Hontheim Mikołaj von

Mikołaj von Hontheim (1701-1790), teolog

urodził się 27 stycznia 1701 roku w Trewirze. Pochodził ze szlacheckiej rodziny, która przez wiele pokoleń była związana z tamtejszym dworem i diecezją. Jego wuj był kanonikiem i prebendariuszem w kolegiackim kościele pod wezwaniem św. Szymona. 13 maja 1713, w wieku lat 13 Mikołaj von Hontheim otrzymał tonsurę. Edukację rozpoczął w szkole prowadzonej przez jezuitów w rodzinnym Trewirze. Studiował na uniwersytetach w Trewirze, Leuven a także Lejdzie zdobywając w końcu w 1724 roku na uniwersytecie trewirskim stopień doktora prawa. Przez następne kilka lat podróżował po Europie odwiedzając wiele miast, spędzając trochę czasu na rzymskich uniwersytetach. W 1728 roku otrzymał święcenia kapłańskie i podjął pracę w parafii św. Szymona w Trewirze. W 1732 roku został profesorem na Uniwersytecie w Trewirze.

W 1738 został wysłany do Koblencji jako oficjał. Czas, który tam spędził najprawdopodobniej natchnął go do napisania swojego najbardziej znanego dzieła "O obecnym stanie Kościoła i o prawowitej władzy biskupa Rzymu". Mógł wtedy bardzo wyraźne dostrzec wtrącanie się i interwencje kurii rzymskiej w sprawy wewnętrzne cesarstwa, szczególnie unaoczniły mu to wybory cesarzy, Karola VII Bawarskiego i Franciszka I Lotaryńskiego, w których to Mikołaj von Hontheim brał udział jako asystent elektorskiego ambasadora. W 1747 roku Hontheim zrezygnował ze stanowiska oficjała w Koblencji, przytłoczony ogromną ilością pracy i powracił do Trewiru i w parafii św. Szymona W maju 1748 roku trewirski arcybiskup elektor Franz Georg von Schőnborn wybrał go na swego sufragana; konsekrowany w lutym 1748 w Mainz. Otrzymał tytuł biskupa Myriophitos, prowincji niewiernych. Franz Georg von Schőnborn zapewne także miał wpływ na postawę Mikołaja von Honheima. Trewirski arcybiskup zebrał wokół siebie najważniejszych przedstawicieli episkopalizmu, oprócz Hontheima byli to także Jakob Georg von Spangenberg, i inny profesor uniwersytetu trewirskiego, Georg Christoph von Neller. Neller wydał 1746 dzieło pod tytułem „Zasady prawa kościelnego dostosowane do stanu Niemiec”. Opowiadał się w nim za episkopalizmem, krytykował jezuickich kanonistów. Z racji przygranicznego położenie na trewirskich teologów wpływ miał powstały w Francji jansenizm. Mikołaj von Hontheim łączył funkcje biskupa pomocniczego, wikariusza generalnego a także świecką funkcje prokanclerza na uniwersytecie trewirskim.

Hontheima można nazwać także historykiem, zajmował się on historią swojego rodzinnego Trewiru. Podczas swojego pobytu w Koblencji zbierał on materiały drukowane i manuskrypty, które wydał później w pracach dotyczących historii Trewiru. Pierwszą z nich w 3 tomach w 1750 roku, druga zwierała dwa 2 tomy, wydana w 1757. Ostatnią pracę dotyczącą historii Trewiru możemy podziwiać do dzisiaj, gdyż jej manuskrypt znajduje się w tamtejszej bibliotece. Oprócz samej historii. Hontheima można nazwać pionierem nowoczesnej historii, starannie zbierał on materiały, następnie starannie selekcjonował.

Jednak to z czego Mikołaj von Hontheim jest najbardziej znany nie dotyczyło jednak historii, a stosunku papiestwa do władzy świeckiej i biskupów. W 1763 roku Mikołaj von Hontheim, wydaje pod pseudonimem Febroniusz, stąd także późniejsza nazwa takiego systemu poglądów Febronianizm, dzieło zatytułowane "O stanie Kościoła i prawowitej władzy papieża księga pojedyncza ułożona ku zjednoczeniu rozszczepionych w religii chrześcijan" . W pracy tej tej Febroniusz skrytykował zbyt szerokie uprawnienia urzędu papieskiego. Według niego powinno się powrócić do roli jaką papież odgrywał w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Papież powinien mieć jedynie honorowy prymat nad kościołem, gdyż był on jedynie „primus inter pares” wśród w biskupów. Władza biskupów powinna być niezależna od papieża gdyż są oni następcami apostołów nie natomiast wikariuszami papieża. Papież według Febroniusza powinien pełnić niejako rolę władzy wykonawczej, sobór natomiast powinien być władzą ustawodawczą. To właśnie o soborze powszechnym jako jedynej reprezentacji Kościoła Powszechnego pisze w swojej pracy. Sprzeciwiał się także Hontheim zbyt dużej ingerencji władzy papieskiej w świecką, głosił on iż władza świecka także pochodzi od Boga dlatego powinna być ona w pewnym stopniu autonomiczna od kościoła.

