Kościół pw. św. Mikołaja w Bielsku-Białej

Historia

Jest jednym z najstarszych zabytków miasta. W średniowieczu Bielsko, położone na handlowym szlaku Kraków-Morawy bardzo się rozwijało. Wybudowano zamek książęcy i zabudowania miejskie. Fundator, książę Wacław I z dynastii Piastów, postanowił wybudować kościół pw. św. Mikołaja. Budowla gotycka, z kamienia i cegły. Był konsekrowany w 1447 roku i w tym samym roku erygowano tu parafię św. Mikołaja. Przy kościele powstał szpital i szkoła. Początkowo także cmentarz. Od 1654 roku dekretem biskupa wrocławskiego Karola Ferdynanda, proboszczom bielskim przysługiwał tytuł archiprezbitera, dziekana. Bielsko było najdalej na wschód położoną parafią diecezji wrocławskiej. Po 1770 roku znalazło się w obrębie wydzielonego przez biskupa wrocławskiego generalnego wikariatu dla austriackiej części diecezji wrocławskiej, obejmującej teren Śląska Cieszyńskiego. Po 1925 roku razem z pozostałymi parafiami polskiej części Śląska Cieszyńskiego weszło w skład diecezji katowickiej. Natomiast od 1992 roku Bielsko-Biała znalazło się w obrębie diecezji bielsko-żywieckiej, utworzonej przez papieża Jana Pawła II bullą Totus Tuus Poloniae Populus. Bielsko-Biała stało się stolicą diecezji, a kościół pw. św. Mikołaja podniesiono do rangi katedry.

Kościół

W wyniku reformacji od 1559 roku kościołem pw. Mikołaja zarządzali ewangelicy. Katolikom zwrócono go w 1630 roku i także wtedy wznowiono działalność szkoły. Kościół wiele razy niszczyły pożary. W 1659 roku, po pierwszym pożarze, odbudowę kościoła wspierał właściciel Bielska baron Juliusz Sunnegh. Do nawy kościoła dobudowano wtedy pierwszą kościelną wieżę. Następny fundator Juliusz Gotlieb Sunnegh wyposażył wnętrze w ołtarze boczne i ołtarz główny z obrazem św. Mikołaja, które poświęcono w 1719 roku. W 1750 roku wnętrze kościoła zostało doszczętnie strawione przez kolejny pożar, w tym dzwony i zegar kościelny. Sponsorem odnowienia zniszczeń był ówczesny właściciel Bielska, Aleksander Józef książę Sułkowski wraz z zamożnymi mieszczanami. Ród Sułkowskich opiekował się kościołem od 1752 roku do roku 1945. Odbudowany kościół ponownie poświęcono w 1756 roku. W 1808 roku pożar strawił cały kościół z wyposażeniem i plebanię. Odbudowa trwała kilkanaście lat. Nowy wystrój wnętrza, ołtarza głównego i pięciu ołtarzy bocznych był dziełem wiedeńskich artystów i powstał w stylu późnego baroku i klasycyzmu. W 1836 roku był kolejny pożar. Odbudowę nadzorował ks. dr Mateusz Opolski. Pod koniec XIX wieku, za urzędu proboszcza ks. dr. Józefa Bulowskiego, przebudowano i poszerzono kościół. Autorem projektu był Leopold Bauer, architekt z Wiednia. Przedłużono nawę główną, dobudowano dwie boczne i wysoką wieżę z czterema dzwonami. Po wybuchu I wojny światowej dzwony skonfiskowała armia austriacka, a kolejne w czasie II wojny światowej wojska hitlerowskie. Obecne dzwony pochodzą z 1958 roku. Wielokrotne odbudowy spowodowały, że w architekturze kościoła znajdują się ślady wielu epok i stylów. Elementy pierwszej gotyckiej konstrukcji zachowały się w murach prezbiterium, średniowieczna pozostałość części nawy. W pierwszych latach XX wieku dobudowano nawy boczne, część nawy głównej i wejście główne zwieńczone trzema wieżami, ozdobione portalem z rzeźbami 12 apostołów, ustawionymi na cokołach figurami patronów: św. Mikołaja, św. Jana Nepomucena i św. Jadwigi Śląskiej. Rozbudowany kościół poświęcił w 1911 roku biskup wrocławski Georg Kopp. Obecnie w ołtarzu głównym znajduje się obraz św. Mikołaja z 1845 roku. Twórcą figury św. Mikołaja na fasadzie i dwóch pozostałych rzeźb był artysta z Wiednia Othmar Schimkowitz. W kościele znajdują się witraże; te najstarsze z 1894 roku przedstawiają Serce Pana Jezusa, św. Józefa z Dzieciątkiem, św. Annę z Matką Boską. Druga grupa to secesyjne witraże z 1911 roku autorstwa Ryszarda Halfingera, które przedstawiają sceny z życia Pana Jezusa, m.in. pokłon Trzech Króli i wydarzenia Triduum Paschalnego. W kaplicy Sunneghów od 1792 roku jest czczony obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, pochodzący z XVII wieku. W nawie bocznej od strony północnej kościoła po rozbudowie znajduje się obraz Pana Jezusa w Ogrójcu, a w prawej nawie bocznej epitafia Salomei i Zuzanny Rodler z 1622 roku. Ks. Leopold Pietroszek w latach 60. XX wieku wprowadził radykalne zmiany posoborowe; z kościoła usunięto większość elementów wystroju, a polichromie zamalowano. Od 1983 roku staraniem ks. prałata Zbigniewa Powady przywrócono niektóre elementy. W 1998 roku zrealizowano projekt architekta Stanisława Niemczyka, który dostosował prezbiterium do wymogów kościoła katedralnego. Także zrekonstruowano freski wykonane w 1936 roku przez artystów: Mariana Konarskiego i Michała Gadocha.

Bibliografia

[1] (dostęp: 3.01.2024)