Schaffgotsch Joanna von

Joanna Schaffgotsch (1842-1910) urodziła się 19 IV 1842 roku w Porębie koło Rudy jako córka Jana Grycika (Gryczik, Gryzik, Griczyk, Gryszczyk), urodzonego w 1803 roku w Radlinie koło Rybnika i jego żony Antoniny Grycik z domu Hajn (Hayn) urodzonej w 1807 roku we wsi Sadów koło Lublińca. Jan Grycik pracował jako komornik, prawdopodobnie w zakładach cynkowych Karola Goduli. W styczniu 1845 roku urodziła się Grycikom córka – Karolina. Już w rok po śmierci ojca (14 III 1846) czteroletnia Joanna trafiła do posiadłości Goduli, gdzie opiekę nad nią roztoczyła Emilia Lukas – służąca króla cynku. W związku ze spotkaniem małej dziewczynki krążą różne opowieści – legendy nieomal, tym bardziej że magnat nie przepadał za towarzystwem dzieci. Magnat zaakceptował dziecko i traktował je w zasadzie jak własną córkę. Nie tylko bowiem zezwolił Emilii na opiekę nad Gryzikówną, ale jeszcze zorganizował dziecku nauczyciela ze szkoły ludowej przy hucie cynku „Gute Hoffnung” (Dobra Nadzieja) – M. Kulanka. 4 lipca 1846 mama Joanny wyszła ponownie za mąż za górnika Franciszka Stefana Schieron, jednak małżeństwo nie było zbyt szczęśliwe i dość szybko się zakończyło, gdyż drugi mąż Antoniny zmarł wkrótce i została wdową ponownie. Joanna (a od lipca 1846 także i jej siostra – Karolina) do kwietnia 1848 roku mieszkała w posiadłości Goduli, jednak przemysłowiec – chory na kamicę nerkową, musiał wyjechać na leczenie do Wrocławia – biorąc ze sobą Emilię Lukas i podopieczną. Leczenie jednak nie pomogło Karolowi, gdyż zmarł 6 lipca 1848, wcześniej jednak sporządzając testament. W swojej ostatniej woli czynił sześcioletnią Joannę Grycik swoją uniwersalną spadkobierczynią, zastrzegając, że gdyby ta umarła bezpotomnie – majątek ma przejść na rzecz jego siostrzeńców. W ten oto sposób uboga dziewczynka stała się dziedziczką ogromnej fortuny, którą chronili i dysponowali utrzymując w bezpieczeństwie przed siostrzeńcami opiekunowie Joanny: M. Scheffler, Jan Fryderyk Finckler, Emilia Lukas i grono współpracowników.

Dziewczynka otrzymała staranne wychowanie, wykształcenie oraz tytuł szlachecki z rąk króla Fryderyka Wilhelma IV oraz nazwisko Gryczik von Schomberg – Godula. O jej rękę starało się kilku kawalerów, jednak w końcu wyszła za mąż 15 listopada 1858 wywodzącemu się z arystokratycznego rodu hrabiemu Hans Ulryk Schaffgotsch.

Usposobienie i przeszłość Joanny, a także jej i Hansa zaowocowały licznymi fundacjami rodziny Schaffgotsch: wsparli budowę kaplicy NMP w Bytomiu (budowana w latach 1859- 1863) oraz zakup do niej paramentów liturgicznych czy ufundowanie figury Matki Boskiej, przyczynili się do otwarcia i utrzymania szkoły w Goduli, ufundowali kościół w Goduli wraz z całym wyposażeniem i cmentarzem. Wspomogli także znacznie budowę kościoła pw. św. Michała Archanioła w Orzegowie oraz budowę kościoła w Szombierkach. Joanna Schaffgotsch zmarła 11 czerwca 1910. Na mocy testamentu większość posiadłości oraz klejnoty odziedziczył syn – Hans Karol, a pewne dobra ziemskie otrzymał mąż – Hans Ulryk.

Bibliografia

W. Ślęzak, Joanna i Hans Ulryk Schaffgotschowie, s. 19- 28; 45-74 ,Bytom 1994; I. Kaczmarzyk, W cieniu mitu. Rzecz o Karolu Goduli, s. 76-87 , Ruda Śląska 2007; I. Twardoch, Z dziejów rodu Schaffgotshów, s. 23-28; 103-108 , Ruda Śląska 1999; W Pana Dworakowym Rudzkim kalejdoskopie Historycznym, s. 69, 73.