Tekst źródłowy strony Śląscy kapelani wojskowi na Bliskim Wschodzie podczas II wojny światowej

==Śląscy kapelani wojskowi na Bliskim Wschodzie podczas II wojny światowej==
[[Plik:Gawlina 5.jpg|thumb|right|Bp Józef Gawlina]]
[[Plik:Brandys Jan1.jpg|thumb|right|150px|ks. Jan Brandys]]
[[Plik:Cynar.jpg|thumb|right|ks. Stanisław Cynar]]
[[Plik:TomaszReginek Jerozolima.jpg|thumb|right|ks. Tomasz Reginek, drugi od lewej]]
Polacy we wrześniu 1939 roku, jako pierwsi zostali zmuszeni do walki z nazistowskimi Niemcami. Walczyli na większości frontach w tym na Bliskim Wschodzie. Wśród zwykłych żołnierzy znaleźli się także duchowni pełniący funkcje kapelanów wojskowych. Żołnierze wchodzący w skład polskich sił zbrojnych pochodzili z różnych stron Polski i nie tylko. Również Polacy żyjący już kilka pokoleń poza granicami ojczyzny wstępowali w szeregi nowo powstałych, czy też zreorganizowanych jednostek Wojska Polskiego. Wśród zwykłych żołnierzy i kapelanów nie brakowało pochodzących ze Śląska.

Najbardziej znanym duchownym urodzonym na Śląsku był [[Gawlina Józef|Józef Gawlina]]. Jego jurysdykcji jako biskupowi polowemu podlegali żołnierze Polskich Sił Zbrojnych we Francji, w Wielkiej Brytanii, Kanadzie, na Bliskim Wschodzie, w Afryce i w ZSRR (od 1942 roku), a od 1944 roku we Włoszech, Belgii, Holandii i w Niemczech. Przeprowadził wizytację obozów uchodźców polskich ewakuowanych z ZSRR do Iranu. 19 kwietnia 1942 przekroczył granicę ZSRR i po krótkim pobycie w Moskwie spotkał się z oddziałami Armii Polskiej w ZSRR gen. dyw. Władysława Andersa - w Uzbekistanie, Tadżykistanie, Kirgizji i Kazachstanie. W połowie października 1942 roku przeniósł się z Iranu do Iraku, a następnie na początku listopada do Jerozolimy. Na mocy dekretu papieża Piusa XII z 3 października 1942 został mianowany biskupem ordynariuszem dla polskich uchodźców cywilnych na Wschodzie. 15 lutego 1943 wyruszył w podróż do USA, gdzie spotkał się z prezydentem Franklinem D. Rooseveltem. Przy pomocy prasy amerykańskiej apelował o pomoc dla dzieci polskich znajdujących się w ZSRR. Brał udział w kampanii włoskiej: w bitwie pod Monte Cassino, bitwie o Loreto i Ankonę. W Ankonie, 31 lipca 1944, z rąk Naczelnego Wodza gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari. Swój pobyt w Iranie i Iraku opisał w książce "Wspomnienia". 
		
Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich, która po upadku Francji przeszła na teren Palestyny pod dowództwo brytyjskie, miała w swych szeregach niemałą liczbę żołnierzy urodzonych na terenach województwa śląskiego. Kilku Górnoślązaków pełniło obowiązki kapelanów. Byli to księża zakonni: Rafał Ignacy Grzondziel, Hermenegild Bogumił Palla, Rudolf Marcin Szawerna i Fabian Gerard Waculik - wszyscy z klasztoru oo. franciszkanów w Katowicach-Panewnikach  oraz [[Cynar Stanisław|ks. Stanisław Cynar]]- przedwojenny katecheta w Śląskich Technicznych Zakładach Naukowych w Katowicach i kapelan Śląskiej Chorągwi Harcerzy.

