Malczewski Kazimierz

Kazimierz Malczewski (1886-1969)

Urodził się 5 lutego 1886 roku w Runowie w powiecie wyrzyskim, w województwie bydgoskim, w ówczesnym Księstwie Poznańskim. Pochodził z rodziny wielkopolskiej o tradycjach chłopsko- rzemieślniczych. W 1903 roku jako uczeń gimnazjum w Poznaniu wziął udział w kampanii wyborczej do Reichstagu, w wyniku której do parlamentu Rzeszy wszedł pierwszy polski poseł ze Śląska- Wojciech Korfanty. W Hamburgu zdał maturę, gdzie następnie studiował prawo i ekonomię. W 1913 roku zamieszkał we Wrocławiu, gdzie był współtwórcą tamtejszego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, którego został prezesem.

W latach I wojny światowej powołany został do armii pruskiej. W okresie pierwszego powstania śląskiego został aresztowany i po kilku miesiącach w wyniku amnestii wypuszczony z więzienia. Zgłosił się następnie u Wojciecha Korfantego, który delegował go do prac w powiecie raciborskim. Malczewski działał w ramach Polskiej Organizacji Wojskowej.

W 1919 roku został niemal równocześnie sekretarzem i kierownikiem komitetu plebiscytowego, doradcą przy komisji alianckiej, delegatem z ramienia głównego zarządu Czerwonego Krzyża w Genewie, mandatariuszem głównej komendy powstańczej i Naczelnej Rady Ludowej. W 1920 roku zaangażowany był w akcję plebiscytową na Śląsku i został sekretarzem Polskiego Komitetu Plebiscytowego w Raciborzu, gdzie w tym samym roku przeniósł się wraz z rodziną. Po podziale Górnego Śląska Zaodrze znalazło się w Niemczech, jak większa część Górnego Śląska. Malczewski zaangażował się w tworzenie nowego bytu polskiego na powstałym Śląsku Opolskim. W latach 1922- 1925 był faktycznym kierownikiem wszystkich inicjatyw polonijnych na Śląsku Opolskim.

18 lutego 1923 roku powstała dzielnica I Związku Polaków w Niemczech, której pierwszym prezesem był Kazimierz Malczewski. Jak sam mówił o sobie równocześnie był prezesem Dzielnicy Śląskiej Związku Polaków w Niemczech w latach 1923- 1926, Związku Spółdzielni Śląskich, Polskiej Partii Ludowej, wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Szkolnego i Związku Śląskich Kół Śpiewaczych, jak również kierownikiem Banku Ludowego. Prowadził raciborskiego „Rolnika” wraz z odziałem w Koźlu i Baborowie oraz składnicami na obszarze powiatu raciborskiego i głubczyckiego, kierował także spółdzielnią budowlaną „Strzecha” w Raciborzu i spółdzielnią „Ogrodnik”. W latach 1926 i 1927 redagował i wydawał tygodnik „Strzecha” w Raciborzu. Na skutek nieporozumień z berlińską Centralą Związku Polaków w Niemczech po 1926 roku działalność Malczewskiego uległa stopniowemu ograniczeniu. W 1932 roku przeprowadził się do Opola, gdzie założył jedyną polską księgarnię „Lektor” działającą w III Rzeszy, która przetrwała do 1937 roku.

Na Opolszczyźnie przebywał do 1938 roku, kiedy to poszukiwany przez nazistów opuścił ziemię śląską. Do wybuchu drugiej wojny światowej pracował w katowickiej „Wspólnocie Interesów”. W latach 1939- 1945 żył w konspiracji pod nazwiskiem Edgar Maleszewski w Jastrzębiu w powiecie radomskim. Pracował jako tłumacz w gminie, udzielał się także społecznie- założył szpital i sierociniec w Jastrzębiu, angażował się w delegaturze Rady Głównej Opiekuńczej w powiecie radomskim.

Po wojnie rozpoczął pracę nad odbudową Opolszczyzny. Zaraz po wojnie był członkiem Komisji Weryfikacyjnej, która zajmowała się badaniem narodowości polskiej byłych obywateli Rzeszy. Był kierownikiem oddziału społeczno- politycznego byłego zarządu miejskiego, kierownikiem reaktywowanego przez samego siebie Banku Rolników, pracował społecznie w Polskim Związku Zachodnim, Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, „Caritasie”, w Instytucie Śląskim (od 1967 roku był członkiem honorowym Instytutu), Towarzystwie Rozwoju Ziem Zachodnich (od 1963 roku posiadał odznakę honorowego członka Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich) i Stowarzyszeniu PAX. Związany był z Kościołem katolickim- pracował w kurii biskupiej w Opolu jako prawnik. Był redaktorem naczelnym „Słowa Śląskiego” w Opolu, a także współredaktorem „Nowin Codziennych”. Wydawał książki, między innymi „Ze wspomnień śląskich” wydaną w Warszawie w 1958 roku, współpracował z pismami, gromadził materiały. Malczewski inspirował akcję spisywania wspomnień przez działaczy polskich na Opolszczyźnie, pod jego redakcją wydano w latach 1960- 1965 dwutomowe „Wspomnienia Opolan”. W 1958 roku przyznano mu rentę dla zasłużonych, którą przyjął dopiero w 1965 roku. W 1965 roku otrzymał nagrodę im. Juliusza Ligonia. Otrzymał liczne odznaczenia, między innymi Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Gwiazdę Śląską, Śląski Krzyż Powstańczy, Odznakę „Zasłużonemu na Opolszczyźnie”, Odznakę Tysiąclecia, Medal za długoletnie pożycie małżeńskie. Miał dwóch synów: Kazimierza i Zdzisława, a także córkę Lutosławę. Zmarł 16 stycznia 1969 roku w Opolu.

Bibliografia

Malczewski K., Polski ruch spółdzielczy na Śląsku Opolskim, Opole 1971; Kisielewicz D., Arka Bożek (1899- 1954) działacz społeczno - polityczny Śląska Opolskiego, Opole 2006; Hawranek F., Ludzie spod znaku rodła. Biografie działaczy Związku Polaków w Niemczech na Śląsku Opolskim, Tom 1, Opole 1973; Malczewski K., Ze wspomnień śląskich, Warszawa 1958.