Zamek w Kamieńcu Ząbkowickim

Budowla w stylu neogotycko-mauretańskim wzniesiona na Zamkowej Górze (dawniej Wzgórzu Herty) o wys. 265 m n.p.m. Już w XI wieku być może na miejscu obecnego założenia zamkowego znajdował się gród obronny wzniesiony przez księcia czeskiego Brzetysława II (Camenez). W 1210 roku będący właścicielami tych ziem panowie z Pogorzeli (Pogarell) ufundowali opactwo augustianów, które w 1294 roku przejęli cystersi z Lubiąża. Po sekularyzacji dóbr klasztornych w 1810 roku majątek zakupiła w 1812 roku Fryderyka Luiza Orańska, żona króla Niderlandów Wilhelma I. Po śmierci tej ostatniej w 1837 roku dobra objęła córka Marianna Wilhelmina Orańska, żona Albrechta IV Hohenzollerna, najmłodszego syna króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III. Z jej inicjatywy rozpoczęto budowę zamku, który w założeniu miał się stać wspaniałą rezydencją pruskiej rodziny panującej. W tym celu kierowanie pracami powierzono berlińskiemu architektowi Karlowi Fryderykowi Schinklowi (1838–1841). Po jego śmierci prace kontynuował uczeń i następca Schinkla, Ferdynand Martius. W 1848 roku po rozwodzie Marianny Orańskiej i Albrechta Hohenzollerna roboty budowlane przerwano, a ich wznowienie rozpoczęto w 1853 roku, już pod wpływem gustów i zainteresowań syna Marianny, księcia Albrechta. Ostatecznie Marianna zamieszkała w ukończonym w 1857 roku pałacu wraz z synem Albrechtem. Prace przy wykończeniu i dekoracji wnętrz oraz wyposażeniu zamku trwały do 1873 roku. Równocześnie Peter Joseph Lenneé opracował i zrealizował projekt wspaniałego założenia parkowego – ogrodowego o powierzchni 150 ha, z fontannami, tarasami, pergolami i rzeźbami, dzięki czemu zamek stał się jedną z najwspanialszych rezydencji w tej części Europy. Gościł w swoich murach wiele znakomitości, koronowanych głów, przedstawicieli świata dyplomacji, kultury i nauki. Potomkowie fundatorów zamieszkiwali zamek do 1945 roku. W czasie ostatniej wojny pomieszczenia zamkowe zaadaptowano na potrzeby organizacji „TODT”. W 1945 roku najcenniejsze zbiory zostały przez Hohenzollernów ewakuowane. Pozostałe elementy wyposażenia zgromadzone w piętnastu wagonach wywiozły trofiejne komanda do Moskwy. W styczniu 1946 roku zamek został podpalony przez żołnierzy Armii Czerwonej i doszczętnie spłonął. Przez wiele lat był on rozkradany, a elementy jego wystroju ozdobiły budowle Warszawy. W 1985 roku pozostający w ruinie obiekt wydzierżawił pracownik naukowy Akademii Rolniczej we Wrocławiu, który uratował zamek przed ostateczną zagładą. Od 2010 roku zamkiem administruje gmina Kamieniec Ząbkowicki.

Bibliografia

Za: Wrocławia i Dolnego Śląska opisy krajoznawcze z XIX wieku, Wybrał, wstępem i przypisami opatrzył oraz do druku podał Tomasz Gałwiaczek, Wrocław 2014.