Pierwszym szefem duszpasterstwa SBSK został ks. dziekan [[Brandys Jan|Jan Brandys]] z dniem 30 kwietnia 1940. Był jednym z pierwszych księży, którzy zgłosili się w Polowej Kurii Biskupiej w Paryżu na wezwanie bpa Gawliny. Ks. Brandys był kapelanem 1 Pułku Strzelców Bytomskich i pierwszym dowódcą Grupy Dziergowickiej w III powstaniu śląskim. Od października 1933 roku aż do 1 września 1939, był proboszczem chorzowskiej parafii św. Barbary. 29 maja 1940 przybył do na Bliski Wchód do Bejrutu. Dał się poznać jako dobry kapłan, ogromnie lubiany i popularny wśród żołnierzy. Od sierpnia 1941 do października 1942 roku, w stopniu majora, był szefem Duszpasterstwa Katolickiego Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie, z siedzibą w Kairze. Kolejno pełnił funkcje dziekana duszpasterstwa jednostek Armii Polskiej na Wschodzie, formowanych w Palestynie i Egipcie, by po wydzieleniu, w marcu 1944 roku, wysuniętej bazy 2 Korpusu objąć obowiązki szefa Duszpasterstwa Katolickiego Jednostek Wojskowych na Środkowym Wschodzie.

W 1941 roku w skład Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie poza SBSK wchodziły Ośrodek Zapasowy SBSK w Latrun, Legia Oficerska w Egipcie, batalion wartowniczy w porcie aleksandryjskim, szpital i inne tyłowe jednostki.

[[Czorny Henryk|Ks. Henryk Czorny]] pełnił obowiązki kapelana Legii Oficerskiej. Były katecheta gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Siemianowicach Śląskich. Brał udział w kampanii wrześniowej, gdzie pełnił funkcję kapelana ośrodka zapasowego Wołyńskiej Brygady Kawalerii. Na Bliski Wschód przybył z Węgier. Na skutek reorganizacji Ks. Czorny został kapelanem utworzonego w Iraku 6 pułku pancernego "Dzieci Lwowskich", wchodzącego w skład 2 Brygady Czołgów. W międzyczasie opiekował się m.in. grupą 13 kleryków wyjeżdżających w lutym 1943 roku na studia do Seminarium Duchownego WP w Bejrucie.

Na Bliskim Wchodzie znalazł się także [[Śmieja Stanisław|ks. Stanisław Śmieja]], od roku 1933 proboszcz parafii w Brzezinach Śląskich. Ks. Śmieja był również działaczem niepodległościowym. Podczas I wojny światowej służył jako kapelan w armii niemieckiej. W 1943 roku został kapelanem w szkołach junackich w Palestynie, a następnie objął obowiązki kapelana szpitala w El-Kantara w Egipcie. 

Od 1942 roku przebywał na tym obszarze również ks. prałat [[Reginek Tomasz|Tomasz Reginek]]. Zagrożony aresztowaniem i uwięzieniem w obozie pod koniec 1939 roku na prośbę [[Adamski Stanisław|bpa S. Adamskiego]] opuścił swoją parafię i przez Słowację udał się na Węgry, a stamtąd w styczniu 1940 roku do Rzymu, gdzie wraz z kilkunastoma innymi duchownymi zdał raport papieżowi [[Pius XII|Piusowi XII]] o sytuacji w Polsce. Z Włoch udał się do Francji. Wyjechał następnie do Stanów Zjednoczonych, gdzie zdobył licencję pilota. Do WP wstąpił w Kanadzie, w 1942 roku trafił do Palestyny, gdzie został najpierw kapelanem obozu zbiorowego. W kwietniu tego roku, w związku z powołaniem bpa [[Radoński Karol|Karola Radońskiego]] do Rady Narodowej RP i jego wyjazdem do Londynu, objął po nim kierownictwo Katolickiego Duszpasterstwa Polskiego w Palestynie z siedzibą w Jerozolimie. W 1943 roku towarzyszył  bp. Gawlinie w misji do prezydenta Stanów Zjednoczonych Roosevelta, mającej na celu uzyskanie pomocy dla dzieci i uchodźców z Rosji. Po powrocie został mianowany wikariuszem generalnym biskupa polowego na Bliski Wchód i Afrykę z siedzibą w Jerozolimie. W lipcu 1943 roku otrzymał stopień podpułkownika i został wysłany w specjalnej misji do Afryki.

