Paweł VI

Św. Paweł VI (1897-1978), papież

Pomnik z Ziemi Świętej

Giovanni Battista Montini urodził się 26 września 1897 w Concesio koło Brescii w północnych Włoszech. Pierwsze nauki pobierał w domu, następnie został uczniem Collegio Cesare Arici w Brescii. Po zdaniu matury w 1916 roku kolejne 4 lata spędził w seminarium w Brescii, gdzie 29 maja 1920 przyjął święcenia kapłańskie. Następnie kontynuował naukę w Seminarium Lombardzkim w Rzymie, jednocześnie będąc słuchaczem filozofii i prawa na Uniwersytecie Gregoriańskim, studiował także literaturę i języki na Uniwersytecie Rzymskim. W maju 1923 roku przybył jako sekretarz nuncjatury do Warszawy, uczestnicząc w przygotowaniu konkordatu z Polską. Po 6 miesiącach, ze względu na zły stan zdrowia musiał opuścić Polskę. W październiku 1924 roku rozpoczął pracę w Sekretariacie Stanu jako minutant-referent. Jednocześnie włączył się w nurt działalności katolickich stowarzyszeń studenckich. 8 lipca 1931 otrzymał godność prałata domowego, a od 1933 roku był współpracownikiem sekretarza stanu kard. Eugenio Pacellego, późniejszego papieża Piusa XII. 13 grudnia 1937 został substytutem do spraw zwykłych w Sekretariacie Stanu. 1 listopada 1954 otrzymał nominację na arcybiskupa Mediolanu, trzy lata później 5 grudnia 1958 został mianowany kardynałem. Był członkiem Centralnej Komisji Przygotowawczej i Komisji Techniczno-Organizacyjnej przygotowujących obrady Soboru Watykańskiego II . 21 czerwca 1963 został wybrany papieżem, przybierając imię Paweł VI.

W przedstawionym przez siebie programie pontyfikatu 22 czerwca 1963 podkreślił, że będzie kontynuował rozpoczęty przez swego poprzednika sobór, dokona rewizji prawa kanonicznego, będzie kontynuował myśli zawarte w encyklikach społecznych w celu umocnienia sprawiedliwości w świecie, zarówno w życiu publicznym, jak i prywatnym. Zasada jakiej papież chciał pozostać wierny to: wolność, prawda oraz poszanowanie wzajemnych praw i obowiązków. Przyrzekał nie szczędzić sił dla utwierdzenia pokoju, który nazwał największym dobrem ludzkości. Fundamentem tego wysiłku było działanie na rzecz zjednoczenia chrześcijan. 17 maja 1964 powołał Sekretariat dla Religii Niechrześcijańskich, a rok później, 8 kwietnia 1965 ustanowił Sekretariat dla Niewierzących.

W pierwszej encyklice: Ecclesiam suam opublikowanej 6 sierpnia 1964, papież wyłożył doktrynalne i praktyczne normy aktywności Kościoła oraz zapowiedział dialog z całą ludzką wspólnotą. W encyklice Mense Maio z 29 kwietnia 1965 wezwał do modlitw o pokój za przyczyną Matki Kościoła, z kolei w Mysterium Fidei z 3 września 1965 zreferował tradycyjną naukę Kościoła na temat Eucharystii. 15 września 1965 motu proprio Apostolica sollicitudo konstytuowało Synod Biskupów, który miał być organem łączącym papieża ze światowym episkopatem. Pokojowym wysiłkom była poświęcona encyklika Matri Rosarii z 15 września 1966. Konstytucją apostolską Indulgentiarum doctrina z 1 stycznia 1967 papież reformował sprawy udzielania odpustów, rozszerzył przywilej uzyskania odpustu Porcjunkuli najpierw na franciszkanów, później benedyktynów i na cały Kościół. Z kolei w motu proprio Sacrum diaconatus z 18 czerwca 1967 wprowadził stały diakonat dla świeckich, którzy ukończyli 35 rok życia, także dla żonatych. W tym samym czasie w encyklice społecznej Populorum progressio z 26 lipca 1967 Paweł VI wyłożył społeczne principia Kościoła. W encyklice Sacerdotalis coelibatus z 24 czerwca 1967 stwierdził, że celibat jest znakiem wyłącznej dyspozycyjności kapłana dla służby Chrystusowi i Ludowi Bożemu i opowiedział się za jego utrzymaniem. 21 czerwca 1967 na publicznym konsystorzu Paweł VI dokonał otwarcia Roku Wiary w związku z 1900-leciem śmierci Apostołów Piotra i Pawła w Rzymie. W encyklice Humanae vitae ogłoszonej 29 lipca 1968 zwracając się nie tylko do katolików, ale do całej ludzkości, papież odrzucił jako złe i niedopuszczalne sztuczne zapobieganie poczęciom i przerywanie ciąży, a także podkreślił moralne zło antykoncepcji. 14 maja 1971 ogłosił list apostolski Octogesima adveniens zalecający katolikom podjęcie działalności politycznej w celu humanizacji życia społecznego. 11 stycznia 1973 powstał Papieski Komitet dla Spraw Rodziny z zadaniem śledzenia rozwoju rodziny oraz rozpoznawaniem właściwych metod podnoszenia w niej wartości moralnych, duchowych, społecznych i wychowawczych. W adhortacji Evangelii nuntiandi opublikowanej 8 grudnia 1975 papież ukazał rolę ewangelizacji wobec współczesnej kultury świata. Paweł VI wysunął inicjatywę, by pierwszy dzień każdego roku obchodzono jako Międzynarodowy Dzień Pokoju. W Kościele katolickim pierwszy raz uroczystość tę obchodzono 1 stycznia 1968.

