Parafia św. Marcina w Ćwiklicach: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 15:45, 15 paź 2021

Historia

Parafia św. Marcina w Ćwiklicach powstała przed 1326 rokiem i wchodziła w skład dekanatu oświęcimskiego, później pszczyńskiego. Historycznie jest ściśle związana z Pszczyną. Kościół wybudowano w XVI wieku, a następnie przebudowano w XVIII stuleciu. Parafia zajmuje obszar w południowo-wschodniej części Górnego Śląska i obejmuje dwie wsie: Ćwiklice i Rudołtowice.

Początki Pszczyny sięgają X lub XI wieku. Powstała przy szlaku handlowym prowadzącym z Ukrainy nad Dunaj. Pszczyna prawa miejskie uzyskała w XIII wieku. Tego samego czasu sięgają początki Ćwiklic. Miejscowość założono na prawie niemieckim. Osada prawdopodobnie wzięła swoją nazwę od przezwiska pierwszego osadnika lub zasadźcy „Ćwikła”. Ziemie Ćwiklic wielokrotnie zmieniały właścicieli, a w 1876 roku znalazły się w rękach księcia pszczyńskiego Jana Henryka XI. W 1861 roku wieś zamieszkiwało 740 osób, z czego 732 były wyznania katolickiego.

Pierwsze wzmianki o sołtysie wsi Rudołtowice sięgają połowy XV wieku. Rudołtowice leżą obok Ćwiklic, a ich nazwa pochodzi prawdopodobnie od imienia „Rudolf”. Osada posiadała również wielu właścicieli, a pod koniec XIX wieku stała się własnością księcia pszczyńskiego. W 1861 roku wieś zamieszkiwało 703 katolików i 25 protestantów.

Kościół

W świetle ekspertyzy dendrochronologicznej, kościół pod wezwaniem świętego Marcina, biskupa Tours, został zbudowany w latach 1464 – 1466. Dotychczas uważano, iż kościół został zbudowany prawdopodobnie pod koniec XVI lub na początku XVII wieku, na miejscu poprzedniego powstałego około XIII - XIV wieku. W XVIII wieku został rozbudowany, wyposażony w ufundowane ołtarze boczne. Na przełomie XIX/XX wieku zbudowano nową kaplicę i zakrystię od strony południowej. Wnętrze kościoła rozszerzono o przestrzeń pod wieżą.

Obraz św. Marcina datowany na wiek XVIII. Umieszczony jest w centrum głównego ołtarza. Gotycki tryptyk typu Sacra Conversazione namalowany na desce lipowej, datowany na trzecią ćwierć XV wieku, znajduje się w bocznej kaplicy.

W latach 1574-1575 kościół parafialny w Ćwiklicach przejęli protestanci. W 1592 roku ks. Jan z Kłomnic przystąpił do protestanckiego konwentu, podpisując się jako pastor. Mszę św. odprawiał według mszału krakowskiego. W 1598 roku archidiakon krakowski Krzysztof Kazimierski z polecenia Jerzego kardynała Radziwiłła, biskupa krakowskiego dokonał wizytacji parafii w Ćwiklicach. Krótko potem proboszczem parafii został Andrzej Szumski z Krakowa, który był protestantem. Podczas wizytacji w 1619 roku administratorem parafii był Albert Wantorski, a w czasie kolejnej wizytacji w 1655 roku ks. Jerzy Stachurski, który objął ją w 1654 roku po ks. Janie Albercie Gallaszkowiczu. Następcą ks. Stachurskiego został ks. Jan Kazimierz Paszczykowski, który zmarł w 1720 roku. Od 20 maja 1720 proboszczem w Ćwiklicach był ks. Jan Antoni Łaczyński. Z tego okresu zachowała się wzmianka w źródłach: Kościół parafialny był drewniany, pod wezwaniem św. Marcina, konsekrowany. Dwa boczne ołtarze poświęcone Najświętszej Maryi Pannie i świętemu Krzyżowi.

