Sapieha Adam Stefan

Sapieha Adam Stefan (1867-1951), kardynał, biskup krakowski

Urodzil się 14 maja 1867 w Krasiczynie jako najmłodszy syn Adama Stanisława Sapiehy i Jadwigi z Sanguszków. Pierwsze nauki pobierał u nauczycieli domowych, następnie uczęszczał do IV Wyższego Gimnazjum we Lwowie. Świadectwo dojrzałości otrzymał 8 lipca 1886. Studiował prawo na Uniwersytecie Wiedeńskim i Uniwersytecie Jagiellońskim. Równocześnie był słuchaczem wykładów w Instytucie Katolickim w Lille. Prawo ukończył w Wiedniu w 1890 roku. W latach 1890-1894 był studentem jezuickiego Uniwersytetu w Innsbrucku na wydziale teologicznym. W tym czasie został inkardynowany do diecezji lwowskiej. Sakrament kapłaństwa przyjął 1 października 1893 z rąk sufragana lwowskiego Jana Puzyny.

Od lipca 1894 roku był na parafii w Jazłowcu k. Buczacza jako wikariusz. We wrześniu 1895 prowadził rekolekcje na Górnym Śląsku. Kontynuował naukę w Rzymie, doktorat z prawa obronił 10 lipca 1896 na Uniwersytecie Lateraneńskim. Od września 1897 do października 1901 pełnił obowiązki wicerektora Seminarium Metropolitalnego archidiecezji lwowskiej oraz sekretarza sądu diecezjalnego i metropolitalnego. Od października 1902 pełnił posługę duszpasterską jako wikariusz w parafii św. Mikołaja we Lwowie. W latach 1906-1911 przebywał w Watykanie jako tajny szambelan papieski, doradzał papieżowi w sprawach Kościoła polskiego. Podejmował interwencje w sprawie powszechnego strajku dzieci polskich (zakaz nauczania religii w języku narodowym) oraz w sprawie nominacji na stolicę prymasowską (był przeciwny mianowaniu na to stanowisko obcokrajowca). W październiku 1910 roku interweniował na rzecz ks. Stanisława Adamskiego jako patrona Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych. 8 listopada 1911 otrzymał nominację na biskupa krakowskiego; 17 grudnia konsekrował go papież Pius X.

W czasie I wojny światowej założył Krakowski Biskupi Komitet Pomocy dla Dotkniętych Klęską Wojny,popularnie nazywany Książęco-Biskupim-Komitetem. Ta akcja objęła swym zasięgiem cały kraj. Charytatywne działania kontynuował przez cały okres swej posługi. Nie uchylał się od akcji politycznej w interesie narodu polskiego, działając na polu dyplomacji w Watykanie. Osłabiał wpływy niemieckie w Rzymie wykorzystując znajomość stosunków watykańskich, dążył do uzyskania zezwolenia na działalność plebiscytową księży polskich na Górnym Śląsku. W trakcie owych zabiegów dyplomatycznych naraził się nuncjuszowi Achillesowi Rattiemu i sekretarzowi stanu Gasparriemu. W 1925 roku został pierwszym metropolitą krakowskim. Dążył do uniezależnienia Kościoła od państwa i stronnictw politycznych. Był krytycznie nastawiony do konkordatu. Wspierał Ligę Katolicką a po 1930 roku Akcję Katolicką. Za jego rządów seminaria katowickie i częstochowskie przeniesiono do Krakowa. Na tle sprawy przeniesienia zwłok Józefa Piłsudskiego został gwałtownie zaatakowany przez polityków i prasę, tzw. konflikt wawelski. W czasie II wojny światowej prowadził akcję interwencyjną w obronie polskiego społeczeństwa. Zaangażował się w akcję duszpasterską wśród przymusowych robotników. Wspierał Radę Główną Opiekuńczą w Krakowie. Po zamknięciu seminarium w 1941 roku zarządził seminarium podziemne. Wystosował list do gubernatora Hansa Franka w sprawie uwolnienia profesorów UJ. Utrzymywał kontakty z podziemiem polskim, organizacją „Kreisauer Kreis”. Zainicjował i przewodniczył spotkaniom Episkopatu, ujednolicił politykę polskich biskupów wobec Niemców. Po zakończeniu wojny reaktywował Caritas, zainicjował wydawanie Tygodnika Powszechnego. Odważnie stawał w obronie uwięzionych członków AK. 18 lutego 1946 papież Pius XII powołał go do kolegium kardynalskiego. Wspierał prymasa Stefana Wyszyńskiego, nie dał się zinstrumentalizować komunistom. 6 III 1950 wydał słynne oświadczenie na wypadek aresztowania. 23 lipca 1951 zmarł w pałacu biskupim w Krakowie.

Bibliografia

J. Wolny i in., Księga Sapieżyńska, tom I, Kraków 1982; tom II, Kraków 1986; T. Pawlikowski, Adam Stefan Kardynał Sapieha, Lublin 2004 ; M. Rożek, Kardynał Sapieha, Kraków 2007.