Walenta Teodor

Walenta Teodor (1882-1945)

Urodził się 20 kwietnia 1882 w Pawłowie, pow. raciborski, w rodzinie rolniczej i mocno związanej z polskością. Wstąpił w Valsalice pod Turynem do Towarzystwa Świętego Franciszka Salezego. Rozpoczął naukę w gimnazjum salezjańskim w Lombriasco i odbył nowicjat w Foglizzo w Piemoncie. Następnie ukończył studia uniwersyteckie w Mediolanie, Genui i Padwie. Święcenia kapłańskie przyjął 29 czerwca 1909 w Turynie z rąk kard. Augusta Richelmy. Był salezjaninem i przez 10 lat pracował w ośrodkach wychowawczych zgromadzenia we Włoszech, gdzie zajmował się ewangelizacją młodzieży biednej, opuszczonej i zagrożonej.

W 1919 roku powrócił do Polski, obejmując obowiązki nauczyciela języków obcych w gimnazjum salezjańskim w Oświęcimiu. Od 1920 roku włączył się w nurt działalności plebiscytowej i powstańczej na Górnym Śląsku: był tłumaczem języków: francuskiego i włoskiego przy Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku z siedzibą w Opolu oraz prelegentem w czasie wieców oświatowych, organizowanych przez Polski Komisariat Plebiscytowy w Bytomiu i założycielem grupy Związku Towarzystw Polek w Syryni, w pow. raciborskim. Odbywał wówczas, jako członek misji rządowej – obok ks. T. Kubiny – podróże dyplomatyczne do Rzymu w celu uświadomienia sfer watykańskich i Królestwa Włoskiego w sprawach plebiscytowych Górnego Śląska.

Na polecenie Wydziału Oświecenia Publicznego NRL na Górnym Śląsku przeprowadził w połowie 1922 roku reorganizację i polonizację gimnazjum w Mysłowicach. Potem był katechetą gimnazjalnym (1922-1923) i kapelanem w Zakładzie dla Umysłowo-Chorych w Rybniku oraz wikariuszem przy tamtejszym kościele pw. MB Bolesnej (od 13 listopada 1923) i wikariuszem-substytutem w czasie podróży proboszcza, ks. Tomasza Reginka, do Ameryki Płd. (od 1 września 1924).

4 sierpnia 1923 ks. Walenta poprosił Stolicę Apostolską o zwolnienie go z wypełniania obowiązków zakonnych. Sekularyzacja nastąpiła 13 listopada 1923. Po okresie próbnym bp A. Lisiecki włączył go w 1927 roku w szeregi duchowieństwa diecezji katowickiej. W latach 1925-1927 był wikariuszem i kierownikiem chóru przy kościele katedralnym pw. św. Ap. Piotra i Pawła w Katowicach. Następnie pracował w charakterze wikariusza w parafii MB Różańcowej w Chropaczowie. 8 kwietnia 1929 otrzymał samodzielną parafię w Wilczy Górnej, gdzie odnowił tamtejszy zabytkowy kościół pw. św. Mikołaja i plebanię.

Od 1 V 1934 przebywał w Gorzycach Śląskich, gdzie pełnił obowiązki proboszcza parafii św. Anioła Stróża. Przewodniczył też Komitetowi Budowy kościoła filialnego pw. NMP Królowej Pokoju w Olzie i organizował przy nim pracę duszpasterską. W pierwszych dniach okupacji był przesłuchiwany przez gestapo. Zakazano mu też wykonywania jakichkolwiek czynności liturgicznych w kościele i posług kapłańskich w parafii. 16 kwietnia 1945 po wkroczeniu żołnierzy sowieckich do Gorzyc, gdy stanął w obronie napastowanych kobiet, został zastrzelony, a ciało wrzucono do wykopanego rowu przeciwlotniczego. Dopiero 3 maja 1945 jego ciało zostało przeniesione na cmentarz parafialny w Gorzycach Śląskich i tam pochowane.

Za pracę społeczno-narodową w okresie powstań i plebiscytu górnośląskiego oraz za lojalność wobec rządu Drugiej Rzeczypospolitej i władz administracyjnych województwa śląskiego był odznaczony Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi oraz Złotym Krzyżem Zasługi I klasy (1930).

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Teodora Walenty; Schematyzm (1924-1947); Falęcki, O narodowe oblicze, s. 111; H. Gwóźdź, Udział duchowieństwa, s. 210; Martyrologium, s. 159, 211-212; H. Olszar, Walenta Teodor (hasło), Leksykon duchowieństwa, t. 2, s. 305-307; P.Porwoł, Walenta Teodor (hasło), Słownik biograficzny, s. 451-452; Represje wobec duchowieństwa, s. 28, 68, 260; WD 1927, nr 6, s. 41; 1929, nr 3, s. 31; Krzyżanowski, Kościół katolicki wobec mniejszości niemieckiej, s. 109, 110; A. Hanich, Martyrologium duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach II wojny światowej, Opole 2009, s.126.