. W styczniu 1945 roku, wraz z wojskiem niemieckim opuszczającym szpital, rozkaz wyjazdu otrzymało 18 sióstr. W sierpniu 1945 roku szczęśliwie wróciły do Chorzowa. W 1949 roku nastąpiło upaństwowienie Szpitala św. Jadwigi. Zmieniono jego nazwę na Szpital Miejski nr 2, a następnie nadano imię dra Józefa Rostka. Siostry boromeuszki pracowały w tym szpitalu do 2014 roku.
-Na jej czele stała siostra przełożona Weronika Sentfleben.
-Obsada placówki ulegała stałym zmianom, z tendencją wzrostową. Wprawdzie w 1871 roku obsada placówki w Królewskiej Hucie liczyła tylko 3 siostry, tłumaczy się to jednak wyjazdem ok. 50 sióstr boromeuszek do obsługi rannych na polach bitew we Francji - ofiar wojny francusko-pruskiej. W następnych latach liczba sióstr stale rosła, gdyż powiększały się także potrzeby i obowiązki sióstr. W 1891 roku placówka sióstr składała się 7 osób (obsługa szpitala) oraz 6 sióstr pracowało w sierocińcu, 1895: 9 sióstr w szpitalu, 7 - sióstr w sierocińcu; 1897:  10 sióstr w szpitalu, 8 sióstr w sierocińcu; 1912: 11 sióstr w szpitalu, 14 sióstr w sierocińcu i szkole robót ręcznych dla dziewcząt. Ponadto na początku XX wieku 8 sióstr prowadziło otwarty przy parafii ośrodek im. cesarzowej Augusty Wiktorii. W ośrodku znajdowało się przedszkole i dom dla starców. Od początku istnienia szpitala aż do 1886 roku placówką sióstr kierowała s. Weronika Senftleben. Po złożeniu urzędu w 1886 roku objęła kierownictwo sierocińca pod op. św. Józefa. W jej miejsce przełożoną placówki została s. Martina.
+Trzecią placówką na terenie parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie (do czasu utworzenia parafii św. Floriana) była wspólnota sióstr związana z Zakładem bł. Bronisławy (nazwa domu z czasów dwudziestolecia międzywojennego). Inicjatorem powstania tego ośrodka na początku XX w. były władze samorządowe. Wybudowano dom pod nazwą „Städtisches Kinder- und Altenheim”. Opiekę nad mieszkańcami domu powierzono siostrom boromeuszkom (1904 r.). Przed 1922 rokiem zakład nosił nazwę „Kaiserin Augusta Viktoria-Stift”. Cesarzowa niemiecka Augusta Wiktoria była znana ze swej dobroci i pobożności. Ze względu na rosnące potrzeby mieszkańców miasta, w latach 1914-1916 wybudowano dodatkowy budynek tego kompleksu, tzw. Dom Obywatelski. W 1920 roku otwarto żłobek dla niemowląt i małych dzieci. Po przyłączeniu Królewskiej Huty do Polski nazwę zakładu zmieniono na „Zakład bł. Bronisławy”. W 1932 roku na terenie ośrodka otwarto Stację Opieki nad Matką i Dzieckiem, gdzie lekarzem został dr Józef Skotarek (jeden z pierwszych pediatrów na Górnym Śląsku). W 1937 roku siostry opiekowały się 75 starszymi osobami (zamieszkującymi tzw. Dom Obywatelski) oraz 60 dziećmi w żłobku. W Stacji Opieki nad Matką i Dzieckiem udzielano ok. 500 porad miesięcznie.  