Uroczystość Objawienia Pańskiego (Trzech Króli)

Z e-ncyklopedia

Święto Trzech Króli, Objawienia Pańskiego

Pierwsze wzmianki o tym święcie pochodzą z IV w. W przygotowanym przez Orygenesa wykazie świąt chrześcijańskich („Contra Celsum”) brak informacji nt. świętowania Objawienia Pańskiego. Również Klemens Aleksandryjski pisząc o Egipcjanach świętujących Narodzenie Pańskie oraz Chrzest Jezusa („Stromata”) nie wspomina o tym święcie. Dopiero Egeria (IV w.) opisuje przebieg tego święta oraz obrzędy związane z oktawą. Przez pierwsze trzy dni kapłani oraz wierni gromadzili się na śpiewach i modlitwach w trzech bazylikach: w Betlejem oraz w Jerozolimie (Krzyża Świętego oraz Anastasis). Czwartego dnia organizowano procesję do kościoła Wniebowstapienia, piątego dnia do domu Łazarza, szóstego na Syjon, siódmego do bazyliki Anastasis i ósmego do kościoła Krzyża Świętego. W Kościele Greckim w tym dniu obchodzono pamiątkę chrztu Jezusa (Grzegorz z Nazjanzu, Oratio XL in sanctum baptisma). Nosił on tam nazwę „dnia światła”. Był to dzień „objawienia się” Jezusa w momencie chrztu. Również Jan Chryzostom pod datą 6 stycznia pisał o święcie Chrztu Pańskiego, kiedy błogosławiono wodę służącą do poświęcenia mieszkań. We wspomnianych przekazach brak wzmianki o pokłonie trzech mędrców. W kalendarzach koptyjskich pod datą 6 stycznia widniał napis „dies baptismi santificati”. W Kościele zachodnim, początkowo (IV w.) w tym dniu obchodzono pamiątkę chrztu Jezusa (podobnie jak w Kościele wschodnim) ale również objawienia gwiazdy i przybycia Magów do Betlejem oraz cudu w Kanie Galilejskiej (m.in. św. Paulin z Nole, V w.; Polemius Sylvius, św. Maksym z Turynu.). Z tego powodu w przekazach łacińskich mowa jest o „Objawieniach Pańskich”. Jednakże papież Syrycjusz w liście do Himeriusza, biskupa z Tarragony (385 r.) sprzeciwił się świętowaniu Chrztu Pańskiego pod datą 6 stycznia. Również św. Augustyn (V w.) w “Sześciu kazaniach na Święto Objawienia” pisze jedynie o pokłonie magów jako jedynym wydarzeniu świętowanym 6 stycznia. Takie znaczenie temu świętu przypisują papież Leon I (V w.) oraz Grzegorz I (VI w.).

Przekaz biblijny oraz Tradycja o pokłonie magów.

Wzmianka o tym wydarzeniu znajduje się w Ewangelii św. Mateusza:. „Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto Mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: «Gdzie jest nowo narodzony król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać mu pokłon». (...) A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. (...)Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę”. (Mt, 2, 1-2; 9b-10; 11; przekł. „Biblia Tysiąclecia”, Poznań 2003). W tradycji Perskiej słowo „mędrcy, magowie” oznaczało przeznaczonych do posługi kapłańskiej. Jak podaje przekład ewangeliczny Magowie przybyli ze wschodu, to znaczy z terenu znajdującego się na wschód od Palestyny. W tradycji Kościoła Syryjskiego oraz Ojców Greckich podano, Persję jako kraj pochodzenia magów. Podobnie w malowidłach w katakumbach przedstawiano ich w strojach perskich. Również natura złożonych darów (złoto, kadzidło i mirra) przemawia za Arabią jako miejscem ich pochodzenia (św. Justyn). Znajomość tradycji o Mesjaszu przemawia za Babilonią jako miejscu pochodzenia magów (Maksym z Turynu; możliwe, że dzięki wygnaniu Żydów do Babilonu, znane były im fragmenty Ksiąg Prorockich). Z faktu złożenia trzech darów wnioskowano o trzech osobach. Jednakże na malowidłach znajdujących się w katakumbach św. Piotra i Marcelina przedstawiono pokłon dwóch magów a na freskach w katakumbach Domitylii pokłon składają czterej mędrcy. W tekście biblijnym nie ma też mowy o królach. Takie przypuszczenie wzięło się z nieprawidłowej interpretacji psalmu 71: "Królowie Tarsu i Wysp ofiarują dary". W Średniowieczu (św. Beda Czcigodny, VIII w.) nadano im imiona: Melchior (ofiarujący złoto), Kacper (ofiarujący kadzidło) oraz Baltazar (ofiarujący mirrę). W średniowieczu „pokłon Trzech Medrów” był częstym tematem dramatów liturgicznych (Graduał z Rouen, XIII w.).

Znaczenie teologiczne pokłonu Trzech Mędrców:

Trzej królowie pokazują w jaki sposób ludzkość może „rozpoznać” w Jezusie Króla. Nieme przewodnictwo Gwiazdy wyjaśniano jako działanie Boga Ojca objawiającego (wskazującego) na swojego Syna. Zniknięcie gwiazdy nad Jerozolimą oraz pytanie o miejsce narodzenia Zbawiciela oznaczały chwilę refleksję potrzebnej na wsłuchanie się w głos Pisma Świętego, jak również ojców duchowych. Liczba złożonych darów oznaczała potrójny charakter posłannictwa Jezusa jako króla, kapłana, ofiary przebłagalnej z jednej a cnoty składających dary (jałmużna, modlitwa, umartwienie) z drugiej strony. Powrót „inną drogą” oznacza potrzebę nawrócenia, „korygowania” dotychczasowych dróg postępowania oraz konieczność zmiany sposobu życia w momencie poznania Jezusa. Wg legendy (XII w.) relikwie magów przeniesiono z Persji lub Arabii do Konstantynopola. Stamtąd zostały przeniesiono do Mediolanu. Następnie w XII w. Złożono w katedrze w Kolonii. Uroczystość Objawienia Pańskiego (Trzech Króli) przypada 6 stycznia. W tym dniu święcono złoto i kadzidło (począwszy od XVI w.) oraz kredę (XVIII w.)

Bibliografia

Baudot, Chaussin OSB, Vies des Saints et des bienheureux, Paris 1935, T.I, s. 107-122; L. Duchesne, Origines du culte chrétien, Paris 1910; G. Morin, L’Epiphanie ou l’affluence des peuples vers la lumiére de Dieu [w:] Revue bénédictine, t. VII, 1890, s. 1