Boromeuszki w Lipinach Śląskich

Początek pracy sióstr boromeuszek w Lipinach sięga roku 1865, gdy miejscowość ta leżała w granicach parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie oraz przekształcała się w ośrodek przemysłowy. Pierwsze siostry, których przełożoną była s. Kajetana König, były zaangażowane w nauczanie dziewcząt. O ich sprowadzenie zabiegali: Zarząd Spółki Brackiej Śląskich Spółek Akcyjnych Górniczo-Hutniczych oraz ks. Edward Deloch, proboszcz parafii św. Barbary. Ks. Deloch przyczynił się także do powstania w Lipinach Konferencji Pań św. Wincentgo à Paulo. Pierwsza z nich, pod opieką św. Elżbiety, powstała w 1867 r., a jej prezydentką była s. Walburga Peschke. Siostra Walburga była kolejną przełożoną lipińskiej wspólnoty. Opiekunem duchowym i komisarzem mianowano wikariusza Królewskiej Huty, ks. Józefa Michalskiego, późniejszego proboszcza w Lipinach. Siostry współpracowały z członkiniami konferencji głównie przy pielęgnacji chorych. Konferencja w Lipinach skupiała głównie polskie kobiety, o czym może świadczyć fakt, iż na zebraniach czytano po polsku lekturę Albana Stolza "Prawdy wieczne". Podczas kulturkampfu siostry musiały zrezygnować z pracy w szkole (1874 r.) Podjęły natomiast pracę pielęgnacyjną w szpitalu związanym z kopalnią „Matylda” (przy ul. Matyldy 5). Przełożoną wspólnoty była wówczas s. Monika Czichon. Jako lazaret budynek służył do 1906 r., potem przekształcono go na dom noclegowy dla zagranicznych robotników. Jednocześnie lazaret przeniesiono z Lipin do Piaśnik. Równocześnie z przeniesieniem lokalizacji szpitala, przeniesiono wspólnotę sióstr do Piaśnik (kronika retrospektywna datuje przenosiny sióstr na 1907 r.).

Drugą placówką boromeuszek na terenie Lipin była wspólnota sióstr pracująca w prowizorycznym szpitalu zakaźnym. Monografia o powiecie świętochłowickim z 1931 r. informowała o działających w Lipinach barakach zakaźnych deckerowskich. Ich prowadzenie spoczywało w rękach Związku Celowego Gminnego. Lekarzem prowadzącym był dr Henryk Czesław Bober. Ilość łóżek – 40 osób. Placówka sióstr boromeuszek powstała w 1919 roku (dane na podstawie schematyzmu zgromadzenia z 1926 r.; schematyzm diecezji śląskiej z 1927 r. podaje rok 1914). Likwidacja prowizorycznego szpitala, zarządzona rozporządzeniem zarządu gminnego w Lipinach, nastąpiła w 1931 r. Tym samym swą działalność w tym miejscu zakończyły boromeuszki.

Przedstawiając historię boromeuszek w Lipinach należy wspomnieć o siostrach związanych z ochronką (przedszkolem), a następnie katechizujących w parafii św. Augustyna. Były to: s. Emma Bobak (praca w ochronce w latach 1924-1932), s. Serafia Cieślak (praca wychowawcza w przedszkolu w latach 1925-1939 i 1945-1956, praca katechetyczna w parafii św. Augustyna w latach 1956-1976), s. Klara Przywara (praca wychowawcza w przedszkolu w latach 1928-1939 i 1945-1960, praca katechetyczna w parafii św. Augustyna 1960-1980?). Na przestrzeni lat 1924-1980 siostry przynależały do różnych wspólnot, a do pracy w Lipinach dochodziły. Na początku mieszkały razem z siostrami pracującymi w szpitalu w Piaśnikach. Podczas II wojny światowej boromeuszki zostały odsunięte od pracy wychowawczej. Przedszkole zajęła Narodowosocjalistyczna Opieka Społeczna (NSV - Nationalsozialistlische Volkswohlfahrt). Po wojnie, aż do 1951 r. znów mieszkały razem z siostrami w szpitalu w Piaśnikach. W 1951 r., jako niezatrudnione w szpitalu, musiały go opuścić w przeciągu 24 godzin (rozporządzenia państwowe). Zamieszkały tymczasowo na terenie parafii św. Augustyna. W 1958 r. zostały włączone do wspólnoty sióstr w Chropaczowie.

Bibliografia

Archiwum Sióstr Boromeuszek w Mikołowie: Kronika domu Lipiny/Piaśniki szpital miejski (retrospektywna za lata 1865-1961); Praca sióstr w Lipinach Śląskich - ochronce. Wspomnienia s. Klary Przywary, spisane w 1977 r.; Kronika domu Chropaczów (retrospektywna za lata 1914-1961); Joseph Schweter, Geschichte der Kongregation der Barmherzigen Schwestern von hl. C. Borromäus Mutterhaus Trebnitz, mps, Trebnitz [1945], s. 48; Schematismus der Kongregation der barmherzigen Schwestern vom hl. Karl Borromäus 1908, Trebnitz 1908, cz. 1, poz. 111, s. 39 (zapis placówki: Piaśniki-Lipiny); Anhang zum Schematismus der Kongregation […] 1926, Trebnitz 1926, poz. 26, s. 358 (zapis Lipiny-Piaśniki); poz. 27, s. 359 (Lipiny-Baraki); Nekrologi, rkp, t. 1-2; Schematismus des Bisthums Breslau […] für das Jahr 1867, poz. 32, s. 182; Schematismus des Bisthums Breslau […] für das Jahr 1869, poz. 35, s. 196; Schematismus des Bisthums Breslau […] für das Jahr 1871, poz. 35, s. 203; Schematyzm Diecezji Śląskiej 1927, poz. 20, s. 107 (dot. Lipiny-Baraki); Rocznik Diecezji Śląskiej (Katowickiej) 1932, poz. 27, s. 161 (dot. ochronki w Lipinach); Rocznik Diecezji Katowickiej 1947, poz. 28, s. 142 (dot. pracy sióstr w przedszkolu w Lipinach); Diecezja Katowicka 1958, s. 146 (dot. tymczasowego zamieszkania sióstr w parafii św. Augustyna); Powiat Świętochłowicki. Monografia, red. Tadeusz Szaliński, Katowice 1931, s. 254, 496-497; H. Moecke, Chronik der Industriegemeinde Lipine O/S Kreis Kattowitz, Oppeln [1941], s. 30, 32; Jerzy Myszor, Dzieje akcji charytatywnej na terenie parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie w latach 1852-1923, [w:] Z dziejów parafii św. Barbary w Chorzowie […], red. Jerzy Myszor, Chorzów 1998, s. 61-62, 71-72; Gertruda Kasperek, Rozwój Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza w Polsce i jego działalność w latach 1923-1939, Lublin 1977, s. 319 (dot. Lipiny Baraki); Gertruda Kasperek, Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza w Mikołowie w latach 1939-1947, Lublin 1997.