Wigilia

Z e-ncyklopedia
Wersja z dnia 09:53, 24 gru 2009 autorstwa Jemy (dyskusja | edycje) (nowe)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)

Wigilia, czyli wieczór poprzedzający rocznicę narodzin Jezusa ( wieczór 24 grudnia), zwany jest w Polsce w zależności od regionu „Gwiazdką" lub „Godami”. W tym dniu obowiązuje post jakościowy (bezmięsny, w pewnych regionach kraju jest to post ścisły). Punktem kulminacyjnym dnia jest uroczysta kolacja wigilijna, do której tradycja nakazywała zasiadać po pojawieniu się na niebie pierwszej gwiazdki, na pamiątkę gwiazdy prowadzącej do stajenki Trzech Króli. W uroczystej kolacji uczestniczą wszyscy domownicy, a dla nieobecnych pozostawia się wolne nakrycie. Najważniejszym i kulminacyjnym momentem wieczerzy wigilijnej w Polsce jest zwyczaj łamania się opłatkiem . Czynność ta następuje po przeczytaniu ewangelii o Narodzeniu Pańskim i złożeniu życzeń. Wieczerza wigilijna nawiązuje do uczt pierwszych chrześcijan organizowanych na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy. Znakiem pobożności ludowej w wigilię było strojenie choinki bożonarodzeniowej i urządzanie żłobków.

Tradycje śląskie

Na Górnym Śląsku choinkę strojono świecami "własnej roboty". Budowano również w domach "betlyjki". Wycinano z papieru figurki przedstawiające: św. rodzinę, trzech króli i zwierzęta, a nastepnie naklejano je na tekturową sklejkę. Całość przyozdabiano słomą lub siankiem. Podczas wieczerzy Ślązacy przetrzegają jadlospisu składającego sie z 9-12 dań. Najbardziej typowe potrawy na Górnym Śląsku to:"siemieniotka", "konopiotka", "moczka", "makówki", "pieczka", kapusta z grzybami, kapusta z grochem, śledzie panierowane, śledzie pieczone, zupa z ryb. Po II wojnie światowej upowszechnił się na Górnym Śląsku zwyczaj podawania karpia pieczonego. Po uroczystej wieczerzy wigilijnej następuje obdarowywanie sie prezentami, które na Śląsku przynosi "Dzieciątko". Do ludowych zwyczajów należy również wkładanie pod obrus sianka lub słomy mającego zapewnić urodzaj. O północy w kościołach rzymskokatolickich rozpoczyna się uroczysta msza zwana Pasterką. Następny dzień 25 grudnia jest nazwany Bożym Narodzeniem, a 26 grudnia to drugi dzień świąt obchodzony na pamiątkę św. Szczepana, pierwszego męczennika za wiarę chrześcijańską. Kolorem liturgicznym w okresie Bożego Narodzenia jest kolor biały.

Obowiązek postu w wigilię zniesiono w Kościele katolickim w roku 1983 (Nowy Kodeks Prawa Kanonicznego), w Polsce episkopat podtrzymywał post wigilijny specjalnym dokumentem aż do roku 2003; obecnie post jakościowy w Wigilię jest jedynie zalecany

Atrybuty: opłatek , kolędy, choinka, prezenty, św. Mikołaj, Dzieciątko, pierwsza gwiazdka, karp, makówki, kutia , pierogi z grzybami, moczka, kompot z suszonych owoców, kutia, barszcz z uszkami, pierogi z grzybami.

Bibliografia

Leksykon Liturgii, oprac. B. Nadolski, Poznań 2006, s. 1018-121; Encyklopedia Katolicka, pod red. F. Gryglewicza, R. Łukaszczyka, Z. Sułkowskiego, t. 2, Lublin 1979; Encyklopedia kościoła, oprac. Frank L. Cross, t. 1, Warszawa 2004; M. Borejszo, Boże Narodzenie w polskiej kulturze, Poznań 1995; N. Lemaite, M. T. Quison, V. Sot, Słownik kultury chrześcijańskiej, Warszawa 1997, s. 325-326; J. Świtała-Mastalerz, Śląska pobożność ludowa w gawędach Stacha Kropiciela, [w :] Pobożność ludowa w życiu liturgiczno-religijnym i w kulturze, red. R. Pierskała, T. Smolińska, Opole 2004, s. 130-131.