Heneczek Teodor

Heneczek Teodor (1817-1872), drukarz i wydawca

tablica pamiątkowa w Piekarach, ul. Bytomska 176

Urodził się 16 kwietnia 1817 w Częstochowie. Był jednym z pierwszych polskich drukarzy i wydawców książek i prasy na Śląsku. W 1847 roku podjął współpracę z ks. Alojzym Fickiem – proboszczem piekarskim. Założył w Piekarach Śląskich pierwszą na Górnym Śląsku polską drukarnię, gdzie wydawano książki o różnej tematyce - od religijnej (książki do nabożeństwa, śpiewniki) przez literaturę popularną w języku polskim i śląskim po pozycje poradnikowe, przydatne przy pracy w gospodarstwie, łącznie ok. 40 tytułów. W drukarni Heneczka promowano dzieła związanych z Piekarami twórców, jak choćby ks. Ficka (Miesiąc Maryi, Książeczka jubileuszowa, Wiadomość krótka o kościele i obrazie cudownym NP Marii w Niemieckich Piekarach 1849), Karola Piekoszewskiego (Dostateczny śpiewnik kościelny i domowy 1849), czy Karola Antoniewicza (Jeden dzień w Piekarach, Ustęp z pielgrzymki życia mego). W późniejszych latach rozpoczęto drukowanie polskich czasopism, takich jak: „Dziennik Górnośląski”, „Tygodnik katolicki”, oraz „Poradnik dla ludu górnośląskiego”. W latach 1868–1872 wydawano „Zwiastun Górnośląski” (Zwiastun Górno-szląski). Teodor Heneczek z wielką dbałością dobierał swoich współpracowników. Wśród nich byli mieszkańcy Górnego Śląska, ale i innych regionów. Do piekarskiej drukarni zgłaszali się nie tylko lokalni wydawcy, ale także ci zza granicy Górnego Śląska, jak choćby Lange z Warszawy, który zlecił w 1861 roku wydrukowanie w Piekarach książki Wybór św. Jadwigi. Wraz z rozwojem ruchu pątniczego u Heneczka wydawano tzw. kalwaryjki - podręczniki do nabożeństw odprawianych na Kalwarii. Z czasem zaczęto wydawać drukiem także amatorskie sztuki teatralne, przewodniki, opowieści o podróżach, mające na celu zaciekawić odbiorców i zachęcić ich do samokształcenia. W 1872 roku Teodor Heneczek popadł w konflikt ze swoim wieloletnim współpracownikiem - Karolem Miarką, w wyniku którego ostatecznie zlikwidował drukarnię i na zawsze opuścił Piekary. Przestraszony groźbą procesu o rzekomą obrazę króla pruskiego, zbiegł do Galicji. W 1876 roku kupił majątek w Netrebce i mieszkał tam do śmierci w 1888 roku. Pochowano go na cmentarzu przykościelnym w Nowosielcach Kozickich. Drukarnia Teodora Heneczka odegrała znaczącą rolę w rozbudzaniu polskości na Śląsku.

Bibliografia

B. Snoch, Górnośląski leksykon biograficzny, Katowice 2004, s. 114; M. Gancarczyk, Katolickie poglądy społeczne Teodora Heneczka na łamach "Zwiastuna Górnośląskiego" (1868-1872), Katowice 1991, pr. mgr w Bibliotece WTL UŚ; J. Pawlik, Piekary Śląskie, Warszawa 1988, s. 44-49; A. Weltzel, Pomniki pobożności po ślachetnej rodzinie hrabiów z Gaszyna w Górnym Szląsku, Opole 2003; J. Wycisło, Wydawnictwa piekarskie w XIX wieku, "Z tej Ziemi. Śląski kalendarz katolicki na rok 1992", Katowice 1991, s. 212-217.