Kolejnymi proboszczami byli: ks. Franciszek Józef Latosiński (1742-1785) i ks. Jerzy Jan Surówka (1785-1803). Ten ostatni był także dziekanem dekanatu pszczyńskiego. W 1803 roku parafię objął ks. Walenty Hanuszek i pozostawał tutaj proboszczem aż do 1821 roku. Po nim w Ćwiklicach duszpasterzował ks. Andrzej Bernard Gilge, zaś w latach 1829-1831 proboszczem był ks. Alojzy Schindler. W 1833 roku ks. Gilge powrócił na swoje stanowisko. Jego następcą został pochodzący z tej parafii ks. Paweł Stanowski. Funkcję proboszcza sprawował on do 1856 roku. Zastąpił go następnie ks. Berthold Schiller. Za czasów jego posługi w parafii wybudowano nowe probostwo i zabudowania gospodarcze. Proboszcz zmarł w 1888 roku i został pochowany na cmentarzu obok kościoła.

Ks. Henryk Tomczak, proboszcz w Ćwiklicach (1976-2001) przeprowadził gruntowny remont kościoła oraz odnowił XV-wieczny tryptyk. Wybudował także dom katechetyczny, w którym w czasie wakacji letnich i ferii zimowych odbywają się rekolekcje. W 2001 roku proboszczem został ks. Sylwester Suchoń. W roku 2015 parafia liczyła 3300 parafian.

Kapliczki i krzyże przydrożne

Kapliczki i krzyże przydrożne w Ćwiklicach

Proboszczowie

ks. Jan Albert Gallaszkowicz 1639
ks. Baltazar z Przerębu Przerębski do 1654
ks. Jerzy Stachurski (1654-1690)
ks. Jan Kazimierz Paszczykowski (1690-1720)
ks. Jan Antoni Łaczyński (Laczyński, Laczinski, Łaczynski) (1720-1742)
ks. Franciszek Józef Latosiński (Latoszyński, Latosienski, Latocha) (1742-1785)
ks. Jerzy Jan Surówka (1785-1803)
ks. Walenty Hanuszek (1803-1821)
ks. Andrzej Bernard Gilge (1821-1829)
ks. Alojzy Schindler (1829-1831)
ks. Paweł Stanowski (1833-1856)
ks. Berthold Schiller (1856-1888)
ks. Ludwik Vogt (1888-1935)
ks. Jan Osiewacz (1932-1962)

w czasie okupacji administratorami byli: ks. Józef Bańka (1940-1942), ks. Emanuel Piwoń (1942-1944), ks. Józef Gawor (1944-1945)

ks. Emil Durczok administrator (1962-1966), proboszcz (1966-1976)
ks. Henryk Tomczak (1976-2001)
ks. Sylwester Suchoń (2001-nadal)

Bibliografia

Klajmon B., Kościół pod wezwaniem św. Marcina w Ćwiklicach w świetle najnowszych odkryć. Wstęp do badań, [w:] Rocznik Muzeum. Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie - Tom 1, Chorzów 2013, s. 121–139; Małecki M., Pod płaszczem świętego Marcina, Z dziejów Ćwiklic, ich mieszkańców, parafii i kościoła, Pszczyna 2016, s. 76-83; Dekret dot. zmiany granic parafii, WD 1928, nr 7, s. 48; Dekret dot. zmiany granic parafii, WD 1935, nr 7-8, s. 252-253; A. Wyrobek, Parafia p.w. św. Marcina w Ćwiklicach w latach 1922-1945, Pszczyna 2012.