Paweł VI był pierwszym papieżem, który podróżował helikopterem i samolotami. W dniach 4 - 6 stycznia 1964 odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej, od 2 do 5 grudnia 1964 przebywał na Międzynarodowym Kongresie Eucharystycznym w Bombaju. Wydarzeniem o wadze historycznej była podróż Pawła VI do Nowego Jorku w dniach 4 - 5 października 1965, podczas której papież po raz pierwszy wystąpił przed tak szerokim gremium światowym wyrażając troskę o losy świata i zwracając się z prośbą o poszanowanie i obronę zagrożonych wartości humanistycznych. Odbyta w dniu 13 maja 1967 pielgrzymka do Fatimy miała na celu uprosić wewnętrzny pokój dla Kościoła i czystość wiary po soborze; następnie był w Turcji (25 - 26 lipca 1967), w Bogocie (22 - 24 sierpnia 1968), w Genewie (10 czerwca 1969), w Ugandzie (31 lipca do 2 sierpnia 1969), na Sardynii (w kwietniu 1970) i na Dalekim Wschodzie (26 listopada do 3 grudnia 1970).

Osobny problem to stosunki z Polską, znaną papieżowi z młodych lat kapłańskich. Z Polakami miał wiele kontaktów w Rzymie, m.in. w trudnych latach wojny. Potem już na Stolicy Piotrowej starał się choćby kilkoma słowami wypowiedzianymi po polsku okazać Polakom swe szczególne zainteresowanie. Bliskie więzi łączyły go z kardynałem Stefanem Wyszyńskim i kardynałem Karolem Wojtyłą, którego zaprosił do wygłoszenia rekolekcji w Watykanie w dniach 5 - 12 marca 1976. Beatyfikował Maksymiliana Marię Kolbego i s. Teresę Marię Ledóchowską . Na zakończenie III sesji soborowej 21 listopada 1964 w odpowiedzi na memoriał biskupów polskich uchwalony na Jasnej Górze, ogłosił Maryję Matką Kościoła. W czasie inauguracji obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski odbyła się w Rzymie akademia, w której Paweł VI wziął udział i przemówił do Polaków, ubolewając, że nie może uczestniczyć w zamierzonej pielgrzymce na Jasną Górę. Bullą datowaną na 28 czerwca 1972 zaczynającą się od słów Episcoporum Poloniae coetus erygował 4 nowe diecezje: opolską, gorzowską, szczecińsko-kamieńską i koszalińsko-kołobrzeską. Pierwsze dwie włączono do metropolii wrocławskiej, również erygowanej, pozostałe zaś oraz biskupstwo warmińskie do metropolii gnieźnieńskiej. Paweł VI zmarł 6 sierpnia 1978. Został beatyfikowany przez papieża Franciszka 19 października 2014, a kanonizowany 14 października 2018.

• Wspomnienie dowolne św. Pawła VI jest obchodzone w całym Kościele 29 maja. Ustala to ogłoszony 6 lutego 2019 dekret Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Podaje też teksty liturgiczne, które mają zostać włączone do kalendarza, mszału, brewiarza i martyrologium. Jako tekst do brewiarzowej godziny czytań wybrano fragmenty homilii papieża Pawła VI wygłoszonej podczas ostatniej publicznej sesji Soboru Watykańskiego II. Zostały one zatytułowane Aby poznać Boga trzeba poznać człowieka.

Bibliografia

K. Dopierała, Księga papieży, Poznań 1996; M. Wrzeszcz, Paweł VI. Szkice do portretu wielkiego papieża, Warszawa 1982; Z. Zieliński, Papiestwo i papieże dwóch ostatnich wieków, Poznań 1986. Foto: Postument z figurą pap. Pawła VI na Górze Przemienienia, Ziemia Święta.