Związek Caritas

Z e-ncyklopedia
Wersja z dnia 06:41, 2 sty 2010 autorstwa Jemy (dyskusja | edycje) (bibliografia)

Związek Caritas

Proces centralizacji katolickiego ruchu dobroczynnego przypada na przełom XIX i XX wieku. Pierwszy Office central des institutiones charitables powstał w 1890 roku w Paryżu i był dziełem L. Levebre. Jego zadanie było skromne i polegało na utrzymywaniu kontaktu między poszczególnymi dziełami dobroczynnymi oraz popularyzację działalności charytatywnej w społeczeństwie. W Niemczech centralizacja poszła dalej. W 1897 roku ks. Lorenz Werthmann założył związek dzieł dobroczynnych pod nazwą Caritasverband. Siedzibą centrali stał się Fryburg Bryzgowijski. Za przykładem Niemiec poszła Austria, gdzie w 1900 roku stworzono Zentralstelle der katholischen Vereine fuer freiwillige Wohltaetigkeit. Z okazji kongresu eucharystycznego w Amsterdamie w 1924 roku powstał projekt utworzenia międzynarodowej organizacji charytatywnej pod nazwą Caritas Catholica. Zarząd tej organizacji ukonstytuował się na konferencji w Lucernie w 1926 roku, na siedzibę związku wybrano Bazyleę. Polskę reprezentował w nim Związek Poznański w osobach ks. Walentego Dymka i ks. Janiaka.

W Polsce

Na ziemiach polskich powołano w 1895 roku we Lwowie Związek Katolickich Towarzystw i Zakładów Dobroczynnych oraz w 1907 roku w Poznaniu Związek Polskich Katolickich Towarzystw Dobroczynnych, który w 1922 roku przekształcił się w Związek Caritas. W 1929 roku utworzono w Poznaniu Instytut Caritas, który koordynować miał działalność przyszłych diecezjalnych Związków Caritas. Powstały one: 1929 w Katowicach, 1930 w Krakowie, 1931 w Kielcach, 1932 w Łodzi, Krakowie, Wilnie, Łomży, Częstochowie i Siedlcach, w następnych latach w innych diecezjach. Koła charytatywne współdziałające z Caritasem zakładano też w szkołach, na uczelniach, w seminariach duchownych. W 1937 roku na Zjeździe Dyrektorów Diecezjalnych Caritasu powołano stałą Komisję Porozumiewawczą, była to próba stworzenia centrali diecezjalnych związków, na przeszkodzie w realizacji tego projektu stanęła wojna. W czasie II wojny światowej działały, często w ramach Rady Głównej Opiekuńczej tylko niektóre Związki Caritas, m.in. w Katowicach (podporządkowane Caritas Verban we Freiburgu), Warszawie, Tarnowie

Po zakończeniu II wojny światowej

W 1945 roku powołano Krajową Centralę Caritas, zarządzaną przez dyrektora księdza K. Pękalę, która we współpracy z diecezjalnymi Związkami Caritas, zakonami, gł. żeńskimi, oraz organizacjami charytatywnymi studentów Caritas Academica zbudowała w krótkim czasie sprawną sieć placówek opiekuńczych i punktów świadczących pomoc potrzebującym. Centrala miała swój organ prasowy, "Caritas" (1945-1950), wydawała liczne broszury i książki, drukowała ulotki, plakaty itp. 21 września 1949 Rada Ministrów wydała uchwałę o upaństwowieniu szpitali będących własnością kościelną. Szpitale zostały nieodpłatnie przejęte na własność państwa. Na początku stycznia 1950 roku rozpoczęła się prasowa nagonka na związek Caritas. We wszystkich siedzibach związków diecezjalnych pojawiły się specjalne komisje, które ujawniały rzekome nadużycia finansowe i gospodarcze. Centrala ogólnopolskiego związku Caritas otrzymała nowe władze tzw. zarząd przymusowy w osobach: ks. Antoni Lemparty, poseł Frankowski, Andrzej Micewski, ks. Stanisław Skurski, Wanda Tuczewska, Stanisław Roztworowski, Paweł Jasienica, ks. Ludwik Zalewski. W każdej diecezji 25 stycznia 1950 władze państwowe narzuciły nowe, komisaryczne zarządy.

Działalność charytatywna Kościoła w Polsce została sprowadzona ponownie do poziomu parafii. W 1980 roku przewodniczącym Komisji Charytatywnej Episkopatu Polski został mianowany biskup Czesław Domin. Z tą chwilą siedziba Komisji znalazła się w Katowicach. W okresie stanu wojennego w Katowicach koordynowano rozdział pomocy materialnej (żywność, ubrania, sprzęt medyczny i lekarstwa) przychodzącej z całego świata. W wielu diecezjach polskich powstały komitety pomocy internowanym. Majątek zlikwidowanego Związku Caritas przejęło podporządkowane władzom, nowo powstałe Zrzeszenie Katolików "Caritas" (istniało do 1994 roku). Obecnie Caritas Polska jest instytucją charytatywną Konferencji Episkopatu Polski - została reaktywowana w 1989 roku.

Bibliografia

J. Dombek, Akcja pomocy charytatywnej dla Polski w latach 1980-1984 w świetle wypowiedzi wiernych wybranych parafii dekanatu piekarskiego, Katowice 1988, mps Biblioteka WTL UŚ; P. Kuczera Piotr, Organizacja dobroczynna „Caritas” na terenie diecezji katowickiej w latach 1929-1950, Katowice 1989, mps Biblioteka WTL UŚ;