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-[[Plik:CwikliceM3.jpg|thumb|200px|right]]
+[[Plik:CwikliceM3.jpg|thumb|right]]
-[[Plik:CwikliceM1.jpg|thumb|200px|right]]
+[[Plik:Cwiklice-boczny2.jpg|thumb|right]]
-[[Plik:CwikliceM2.jpg|thumb|200px|right]]
+[[Plik:Cwiklice-glowny11.jpg|thumb|right]]
-Parafia pod wezwaniem św. Marcina w Ćwiklicach powstała przed 1326rokiem i wchodziła w skład dekanatu oświęcimskiego, później pszczyńskiego. Historycznie jest ściśle związana z Pszczyną. Kościół wybudowano w XVI wieku, a następnie przebudowano w XVIII stuleciu. Parafia zajmuje obszar w południowo-wschodniej części Górnego Śląska i obejmuje dwie wsie: Ćwiklice i Rudołtowice.
+[[Plik:CwikliceM1.jpg|thumb|right]]
-Początki Pszczyny sięgają X lub XI wieku. Powstała przy szlaku handlowym prowadzącym z Ukrainy nad Dunaj. Pszczyna prawa miejskie uzyskała w XIII wieku. Tego samego czasu sięgają początki Ćwiklic. Miejscowość założono na prawie niemieckim. Osada prawdopodobnie wzięła swoją nazwę od przezwiska pierwszego osadnika lub zasadźcy „Ćwikła”. Ziemie Ćwiklic wielokrotnie zmieniały właścicieli, a w 1876 znalazły się w rękach księcia pszczyńskiego Jana Henryka XI. W 1861 roku wieś zamieszkiwało 740 osób, z czego 732 były wyznania katolickiego.
+==Historia==
+Parafia św. Marcina w Ćwiklicach powstała przed 1326 rokiem i wchodziła w skład dekanatu oświęcimskiego, później pszczyńskiego. Historycznie jest ściśle związana z Pszczyną. Kościół wybudowano w XVI wieku, a następnie przebudowano w XVIII stuleciu. Parafia zajmuje obszar w południowo-wschodniej części Górnego Śląska i obejmuje dwie wsie: Ćwiklice i Rudołtowice.
-Pierwsze wzmianki o sołtysie wsi Rudołtowice sięgają połowy XV wieku. Rudołtowice leżą obok Ćwiklic, a ich nazwa pochodzi prawdopodobnie od imienia „Rudolf”. Właścicieli Rudołtowic również było wielu, a pod koniec XIX wieku należały do Księcia Pszczyńskiego. W 1861 roku wieś zamieszkiwało 703 katolików i 25 protestantów. Pierwsze wzmianki o istnieniu parafii pod wezwaniem św. Marcina w Ćwiklicach to połowa XIII wieku. W latach 1574-75 kościół parafialny objęli protestanci. W 1592 roku ks. Jan z Kołonic przystąpił do protestanckiego konwentu, podpisując się jako pastor. Mszę świętą odprawiał według mszału krakowskiego. W 1598 roku archidiakon krakowski Krzysztof Kazimierski z polecenia Jerzego kardynała Radziwiłła, biskupa krakowskiego dokonał wizytacji parafii w Ćwiklicach. Krótko po wizytacji proboszczem parafii został Andrzej Szumski z Krakowa, który był protestantem. Podczas wizytacji w 1619 roku administratorem parafii był Albert Wantorski, a w czasie kolejnej wizytacji w 1655 roku ks. Jerzy Stachurski, który objął ją w 1654 roku po ks. Janie Albercie Gallaszkowiczu. Następcą ks. Stachurskiego został [[Paszczykowski Jan| ks. Jan Kazimierz Paszczykowski]], który zmarł w 1720 roku. Od 20 maja 1720 roku proboszczem w Ćwiklicach był ks. Jan Antonii Laczyński. Z tego okresu zachowała się notka historyczna: „Kościół parafialny był drewniany, pod wezwaniem św. Marcina, konsekrowany. Dwa boczne ołtarze poświęcone Najświętszej Maryi Pannie i świętemu Krzyżowi”.
+Początki Pszczyny sięgają X lub XI wieku. Powstała przy szlaku handlowym prowadzącym z Ukrainy nad Dunaj. Pszczyna prawa miejskie uzyskała w XIII wieku. Tego samego czasu sięgają początki Ćwiklic. Miejscowość założono na prawie niemieckim. Osada prawdopodobnie wzięła swoją nazwę od przezwiska pierwszego osadnika lub zasadźcy „Ćwikła”. Ziemie Ćwiklic wielokrotnie zmieniały właścicieli, a w 1876 roku  znalazły się w rękach księcia pszczyńskiego Jana Henryka XI. W 1861 roku wieś zamieszkiwało 740 osób, z czego 732 były wyznania katolickiego.
