Wiktor I

Wiktor I (ok. 155-199), papież

Na urzędzie papieskim pozostawał w latach 189-199.

Urodził się ok. 155 roku, był synem Feliksa. Według Liber Pontificalis pochodził z cesarsko-rzymskiej Afryki, a według Hieronima z południowej Italii. Biskupem Rzymu został po Eleuteriuszu, który był czternastym następcą św. Piotra. Jego działalność przypadła na ostatnie lata panowania dynastii Antoninów, która to okazywała dużą tolerancję wobec rozwijającego się chrześcijaństwa. Wiktora I uważa się za pierwszego papieża, który nawiązał kontakt z dworem cesarskim. Stało się to dzięki Marcji, chrześcijance, która była ulubienicą cesarza Lucjusza Aureliusza Kommodusa, panującego w latach 180-192 i prowadziła z nim grzeszne życie. Gdy Wiktor I poinformował ją o zamierzeniach cesarza wobec chrześcijan skazanych na pracę w kopalniach na Sardynii, to ona swoim urokiem osobistym przekonała cesarza Kommodusa do pobłażliwości wobec nich i udało się wielu uwolnić.

Podczas pontyfikatu Wiktora I wyraźnie wzrósł autorytet biskupa Rzymu. Powoływano się wówczas na termin sukcesji apostolskiej, który ostatecznie zdominował argumentację dotyczącą papieskiego prymatu. Pierwszeństwo papieża na podstawie obietnicy prymatu przyznanego Piotrowi przez Chrystusa, jako pierwszy uzasadniał Tertulian. Sukcesję propagował też Ireneusz, biskup Lyonu w latach 140-202, który ustalił imienną listę biskupów rzymskich, poczynając od Piotra.

Wiktor I dążył do ujednolicenia daty obchodzenia Wielkanocy według zwyczaju przyjętego w Rzymie. W tej sprawie panowała wśród Kościołów duża rozbieżność. Jedni, zwłaszcza w Azji Mniejszej, święcili Paschę zgodnie z tradycją kalendarza żydowskiego, czyli 14 dnia wiosennego miesiąca Nisan, niezależnie od dnia tygodnia. Inni, w Rzymie i Aleksandrii, kładli nacisk na niedzielę, jako dzień zmartwychwstania Chrystusa. Wiktor I, chcąc rozstrzygnąć tę kwestię, zwołał synody, które poparły jego opinię. Biskupi z Azji Mniejszej kierowani przez Polikratesa, biskupa Efezu, nie zaakceptowali tych ustaleń. Wtedy papież zagroził wykluczeniem z Kościoła tych gmin, które nie dostosują się. Biskup Ireneusz, mimo swego poparcia dla Kościoła rzymskiego, uznał postępowanie Wiktora za niewłaściwe i niezgodne z tradycją chrześcijańską. Spór o datę Wielkanocy trwał do V wieku.

Papież występował przeciwko ówczesnym herezjom - gnozie i monarchianizmowi. Bardzo konsekwentnie zajął się sprawą gnostyka, Floryna, którego złożył z urzędu oraz Teodota, którego wykluczył ze społeczności wiernych za sprzyjanie herezji monarchianizmu.

Wiktor I był również pierwszym papieżem łacińskojęzycznym. Za jego czasów coraz częściej stosowano w liturgii język łaciński, który stopniowo wypierał grekę. Euzebiusz z Cezarei oraz Hieronim wspominają o pisarskiej działalności Wiktora. Jednak nic z niej nie przetrwało.

Wiktor I zmarł w 199 roku w Rzymie. Spoczął na Watykanie. Liber Pontificalis przedstawia go jako męczennika, ale nie potwierdzają tego inne źródła.

• W Martyrologium Rzymskim wspominany był 28 lipca. Od 1969 roku święto ku jego czci zostało zniesione.

Bibliografia

M. Graczyński, Poczet papieży, Publicat 2006; J. Wierusz-Kowalski, Poczet papieży, Krajowa Agencja Wydawnicza 1986; W. Zaleski, Święci na każdy dzień, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1989.