Schaffgotsch Joanna von

Z e-ncyklopedia

Schaffgotsch Joanna von (1842-1910)

Urodziła się 19 kwietnia 1842 w Porębie koło Rudy jako córka Jana Grycika (Gryczik, Gryzik, Griczyk, Gryszczyk), urodzonego w 1803 roku w Radlinie koło Rybnika i jego żony Antoniny Grycik z d. Hajn (Hayn) urodzonej w 1807 roku we wsi Sadów koło Lublińca. Jan Grycik pracował jako komornik, prawdopodobnie w zakładach cynkowych Karola Goduli. W styczniu 1845 roku urodziła się Grycikom córka - Karolina. Już w rok po śmierci ojca (14 marca 1846) czteroletnia Joanna trafiła do posiadłości Goduli, gdzie opiekę nad nią roztoczyła Emilia Lukas - służąca przemysłowca. W związku ze spotkaniem małej dziewczynki krążą różne opowieści - legendy nieomal, tym bardziej że magnat nie przepadał za towarzystwem dzieci. Magnat zaakceptował dziecko i traktował je w zasadzie jak własną córkę. Nie tylko bowiem zezwolił Emilii na opiekę nad Gryzikówną, ale jeszcze zorganizował dziecku nauczyciela ze szkoły ludowej przy hucie cynku „Gute Hoffnung” (Dobra Nadzieja) - M. Kulanka. 4 lipca 1846 mama Joanny wyszła ponownie za mąż za górnika Franciszka Stefana Schieron. Niestety małżeństwo nie było zbyt szczęśliwe i dość szybko się zakończyło, gdyż drugi mąż Antoniny zmarł wkrótce i została wdową ponownie. Joanna, a od lipca 1846 roku także i jej siostra - Karolina, do kwietnia 1848 roku mieszkały w posiadłości Goduli. Jednak przemysłowiec - chory na kamicę nerkową - musiał wyjechać na leczenie do Wrocławia i zabrał ze sobą Emilię Lukas i podopieczną. Leczenie jednak nie pomogło Karolowi, gdyż zmarł 6 lipca 1848, wcześniej jednak sporządzając testament. W swojej ostatniej woli czynił sześcioletnią Joannę Grycik swoją uniwersalną spadkobierczynią, zastrzegając, że gdyby ta umarła bezpotomnie - majątek ma przejść na rzecz jego siostrzeńców. W ten oto sposób uboga dziewczynka stała się dziedziczką ogromnej fortuny, którą chronili i dysponowali utrzymując w bezpieczeństwie przed siostrzeńcami opiekunowie Joanny: M. Scheffler, Jan Fryderyk Finckler, Emilia Lukas i grono współpracowników.

Dziewczynka otrzymała staranne wychowanie, wykształcenie oraz tytuł szlachecki z rąk króla Fryderyka Wilhelma IV oraz nazwisko Gryczik von Schomberg - Godula. O jej rękę starało się kilku kawalerów. W końcu wyszła za mąż 15 listopada 1858 za wywodzącego się z arystokratycznego rodu hrabiego Hansa Ulryka Schaffgotsch.

Usposobienie i przeszłość Joanny, a także jej i Hansa majątek zaowocowały licznymi fundacjami rodziny Schaffgotsch: wsparli budowę kaplicy NMP w Bytomiu (budowana w latach 1859-1863) oraz zakup do niej paramentów liturgicznych czy ufundowanie figury Matki Boskiej, przyczynili się do otwarcia i utrzymania szkoły w Goduli, ufundowali kościół w Goduli wraz z całym wyposażeniem i cmentarzem. Wspomogli także znacznie budowę kościoła pw. św. Michała Archanioła w Orzegowie oraz budowę kościoła w Szombierkach. Joanna Schaffgotsch zmarła 11 czerwca 1910. Na mocy testamentu większość posiadłości oraz klejnoty odziedziczył syn - Hans Karol, a pewne dobra ziemskie otrzymał mąż - Hans Ulryk.

Bibliografia

W. Ślęzak, Joanna i Hans Ulryk Schaffgotschowie, s. 19-28; 45-74, Bytom 1994; I. Kaczmarzyk, W cieniu mitu. Rzecz o Karolu Goduli, s. 76-87 , Ruda Śląska 2007; I. Twardoch, Z dziejów rodu Schaffgotshów, s. 23-28; 103-108, Ruda Śląska 1999; W Pana Dworakowym Rudzkim kalejdoskopie Historycznym, s. 69, 73.