-Następnymi proboszczami byli w latach 1742-1785 ks. Franciszek Józef Latosiński; 1785-1803 ks. Jerzy Jan Surówka, który był też dziekanem dekanatu pszczyńskiego. W 1803 roku parafię objął ks. Walenty Hanuszek aż do 1821 roku. Po nim ks. Andrzej Bernard Gilge, w latach 1829-1831 proboszczem był ks. Alojzy Schindler i po nim znowu ks. Gilge do 1833 roku. Następcą ks. Gilge został pochodzące z tej parafii ks. Paweł Stanowski. Funkcję proboszcza sprawował do 1856 roku. Od 1856 roku proboszczem był [[Schiller Berthold|ks. Berthold Schiller]]. Za czasów jego posługi w parafii wybudowano nowe probostwo i zabudowania gospodarcze. Zmarł w 1888 roku i został pochowany na cmentarzu obok kościoła w Ćwiklicach.
+Pierwsze wzmianki o sołtysie wsi Rudołtowice sięgają połowy XV wieku. Rudołtowice leżą obok Ćwiklic, a ich nazwa pochodzi prawdopodobnie od imienia „Rudolf”. Osada posiadała również wielu właścicieli, a pod koniec XIX wieku stała się własnością księcia pszczyńskiego. W 1861 roku wieś zamieszkiwało 703 katolików i 25 protestantów.
-Ks.  Henryk Tomczak, proboszcz w Ćwiklicach (1976-2001) przeprowadził gruntowny remont kościoła oraz odnowił XV-sto wieczny tryptyk. Wybudował dom katechetyczny, w którym w czasie wakacji letnich i zimowych odbywają się rekolekcje. W 2001 roku proboszczem został ks. Sylwester Suchoń.  W roku 2005 parafia liczyła 3177 parafian.
+==Kościół==
+W świetle ekspertyzy dendrochronologicznej, kościół pod wezwaniem świętego Marcina, biskupa Tours, został zbudowany w latach 1464 – 1466. Dotychczas uważano, iż kościół został zbudowany prawdopodobnie pod koniec XVI lub na początku XVII wieku, na miejscu poprzedniego powstałego około XIII - XIV wieku. W XVIII wieku został rozbudowany, wyposażony w ufundowane ołtarze boczne. Na przełomie XIX/XX wieku zbudowano nową kaplicę i zakrystię od strony południowej. Wnętrze kościoła rozszerzono o przestrzeń pod wieżą.
+Obraz św. Marcina datowany na wiek XVIII. Umieszczony jest w centrum głównego ołtarza. [[Sacra Conversazione - Tryptyk z Ćwiklic|Gotycki tryptyk]] typu Sacra Conversazione namalowany na desce lipowej, datowany na trzecią ćwierć XV wieku, znajduje się w bocznej kaplicy.
+W latach 1574-1575 kościół parafialny w Ćwiklicach przejęli protestanci. W 1592 roku ks. Jan z Kłomnic przystąpił do protestanckiego konwentu, podpisując się jako pastor. Mszę św. odprawiał według mszału krakowskiego. W 1598 roku archidiakon krakowski Krzysztof Kazimierski z polecenia Jerzego kardynała Radziwiłła, biskupa krakowskiego dokonał wizytacji parafii w Ćwiklicach. Krótko potem proboszczem parafii został Andrzej Szumski z Krakowa, który był protestantem. Podczas wizytacji w 1619 roku administratorem parafii był Albert Wantorski, a w czasie kolejnej wizytacji w 1655 roku [[Stachurski Jerzy|ks. Jerzy Stachurski]], który objął ją w 1654 roku po ks. Janie Albercie Gallaszkowiczu. Następcą ks. Stachurskiego został [[Paszczykowski Jan| ks. Jan Kazimierz Paszczykowski]], który zmarł w 1720 roku. Od 20 maja 1720 proboszczem w Ćwiklicach był [[Łaczyński Jan|ks. Jan Antoni Łaczyński]]. Z tego okresu zachowała się wzmianka w źródłach: '' Kościół parafialny był drewniany, pod wezwaniem św. Marcina, konsekrowany. Dwa boczne ołtarze poświęcone Najświętszej Maryi Pannie i świętemu Krzyżowi''.