Wspólnota liczyła 14 sióstr. Podczas II wojny światowej Dom Małych Dzieci został przejęty przez władze niemieckie (Nationalsozialistlische Volkswohlfahrt – Narodowosocjalistyczna Opieka Społeczna). Boromeuszkom pozostawiono opiekę nad starcami. Część sióstr została przeniesiona do pielęgnacji rannych żołnierzy w chorzowskim Szpitalu św. Jadwigi. W 1945 roku boromeuszki powróciły do budynku zajmowanego przed wojną przez Dom Małych Dzieci i podjęły w nim poprzednią działalność. W 1948 roku komunistyczna władza państwowa odsunęła siostry zakonne od pełnienia w nim kierowniczych stanowisk. Tymczasem Dom Opieki (mieszczący się w tzw. Domu Obywatelskim) władza państwowa przekształciła w Dom Rencistów i przekazała go w świeckie ręce. Wszystkie siostry dotąd tam pracujące odgórnie przeniesiono do [[Boromeuszki - Chorzów II|Domu Specjalnego dla Dorosłych przy ul. Dzierżyńskiego 50 w Chorzowie]]. Tam też powstała nowa placówka zakonna. Od tej pory w placówce przy ul. Wandy 66 siostry pracowały jedynie wśród małych dzieci. Ponadto, siostry zaangażowały się w prace parafialne przy rozwijającej się nowej chorzowskiej [[Parafia św. Floriana w Chorzowie|parafii św. Floriana]]. W 1982 roku rozpoczęto prace remontowe budynku Domu Małych Dzieci. Z tego powodu dzieci oraz personel został rozlokowany w innych ośrodkach. Siostry, decyzją władz państwowych, miały pozostać na miejscu doglądając prac całości. Przedłużający się remont oraz niemożność zasilenia wspólnoty nowymi siostrami były powodem likwidacji zakonnej placówki w tym miejscu w 1984 roku.
-*'''Patrz''': [[Szpital Sióstr Boromeuszek w Chorzowie Batorym]]
+* Zakład św. Józefa (St. Josef-Stift) - [[Sierociniec - Chorzów parafia św. Barbary]]
 ==Siostry Boromeuszki mieszkające w domu zakonnym==
 *s. Hildegard Brinschwitz (1889-1917)
@@ Linia 57: / Linia 55: @@
 ==Bibliografia==
-Z dziejów parafii św. Barbary w Chorzowie. Materiały sesji naukowej [...], red. J. Myszor, Chorzów 1998.
+Archiwum Sióstr Boromeuszek w Mikołowie: Kronika domu Chorzów - Szpital św. Jadwigi (retrospektywna za lata 1865-1965); Kronika domu Chorzów – Zakład bł. Bronisławy i domu obywatelskiego (założona w 1937 r., doprowadzona do 1974 r.); Kronika domu Chorzów – Dom Małego Dziecka (retrospektywna za lata 1904-1961); Schematismus der Congregation der barmherzigen Schwestern vom hl. Carolus Borromäus, Trebnitz 1899; Schematismus der Kongregation der barmherzigen Schwestern vom hl. Karl Borromäus, Trebnitz 1908; Anhang zum Schematismus der Kongregation der barmherzigen Schwestern vom hl. Karl Borromäus, Trebnitz 1926; Johannes Chrząszcz, Fest-Schrift zur 50-jährigen Jubel-Feier der katholischen St. Barbara-Pfarrgemeinde in Königshütte O.S., Königshütte 1902; Jerzy Myszor, Dzieje akcji charytatywnej na terenie parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie w latach 1852-1923, [w:] Z dziejów parafii św. Barbary w Chorzowie. Materiały sesji naukowej […], red. Jerzy Myszor, Chorzów 1998, s. 58-77; Schematismus der Bisthums Breslau für das Jahr 1869, s. 198; Gertruda Kasperek, Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza w Mikołowie w latach 1939-1947, Lublin 1997. Rostek Józef oraz Skotarek Józef [w:] Krzysztof Brożek, Polscy lekarze na Górnym Śląsku i Śląsku Cieszyńskim od końca XIX do połowy XX wieku, Katowice 2009, s. 288, 296.
+[[Kategoria:Boromeuszki|C]]
 [[Kategoria:Boromeuszki|Chorzów]]
 [[Kategoria:Chorzów]]