Ks. Reginek w latach 1942-1946 spełniał istotną funkcję w rozwoju sieci duszpasterskiej wśród polskiego wychodźstwa na tych terenach. Wśród podległych mu księży znaleźli się m.in.[[Matuszek Józef| ks. Józef Matuszek]], przedwojenny proboszcz mysłowickiej parafii, i [[Winczowski Franciszek|ks. Franciszek Winczowski]], do września 1939 wikary w Pawłowie (obecnie dzielnicy Zabrza). Ks. Matuszek wykonywał swoje obowiązki duszpasterskie w obozach starszych oficerów, a ks. Winczowski na początku opiekował się polskimi rodzinami wojskowymi, znajdującymi się w Jerozolimie i okolicy, a potem od maja 1941 do lipca następnego roku był kapelanem uchodźców w Teheranie. Wraz z nimi znalazł się potem w Masindi na terenie Ugandy, gdzie wybudował kościół. W styczniu 1947 roku na skutek problemów ze zdrowiem, przeniósł się do Tangeru w Tanganice, gdzie sprawował posługę duszpasterską do rozwiązania polskich obozów w Afryce.

2 Korpus Polski jest kojarzony zwłaszcza z bitwą pod Monte Cassino. Wśród jej uczestników nie brakowało Ślązaków, a wśród nich śląskich kapelanów: ks. kpt. Stanisław Cynar zastępca szefa duszpasterskiego 3 Dywizji Strzelców Karpackich; ks. kpt. Rudolf Marcin Szawerna, kapelan 4 batalionu 2 brygady 3 DSK; ks. kpt. Rafał Ignacy Grzondziel, kapelan 1 kompanii sanitarnej 3 DSK; ks. kpt. Gerard Fabian Waculik, kapelan 3 pułku artylerii lekkiej 3 DSK; ks. kpt. [[Sławik Bonifacy|Bonifacy Sławik]], kapelan 16 batalionu 6 Lwowskiej Brygady 5 Kresowej Brygady Piechoty.

W całej polskiej armii, w latach 1939-1945, służyło około 40 księży pochodzących bądź związanych przed wojną ze Śląskiem. W grupie tej 18 to księża zakonni, 19 diecezjalni, 3 przedwojenni kapelani wojskowi. Aż 36 pełniło obowiązki duszpasterskie w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. W czasie służby wojskowej poległo lub zmarło pięciu śląskich kapłanów. Czterech zostało uhonorowanych Krzyżem Virtuti Militari, a wielu Krzyżami Waleczności, co niewątpliwie świadczy o wysokiej ocenie ich służby i postawy podczas walk.

==Bibliografia==
W. Bochnak, W służbie Bogu i ludziom. Sylwetki Ślązaków, Marki-Struga 1989, s. 200-211; Z. Kapała, Śląscy kapelani w Polskich Siłach Zbrojnych na obczyźnie, [w:] Wojskowa służba duchownych w latach 1918-1980, red. Z. Kapała, J. Myszor, Katowice 1999, s. 79-99; S. Podlewski, Wierni Bogu i Ojczyźnie, Warszawa 1982, s. 226-228; M. Wesołowski, Duszpasterstwo w II Korpusie gen. Władysława Andersa, Kielce 2004, s. 32. praca zalicz. Łukasz Kasperek.

[[Kategoria:Wojskowi]]
[[Kategoria:Duchowieństwo śląskie]]