Walenta Teodor

Walenta Teodor SDB (1882-1945)

Urodził się 20 kwietnia 1882 w Pawłowie, w powiecie raciborskim w rodzinie rolniczej i mocno związanej z polskością. W Valsalice pod Turynem wstąpił do Towarzystwa Świętego Franciszka Salezego. Rozpoczął naukę w gimnazjum salezjańskim w Lombriasco i odbył nowicjat w Foglizzo w Piemoncie. Następnie ukończył studia uniwersyteckie w Mediolanie, Genui i Padwie. Święcenia kapłańskie z rąk kard. Augusta Richelmy 29 czerwca 1909 przyjął w Turynie. Jako salezjanin przez 10 lat pracował w ośrodkach wychowawczych zgromadzenia we Włoszech. Zajmował się tam ewangelizacją młodzieży biednej, opuszczonej i zagrożonej.

W 1919 roku powrócił do Polski, obejmując obowiązki nauczyciela języków obcych w gimnazjum salezjańskim w Oświęcimiu. Od 1920 roku włączył się w nurt działalności plebiscytowej i powstańczej na Górnym Śląsku. Był tłumaczem języków francuskiego i włoskiego przy Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku z siedzibą w Opolu oraz prelegentem w czasie wieców oświatowych organizowanych przez Polski Komisariat Plebiscytowy w Bytomiu. Założył również grupę Związku Towarzystw Polek w Syryni, w powiecie raciborskim. Odbywał wówczas jako członek misji rządowej – obok ks. T. Kubiny – podróże dyplomatyczne do Rzymu. Tam starał się nakłonić sfery watykańskie oraz rząd Królestwa Włoskiego do opowiedzenia się po stronie polskiej w kwestiach dotyczących Górnego Śląska.

Na polecenie Wydziału Oświecenia Publicznego NRL na Górnym Śląsku w połowie 1922 roku przeprowadził reorganizację i polonizację gimnazjum w Mysłowicach. W latach 1922-1923 był katechetą gimnazjalnym i kapelanem w Zakładzie dla Umysłowo Chorych w Rybniku. Od 13 listopada 1923 pozostawał wikariuszem przy rybnickim kościele pw. MB Bolesnej. Pełnił także funkcję wikariusza-substytuta w czasie podróży proboszcza ks. Tomasza Reginka do Ameryki Płd. (od 1 września 1924).

4 sierpnia 1923 ks. Walenta poprosił Stolicę Apostolską o zwolnienie go z wypełniania obowiązków zakonnych. Sekularyzacja nastąpiła 13 listopada 1923. Po okresie próbnym bp A. Lisiecki w 1927 roku włączył go w szeregi duchowieństwa diecezji katowickiej. W latach 1925-1927 był wikariuszem i kierownikiem chóru przy kościele katedralnym pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach. Następnie pracował w charakterze wikariusza w parafii MB Różańcowej w Chropaczowie. 8 kwietnia 1929 otrzymał samodzielną parafię w Wilczy Górnej, gdzie odnowił zabytkowy kościół pw. św. Mikołaja i plebanię.

Od 1 maja 1934 przebywał w Gorzycach, pełniąc tam obowiązki proboszcza parafii św. Anioła Stróża. Przewodniczył też Komitetowi Budowy Kościoła Filialnego pw. NMP Królowej Pokoju w Olzie oraz organizował przy nim pracę duszpasterską. W pierwszych dniach okupacji był przesłuchiwany przez Gestapo. Zabroniono mu wykonywania jakichkolwiek czynności liturgicznych w kościele oraz posług kapłańskich w parafii. 16 kwietnia 1945, po wkroczeniu żołnierzy sowieckich do Gorzyc, gdy stanął w obronie napastowanych kobiet został zastrzelony, a jego ciało wrzucono do wykopanego rowu przeciwlotniczego. Dopiero 3 maja 1945 jego zwłoki zostały przeniesione na cmentarz parafialny w Gorzycach i tam pochowane.

Za pracę społeczno-narodową w okresie powstań i plebiscytu oraz lojalność wobec rządu Drugiej Rzeczypospolitej i władz administracyjnych województwa śląskiego w 1930 roku został odznaczony Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi oraz Złotym Krzyżem Zasługi I klasy.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Teodora Walenty; Schematyzm (1924-1947); Falęcki, O narodowe oblicze, s. 111; H. Gwóźdź, Udział duchowieństwa, s. 210; Martyrologium, s. 159, 211-212; H. Olszar, Walenta Teodor (hasło), [w:] Leksykon duchowieństwa, t. 2, s. 305-307; Tenże, Proboszczowie parafii Św. Anioła Stróża w Gorzycach Śląskich. Przyczynek do dziejów kościoła katowickiego, SSHT 2010, nr 43, z. 2, s. 434-436; P. Porwoł, Walenta Teodor (hasło), [w:] Słownik biograficzny, s. 451-452; Represje wobec duchowieństwa, s. 28, 68, 260; WD 1927, nr 6, s. 41; 1929, nr 3, s. 31; Krzyżanowski, Kościół katolicki wobec mniejszości niemieckiej, s. 109, 110; A. Hanich, Martyrologium duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach II wojny światowej, Opole 2009, s. 126.