Liczył, że jego praca zostanie przychylnie przyjęta w kościele francuskim, który był dla niego wielkim autorytetem, jednak negatywnie tam ustosunkowano się do jego dzieła, został zbanowany na Sorbonie. Bardzo szybko nastąpiły reakcje na dzieło Febroniusza. Niemal od razu wpisano je na indeks ksiąg zakazanych, już w 1767 w formie listów bardzo umiejętnie i logiczne wypunktował słabości ferbonianizmu nauczyciel, archeolog i dominikanin Tomasz Maria Mamachi, listy te zostały wydane w latach 1766-1767. W rok po wydaniu przez Hontheima swego dzieła ukazało się dzieło jezuickiego historyka Francesco Antonio Zaccari, pod tytułem Antifebronio. Natomiast w 1799 późniejszy papież Grzegorz XVI, stowrzył “ Trionfo della Santa Sede e della Chiesa contro gli assalti degli novatori” w któym krytykował on liberalny katolicyzm i głosił iż to papież jest najważniejszą osobistością koscioła a kośiół mu zależny, W samym Rzymie uważano że aby dzieło Febroniusza wyrządziło jak najmniej szkód w łonie kościoła było doprowadzanie do tego aby Mikołaj von Hontheim sam złożył oficjalne odwołanie a także doprowadzenie do tego aby wszyscy biskupi w niemczech indywidulanie zakazywali jego dzieło a nie było odgórnie krytykowane przez papieża. Zadanie nakłonienia biskupów do zakazania dzieła Febroniusza powierzono nuncjuszo apostolskiemu Bellisomiemu. Niewykonał od jednak swojego zadania jak należy. Jedynie 10 z 26 biskupów postąpiło wedle jego woli. Położenie Mikołaja von Hontheima stawało się coraz bardziej niepewne, złożył więc od odwołanie w celu uspojenia nastrojów społęcznych. Biskup Padeborn, leżącego w Nadrenii Północnej-Westfalii swierdził iż lepiej zlekceważyć i nie przejmować się tym dziełęm niż go zakazywać, Friedrich Wilhelm obawiał się że tak szybkie potępienie pracy Febroniusza może doprowadzić do problemów w jego diecezji. Biskupi Wirzburga i Fulda uważali ze lepiej pozwolić umrzeć temu dziełu śmiercią naturalną niż się nim przejmować. Biskup Spiry uważał iż potępienie jej tylko przez biskupów niemieckich moze wywołąć złe wrażenie.

Hontheim szybko, w celu uspokojenia nastrojów społecznych złozył odwołani. Był to bardzo istotny dokument, we wstępie Hontheim przyznał się iż to on jest autorem dzieł psianych pod pseudonimem Febroniusz. W odwołaniu pisze także iż żałuje on iż obraził majestat papieski, przyznaje on że klucze do kościoła zostałe ofiarowane jedynie świętemu Piotrowi którego następcą jest papież. Jednak już 1767 napisał skróconą wersję swojej pracy, w której odpowiadał też na tezy zawarte w listach Mariachiego, sprawiło to wrażenie iż Hontheim wcale nie wycofuje się ze swoich i neguje wcześniejsze odwołanie.

W 1779 zrezygnował z funkcji dziekana w kościele św, Szymona ze względu na podeszły wiek. Umarł w sierpniu 1790 roku. Jego ciało spoczywa w kościele św. Gerwazego, gdzie zostało przeniesione po zniszczeniu parafii św. Szymona przez Francuzów.

Bibliografia

==Ardusso Franco, Magisterium Kościoła, Posługa Słowa, Kraków 2001; M. Banaszak, Historia Kościoła Katolickiego Tom 3, warszawa 1991; B. Kumor, Historia Kościoła VI - Czasy nowożytne, Kościół w okresie absolutyzmu i oświecenia, Lublin 2003; L. Pastor, The history of the popes, from the close of the middle ages: drawn from the secret Archives of the Vatican and other original sources; from the German.