Wilczewski Stanisław

Wilczewski Stanisław (1886-1980), logopeda, kaznodzieja

Urodził się 26 kwietnia 1886 we Wrocławiu w rodzinie Leona von Wilczewskiego i pianistki Olgi z d. Weiner. W 1904 roku otrzymał świadectwo dojrzałości w Friedrichsgymnasium w Berlinie i rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Uczęszczał również na wykłady z językoznawstwa polskiego i działał w Kółku Polskim. W 1909 roku przyjął święcenia kapłańskie i pracował jako wikariusz w Jełowie k. Opola (1909-1911) oraz w Raciborzu, parafia św. Mikołaja (1911-1916). Z pracą duszpasterską łączył działalność kulturalno-oświatową w Kongregacji Młodzieży Męskiej i Żeńskiej, organizując wieczory polskiej poezji i pieśni, przedstawienia teatralne, orkiestrę. W latach 1916-1919 był wikariuszem przy kościele pw. Świętego Krzyża we Wrocławiu i kaznodzieją w katedrze. Jego kazania zostały wydane drukiem: „Fruhansprachen” (Berlin 1920).

Nadużywanie głosu poprzez liczne kazania spowodowało fonastenię. Chcąc pomóc sobie i innym pracującym głosem, podjął studia z fonetyki eksperymentalnej i filologii na uniwersytecie w Hamburgu oraz w Państwowym Laboratorium Fonetycznym pod kierunkiem prof. G. Panconcelli – Calzii, zakończone w 1921 roku doktoratem: „Phonoposotische und Phonotopische Untersuchungen von Lippenlauten” (Hamburg 1922). Badania te wykonał za pomocą labiografu własnego projektu. Specjalizował się w zakresie fizjologii wytwarzania głosu i leczenia zaburzeń głosu i mowy. Równocześnie prowadził zajęcia z fonetyki i higieny mowy z księżmi i klerykami we Wrocławiu. Przyjął propozycję pracy naukowej na uniwersytetach w Hamburgu i Wiedniu, lecz po plebiscycie w 1921 roku przyjechał na Górny Śląsk i zamieszkał w Katowicach. Włączył się do organizowania polskiego szkolnictwa i podjął pracę w Gimnazjum Klasycznym im. A. Mickiewicza gdzie uczył religii, języka polskiego i propedeutyki filozofii. Krzewił kulturę polską, zakładał i prowadził teatry żywego słowa.

W latach 1925-1927 podjął studia na Uniwersytecie Warszawskim z zakresu psychologii mowy i homiletyki celem udoskonalenia praktyki logopedycznej i kaznodziejstwa. Od 1927 roku był wykładowcą w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Mysłowicach, a w latach 1930-1938 również w Zakładach Kształcenia Nauczycieli w Pszczynie, Nowej Wsi (Wirek), w Tarnowskich Górach oraz w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Katowicach. Uczył metody zapobiegania schorzeniom narządu głosu u osób pracujących głosem i estetyki mowy. W 1927 roku założył w Katowicach, przy ul. Poniatowskiego 34, Instytut Fonetyczny - Poradnię Logopedyczną. Leczył fonastenię, wypracował metody usuwania wad wymowy, zwłaszcza jąkania. Wydział Zdrowia Urzędu Wojewódzkiego oraz Wydział Logopedii Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie zlecał mu prowadzenie kursów dokształcających dla logopedów. Był członkiem Polskiego i Międzynarodowego Towarzystwa Logopedycznego. Wygłaszał referaty na międzynarodowych kongresach fonetyczno-logopedycznych w Bonn (1930), w Amsterdamie (1932) i licznych sympozjach logopedycznych w Polsce. W uznaniu zasług w 1975 roku przyznano mu „Śląską nagrodę im. J. Ligonia".

W latach 1940-1948 był proboszczem parafii św. Kazimierza w Katowicach. Fonetykę pastoralną wykładał najpierw w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym w Krakowie, a później również w seminariach częstochowskim i krakowskim. Uczył przyszłych kapłanów higieny głosu, estetyki mowy, komunikatywnego z wewnętrznym zaangażowaniem i przeżyciem głoszenia Słowa Bożego oraz akcji kaznodziejskiej. Przygotował wykładowców fonetyki pastoralnej dla kilku seminariów duchownych diecezjalnych i zakonnych. Znany był również jako wybitny mówca i kaznodzieja. W 1929 roku jako jeden z pierwszych głosił kazania w Polskim Radiu. Cykl kazań radiowych „Pius XI i wielcy jego imiennicy na Stolicy Piotrowej” został ogłoszony drukiem (Katowice 1929). Do rozwoju kaznodziejstwa w diecezji katowickiej przyczynił się jako założyciel Kółka Homiletycznego i jego długoletni prezes (1932-1939). Choć w 1967 roku przeszedł na emeryturę, logopedią i kaznodziejstwem zajmował się do śmierci. Zmarł 12 czerwca 1980 w Katowicach. Spoczął na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Stanisława Wilczewskiego; Schematyzm 1955-1981, s. 354; W. Basista, Wilczewski Stanisław (hasło), [w:] Słownik biograficzny, s. 459-461; W. Basista, Ks. Stanisław Wilczewski (w 60. rocznicę pracy fonetycznej i logopedycznej), TP 1975, nr 35; tenże, Logopeda i kaznodzieja. W setną rocznicę urodzin ks. prof. dra Stanisława Wilczewskiego, GN 1986, nr 20; Z. Karkosz, Stanisław Wilczewski – pionier logopedii w Polsce, Katowice 1989, [mps, B. Uniw. Śl.], E. Szramek, Instytut Fonetyczny w Katowicach, RTPNŚ 1938, t. 3, s. 352 n.; WD 1935, nr 1, s. 18; GN 1959, nr 26, s. 206; Myszor, Historia diecezji, s. 117, 193, 194; J. Żurek, Ruch "księży patriotów" w województwie katowickim w latach 1949-1956, Warszawa-Katowice 2009, s. 202; J. Mandziuk, Wilczewski Stanisław (1885-1980), SPTK, t. 7, Warszawa 1983, s. 400-401.