+Kolejnymi proboszczami byli: [[Latosiński Franciszek|ks. Franciszek Józef Latosiński]] (1742-1785) i [[Surówka Jerzy |ks. Jerzy Jan Surówka]] (1785-1803). Ten ostatni był także dziekanem dekanatu pszczyńskiego. W 1803 roku parafię objął [[Hanuszek Walenty|ks. Walenty Hanuszek]] i pozostawał tutaj proboszczem aż do 1821 roku. Po nim w Ćwiklicach duszpasterzował [[Gilge Andrzej|ks. Andrzej Bernard Gilge]], zaś w latach 1829-1831 proboszczem był [[Schindler Alojzy|ks. Alojzy Schindler]]. W 1833 roku ks. Gilge powrócił na swoje stanowisko. Jego następcą został pochodzący z tej parafii [[Stanowski Paweł|ks. Paweł Stanowski]]. Funkcję proboszcza sprawował on do 1856 roku. Zastąpił go następnie [[Schiller Berthold|ks. Berthold Schiller]]. Za czasów jego posługi w parafii wybudowano nowe probostwo i zabudowania gospodarcze. Proboszcz zmarł w 1888 roku i został pochowany na cmentarzu obok kościoła.
+[[Tomczak Henryk|Ks. Henryk Tomczak]], proboszcz w Ćwiklicach (1976-2001) przeprowadził gruntowny remont kościoła oraz odnowił XV-wieczny tryptyk. Wybudował także dom katechetyczny, w którym w czasie wakacji letnich i ferii zimowych odbywają się rekolekcje. W 2001 roku proboszczem został [[Suchoń Sylwester|ks. Sylwester Suchoń]]. W roku 2015 parafia liczyła 3300 parafian.
+==Kapliczki i krzyże przydrożne==
+*[[Kapliczki i krzyże przydrożne w Ćwiklicach]]
 == Proboszczowie ==
+*[[Gallaszkiewicz Jan|ks. Jan Albert Gallaszkowicz]] 1639
+*ks. Baltazar z Przerębu Przerębski do 1654
+*[[Stachurski Jerzy|ks. Jerzy Stachurski]] (1654-1690)
+*[[Paszczykowski Jan|ks. Jan Kazimierz Paszczykowski]] (1690-1720)
+*[[Łaczyński Jan|ks. Jan Antoni Łaczyński (Laczyński, Laczinski, Łaczynski)]] (1720-1742)
+*[[ Latosiński Franciszek|ks. Franciszek Józef Latosiński (Latoszyński, Latosienski, Latocha)]] (1742-1785)
+*[[Surówka Jerzy|ks. Jerzy Jan Surówka]] (1785-1803)
+*[[Hanuszek Walenty|ks. Walenty Hanuszek]] (1803-1821)
+*[[Gilge Andrzej|ks. Andrzej Bernard Gilge]] (1821-1829)
+*[[Schindler Alojzy|ks. Alojzy Schindler]] (1829-1831)
+*[[Stanowski Paweł|ks. Paweł Stanowski]] (1833-1856)
 *[[Schiller Berthold|ks. Berthold Schiller]] (1856-1888)
 *[[Vogt Ludwik|ks. Ludwik Vogt]] (1888-1935)
@@ Linia 19: / Linia 42: @@
 *[[Tomczak Henryk|ks. Henryk Tomczak]] (1976-2001)
 *[[Suchoń Sylwester|ks. Sylwester Suchoń]] (2001-nadal)
 == Bibliografia ==
-Dekret dot. zmiany granic parafii, WD 1928, nr 7, s. 48; Dekret dot. zmiany granic parafii, WD 1935, nr 7-8, s. 252-253; A. Wyrobek,  Duszpasterstwo parafii wiejskiej w latach 1922-1945 na przykładzie parafii pod wezwaniem św. Marcina w Ćwiklicach Katowice 1998, praca mgr.,  mps w Bibliotece WTL UŚ w Katowicach, A. Burda, Porzucaj nudelkulę w Ćwiklicach,  GN 2003, nr 45, (dodatek katowicki), s. 28.
+Klajmon B., Kościół pod wezwaniem św. Marcina w Ćwiklicach w świetle najnowszych odkryć. Wstęp do badań, [w:]  Rocznik Muzeum. Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie - Tom 1, Chorzów 2013, s. 121–139; Małecki M., Pod płaszczem świętego Marcina, Z dziejów Ćwiklic, ich mieszkańców, parafii i kościoła, Pszczyna 2016, s. 76-83;  Dekret dot. zmiany granic parafii, WD 1928, nr 7, s. 48; Dekret dot. zmiany granic parafii, WD 1935, nr 7-8, s. 252-253; A. Wyrobek, Parafia p.w. św. Marcina w Ćwiklicach w latach 1922-1945, Pszczyna 2012.
 {{Dekanaty}}
 [[Kategoria:Parafie - Ć|Ćwiklice]]
 [[Kategoria:Kościoły drewniane|Ćwiklice]]
 [[Kategoria:Dekanat Miedźna|Ćwiklice]]