Cmentarz - Pszów, parafialny

grób ks. Mikołaja Knosały

grób Gustawa Ferche

Z chwilą wybudowania w Pszowie kościoła parafialnego pw. Narodzenia NMP założono wokół niego cmentarz. Siedemnastowieczne protokoły powizytacyjne wspominają, że ten cmentarz otoczony był murem, nakrytym daszkiem gontowym dla jego ochrony. Według protokołu z 1688 roku na cmentarzu stał krzyż, a przed wielką bramą stały dwie statuy na drewnianych kolumnach - Matki Bożej i św. Jana Ewangelisty. W 1652 roku na cmentarzu stała murowana kostnica, która istniała tam już znacznie wcześniej. W kostnicy przechowywano wygrzebane przy kopaniu nowych grobów kości zmarłych. Teren okalający kościół był bardzo mały. Gdy proboszczem został ks. Ludwik Joachimski w 1801 roku, teren nie był już ogrodzony i „świnie na nim ryły” jak zapisano w dokumentach wizytacyjnych. Wcześniej, bo w 1772 roku, ówczesny proboszcz kupił parcelę usytuowaną po lewej stronie kościoła. W 1854 roku ks. Joachimski dokupił obejście Jana Klimy położone po prawej stronie kościoła. W 1914 roku przyłączono do placu kościelnego część ogrodu Szymona Bugdoła. W 1858 roku cały teren wokół kościoła, także cmentarza przykościelnego otoczono murowanym płotem z piaskowca wydobytego z kamieniołomu pszowskiego i osadzono żelazne bramy. W 1860 roku zaprzestano chowania zmarłych na terenie wokół kościoła, wiele grobów ziemnych wyrównano. Był już wtedy poświęcony nowy cmentarz przy ul. Paderewskiego. Jednak sporadycznie dokonywano pochówków w kilkudziesięciu grobach rodzinnych znajdujących się dookoła bazyliki. Do czasów współczesnych zachowało się jeszcze kilkanaście cennych nagrobków, niektóre autorstwa Kokesa. Na cmentarzu znajdującym się wokół Bazyliki Mniejszej pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny zachowało się 66 grobów. Wśród nich znajdują się groby pszowskich proboszczów: ks. Augustyna Wolczyka, ks. Pawła Skwary - pochowanych w kaplicy znajdującej się na terenie cmentarza, następnie groby ks. Mikołaja Knosały i ks. dziekana Antoniego Basztonia. Przy kaplicy znajduje się również grób sióstr boromeuszek: Julianny, Servatii i Danieli. Niedaleko zakrystii pochowany jest Gustaw Ferche - ojciec bpa Józefa Ferche, sufragana archidiecezji w Kolonii. Za kościołem, od strony prezbiterium pochowano Rosjan, poległych w czasie II wojny św. W latach pięćdziesiątych XX wieku groby ekshumowano. 11 stycznia 1957 odbył się ostatni pochówek na tym cmentarzu.

Uwagę zwraca również Boża Męka, znajdująca się przed wejściem do bazyliki. Składa się z figur Matki Bożej Bolesnej i św. Jana Ewangelisty. Jej autorem jest Jerzy Marek. Postawiona została nad grobem zmarłego w 1848 roku proboszcza pszowskiego Ludwika Joachimskiego. Niegdyś z tyłu pomnika widniał napis w języku łacińskim, co tłumaczono: Tu śpi wielebny ks. dziekan fararz pszowski Ludwik Joachimski pogrzebany 20 maja 1848 r. Poświęcenia krzyża dokonano w niedzielę 17 września 1853. Obecnie po wspomnianych napisach nie ma już śladu.

• Patrz: Mała Kalwaria w Pszowie

Bibliografia

A. Matuszczyk-Kotulska, Pszów - sanktuarium nadziei, Pszów 2006, s. 33-35; L. Musioł, Monografia historyczna Pszowa oraz zarys historyczny gminy i parafii Krzyżkowice w opracowaniu Ludwika Musioła, Pszów 1998, s. 117; Pluta, P. Siemko, Do Twej dążym kaplicy, Bytom 1997, s. 133; B. Kołodziej, Pszów. Wydarzenia – obyczaje – legendy, Pszów 2009, s. 92.