Grzegorz XIII

Grzegorz XIII (1502-1585), papież

Właściwie nazywał się Ugo Boncompagni. Urodził się 1 lub 7 stycznia 1502 w Bolonii. Zdobył tam wykształcenie i został profesorem prawa kościelnego. W czasach kardynalatu wysłany został do Hiszpanii, co dało mu bezcenne poparcie króla Hiszpanii Filipa II podczas wyboru papieża. Wybrany został w dniu 13 maja 1572.

Grzegorz XIII rządził praktycznie sam. Znacznie inaczej starał się o realizację uchwał trydenckich niż Pius V. Nie umiał odmówić dyspensy od dekretów o reformie, gdy wymagały tego warunki Kościoła w danym kraju. Zaczął starania o kształcenie i wychowanie kleru. Sprytnym rozwiązaniem w tej sytuacji było zakładanie kolegiów, gdy w niejednej diecezji nie można było utworzyć seminarium duchownego. W Rzymie jego osiągnięciem było: rozbudowa i na nowo wyposażenie kolegium jezuickiego, zostało później nazwane Gregorianum (od samego papieża). Złączył kolegium niemieckie i węgierskie i nadał mu nową fundację, tak że mogło kształcić bardzo dużą liczbę 100 studentów seminarium duchownego (alumnów) do pracy w Niemczech, gdzie w ówczesnych czasach odczuwano szczególny brak kapłanów. W Rzymie przyczynił się do założenia kolegium angielskiego i poparł także drugie powstanie kolegium w Douai. Zostawił je jezuitom, wspierał też ich liczne kolegia w Niemczech. W 1579 roku w Wilnie nadał prawa akademii. Akceptował 23 seminaria duchowne, które prowadzili jezuici w różnych krajach. W obawie o rekatolizację krajów innowierczych otwierał seminaria papieskie, między innymi w Braniewie i Wilnie. Seminarium w Braniewie miało za zadanie przygotować kapłanów do pracy w Szwecji, wileńskie natomiast w Rosji. Dla Kościołów unijnych był skłonny ufundować w Rzymie kolegia: greckie, armeńskie i maronickie. Przez swe kolegia i szczególnie dzięki nauce, Rzym przestał pełnić funkcję administracji kościelnej, a stał się ośrodkiem wiedzy i kształcenia duchownych dla Kościoła powszechnego. Głównym celem papieża Grzegorza XIII było praktyczne wykorzystanie nauki. Gdy natomiast odkryto katakumby, zlecił prowadzenie historycznych badań, by ukazać tożsamość Kościoła okresu potrydenckiego i złączyć to ze starożytnym chrześcijaństwem; odmawiali mu tego przede wszystkim protestanci. Jego główną zasługą było powołanie komisji uczonych, którzy mieli się podjąć reformy kalendarza i usunięcia wyraźnej różnicy 10 dni między kalendarzem słonecznym a używanym do tej pory kalendarzem juliańskim. Nowy kalendarz (gregoriański) papież ogłosił bullą Inter gravissimas za obowiązujący od dnia 5 października 1582, żeby wyrównać różnicę, ten dzień stał się 14 października. Bardzo długo trwało by świat przyjął tę zmianę kalendarza. Niemcy przyjęli ją dopiero w 1775 roku (uchwała parlamentu), Rosja uczyniła to po rewolucji październikowej, natomiast Kościoły prawosławne uczyniły to dopiero w 1923 roku. Wobec władców Grzegorz XIII samodzielnie bronił praw Kościoła szczególnie przed roszczeniami hiszpańskimi systemu kościelnego. Miało to miejsce w samej Hiszpanii, ale też w Mediolanie i Neapolu. Wbrew oczekiwaniom króla Filipa II, z łagodnym wyrokiem odwołania podejrzanych twierdzeń zakończył trudną i wieloletnią sprawę dominikanina a dokładnie arcybiskupa z Toledo, Bartłomieja Carranza, który został uwięziony w 1558 roku przez hiszpańską inkwizycję za rzekomo głoszoną herezję. Doceniał przede wszystkim opiekę katolickich monarchów nad Kościołem. Gdy dotarła do niego wiadomość, jak się później w skutkach okazało tendencyjna, o uratowaniu w nocy św. Bartłomieja (chodzi o mord hugenotów) życia króla francuskiego, dokładnie od Karola IX, podjął się osobistego udziału w nabożeństwie dziękczynnym, które zostało odprawione we francuskim kościele pw. św. Ludwika i nadał polecenie by wybić medal pamiątkowy. Jego zadaniem było uzyskać władców innowierczych dla Kościoła katolickiego. Dlatego nawiązał dyplomatyczne kontakty z królem Szwecji Janem III i carem Ivanem IV przez pomoc swojego nuncjusza i jezuitę Antonio Possevina. Niestety nie przyniosły one żadnego rezultatu, ani zamierzonej przez papieża rekatolizacji Szwecji, ani też unii kościelnej i politycznej z Rosją. Grzegorz XIII często wysługiwał się nuncjuszami w kontaktach z monarchami. Zmarł 10 kwietnia 1585 w Rzymie.

Bibliografia

K. Domagała, Księga papieży, Warszawa 1996, s. 322-325; J. Warmiński, Grzegorz XIII, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 6, Lublin 1993, kol. 341-342.