Macoszek Antoni

Macoszek Antoni (1867-1911), kapłan, działacz społeczny, pierwszy proboszcz parafii NMP Wspomożenia Wiernych w Dziedzicach

Urodził się 20 maja 1867 w Milikowie w rodzinie Jana i Marii z domu Cyhanów. Ojciec był tkaczem. Jego edukacja przebiegała w polskim gimnazjum w Cieszynie, a studia teologiczne w Ołomuńcu, które zwieńczył w 1893 roku. Duszpasterzował w Cierlicku i Boguminie-Mieście. Od początku był krzewicielem polskości, polskiego języka, kultury. Już w Boguminie założył polską czytelnię. W 44. numerze Gwiazdki Cieszyńskiej z 12 października 1901 czytamy: miał odwagę stanąć na gruncie swojskim i stawić tamę germanizacji. Ale dlatego właśnie trafił do serc młodych i starych, ukazując drogę innym wychowawcom ludu i młodzieży.

Został pierwszym proboszczem kościoła w Dziedzicach, wybudowanego w latach 1882-1890, a będącego początkowo filialnym kościołem parafii św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy w Czechowicach. 27 maja 1899 erygowano parafię NMP Wspomożenia Wiernych. We wrześniu 1901 roku, po wielu trudach i przeciwnościach, uzyskano zgodę na utworzenie samodzielnej parafii NMP Wspomożenia Wiernych. 24 listopada 1901 nastąpiło uroczyste powitanie ks. Macoszka jako pierwszego proboszcza tejże parafii. W charakterystyce ks. Macoszka zwraca uwagę kapłańska gorliwość i działalność społeczna na Ziemi Cieszyńskiej. On to w Dziedzicach był współzałożycielem kasy oszczędności i pożyczek typu Reifeissena, spółki drenarskiej, spółki spożywczej, Związku Robotników Chrześcijańskich. Plany dotyczyły także rozbudowy kościoła w 1905 roku, ale wydział gminny nie poparł tego. Dbał o budowlę kościoła, zakupiwszy w 1908 roku nowy zegar, który zamontowano na wieży. Do jego społecznikowskich działań należy zaliczyć poparcie budowy nowego budynku szkolnego w Dziedzicach i Grabowicach, współpracę z nurtem patriotycznych nauczycieli i inteligencją. Wspierał działalność Czytelni Katolickiej, Towarzystwa Szkoły Ludowej, Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego, Sokoła, amatorskich zespołów kulturalnych. Także był twórcą polskiego ruchu turystycznego i autorem pierwszego polskiego przewodnika turystycznego, wydanego w 1901 roku we Lwowie pt. Przewodnik po Śląsku Cieszyńskim wraz z opisem topograficzno-etnograficznym i szkicem dziejów Księstwa Cieszyńskiego. W działalności pisarskiej znajduje się powieść Wizerunek Zbawiciela na Krzyżu w kościele NMP w Gdańsku (1907), a w wydawniczej Odezwa w sprawie zebrania materiału do przedstawienia zasług duchowieństwa katolickiego na różnych polach życia ludu śląskiego (Dziedzice, 2 lutego 1905). Współpracował z ks. Józefem Londzinem, Ernestem Farnikiem i innymi krzewicielami polskości na Śląsku Cieszyńskim. Był redaktorem organu prasowego Związku Śląskich Katolików pt. Poseł Związku Śląskich Katolików, pracował w Macierzy Szkolnej Śląska Cieszyńskiego (od 1904 roku był wiceprezesem) i w Towarzystwie Ludoznawczym. Pomagał ks. J. Londzinowi w organizacji wystawy ludoznawczej w Cieszynie w 1903 roku, nakreślił koncepcję ideową i był współzałożycielem Zarania Śląskiego. Przeciwstawiał się germanizacji polskich dzieci, uczył religii w szkole w Dziedzicach, Grabowicach i w szkole niemieckiej - dzieci polskie po polsku, a niemieckie po niemiecku. Sprowadził siostry felicjanki z Krakowa, które zorganizowały polską ochronkę i przytułek dla sierot i tym samym położyły kres germanizacji małych dzieci przez niemiecką ochronkę.

3 stycznia 1911 w godzinach wieczornych trzech bandytów dokonało bestialskiego, rabunkowego napadu na plebanię. Ks. Macoszka postrzelono w kancelarii, zrabowano 3000 koron. Został ciężko ranny, odwieziony do szpitala Franciszka Józefa w Bielsku, doznał porażenia prawostronnego z utratą przytomności. Ks. Antoni Macoszek zmarł w tymże szpitalu 9 stycznia 1911 na skutek rany postrzałowej. 12 stycznia 1911 liczne rzesze wiernych i kapłanów pożegnały doczesne szczątki pierwszego dziedzickiego proboszcza. Ks. Antoni Macoszek będący główną osią ruchu narodowego w powiecie bielskim, szanowany również przez przeciwników, gdyż miał prawy charakter i był bezstronny.

Bibliografia

Opracowanie, MC, na podstawie [1] (dostęp: 19.06.2023)