Trzeci Zakon Karmelitański

Z e-ncyklopedia

Karmelici, początki

MB z Góry Karmel, mal. Moretto z Brescia
św. Rafał Kalinowski

Historia chrześcijańskiego życia zakonnego wskazuje, iż w początkach tworzenia zakonów większość z nich powstawała dla osób świeckich. Dotyczyło to nie tylko wielkich zakonów jak franciszkanie, czy benedyktyni, ale i mniejszych takich jak karmelici. Pierwsza wspólnota na górze Karmel w Ziemi Świętej składała się głównie z osób świeckich co zostało potwierdzone w pierwotnej regule klasztoru. Pomimo klerykalizacji tej wspólnoty nadal żywy element stanowiły w niej osoby świeckie. Grupy świeckich żyjące w duchu konkretnego zakonu otrzymały w XIII wieku nazwę trzecich zakonów, co po raz pierwszy zostało potwierdzone w liście papieża Innocentego III z 1221 roku. Ich członkowie żyli w świecie w stanie wolnym lub małżeńskim. Przedstawienie dokładnej genezy i historii powstania świeckiego zakonu karmelitańskiego jest dość trudne, gdyż wiedza na ten temat nie jest kompletna. Istnieją jedynie skrótowe wzmianki na ten temat. Pierwsi tercjarze karmelitańscy żyjący w świecie to przede wszystkim kobiety, panny i wdowy, które składały ślub doskonałej czystości, posłuszeństwa, a czasem także ubóstwa. Uważa się, że początki świeckiego Karmelu sięgają XIII i XIV wieku, kiedy to zakon karmelitański zaczął zyskiwać popularność w Europie po zatwierdzeniu objawień N.M.P. św. Szymonowi Stock i powstaniu nabożeństwa szkaplerznego. Przełomowym momentem dla Świeckiego Zakonu Karmelitów stało się wydanie bulli Cum fulla fidelium papieża Mikołaja V z 7 października 1452 . Ukazała się na prośbę generała zakonu karmelitańskiego, bł. Jana Soretha. Był to wyraz aprobaty dla trzeciego zakonu oraz rozciągnięcie życia zakonnego także poza klauzurę.

Gdy św. Teresa od Jezusa przy udziale św. Jana od Krzyża rozpoczęła reformę Karmelu, wraz z podziałem karmelitów na tzw. trzewiczkowych i karmelitów bosych powstały dwa niezależne świeckie zakony. Szczególnie mocno rozwinął się wtedy Trzeci Zakon Karmelitów Bosych, formujący się w duchu św. Teresy od Jezusa. Reguła dla świeckiego zakonu karmelitańskiego została zatwierdzona w 1921 roku. Ponowne dostosowanie do współczesnego prawa kanonicznego miało miejsce po Soborze Watykańskim II. Regułę trzeciego zakonu karmelitańskiego poddano rewizji. Zezwolono na zastąpienie nazwy trzeci zakon nazwą Świeckiego Zakonu Karmelitów Bosych lub Bractwem Szkaplerznym. Reguła życia zaistniała prawnie dekretem Kongregacji Zakonów i Instytutów Świeckich 10 maja 1979.

Ruch karmelitański na ziemiach polskich

Pierwsza wspólnota Trzeciego Karmelu na ziemiach polskich powstała w 1864 roku przy klasztorze Sióstr Karmelitanek Bosych w Krakowie. Szczególny rozwój Świeckiego Zakonu Karmelitańskiego w Polsce nastąpił za sprawą św. Rafała Kalinowskiego, który był duchowym kierownikiem Trzeciego Zakonu w Czernej, gdzie obecnie znajduje się centrum kultu Matki Bożej Szkaplerznej. Największe zainteresowanie na terenie Polski Świecki Zakon Karmelitański zyskał na terenie Śląska. W 1898 roku powstała kongregacja tercjarska na terenie parafii Wniebowzięcia NMP w Chorzowie Batorym. Kilkanaście lat później wspólnota Świeckiego Karmelu rosła w siłę na terenie Górnego Śląska. Istniało już kilkanaście takich wspólnot, skupiających w swoich szeregach około tysiąca członków. Najbardziej zasłużonymi promotorami tych wspólnot byli karmelici bosi: o. Jan Baptysta Bouchaud, o. Jozafat Styczeń i o. Albert Drobniak.

Wizytatorem śląskich wspólnot był sługa Boży o. Alfons Maria od Ducha Świętego OCD. Był także autorem statutów dla III zakonu karmelitańskiego w Polsce, wydanych ok. 1938 roku pt: Instrukcje Stowarzyszenia Terezjanów czyli Trzeciego Zakonu Świeckiego N.M.P. z Góry Karmelu i św. Teresy w Polsce. Najprężniej działającym ośrodkiem tercjarskim na Śląsku stała się - powstała w 1917 roku - Kongregacja Świeckiego Karmelu w Szopienicach. W 1936 roku do kongregacji tej należało 169 osób. Tak prężny rozwój był możliwy dzięki przełożonemu tej wspólnoty - Karolowi Kalecie, właścicielowi księgarni św. Wojciecha w Szopienicach. W latach międzywojennych istniało bardzo wiele ważnych ośrodków tercjarstwa karmelitańskiego na Śląsku, z których warto wyróżnić ośrodki w: Orzegowie. Mysłowicach, Piekarach Śląskich, Rudzie Śląskiej, Siemianowicach, Hajdukach Wielkich, Bieruniu Nowym, Chełmie Śląskim, Chropaczowie, Dąbrówce Małej, Goduli, Lipinach Śląskich, Łagiewnikach Śląskich, Michałkowicach, Katowicach, Raciborzu, Dąbrówce Wielkiej, Piotrowicach, Imielinie.

W latach trzydziestych w Polsce najwięcej wspólnot świeckiego Karmelu istniało na terenie dzisiejszej archidiecezji katowickiej. Z 32 wspólnot na terenie całej Polski, aż 18 istniało na terenie Śląska. Cechą charakterystyczną wspólnot śląskich był bardzo duży udział mężczyzn. W Szopienicach w 1936 roku wynosił on ponad 27%, w Siemianowicach w 1932 roku i w Mysłowicach około 17%. W okresie międzywojennym tercjarstwo polskie przenikało na teren ówczesnego Śląska niemieckiego, inspirując powstanie gron w Raciborzu, Zabrzu czy Mikulczycach. Niewątpliwie postawa Ślązaków, silna wiara, otwartość i zaangażowanie w działalność Świeckiego Karmelu wzmacniała jego pozycję na terenie całej Polski.

Relikwie św. Rafała Kalinowskiego posiadają parafie w Mysłowicach, Tychach oraz Rudzie Śląskiej.

Przywileje

  • Kto umrze odziany(a) Szkaplerzem świętym, nie zostanie potępiony.
  • Noszący(a) Szkaplerz jako czciciel(ka) Matki Bożej zapewnia sobie Jej opiekę co do duszy i ciała w tym życiu i szczególną pomoc w godzinie śmierci.
  • Każdy(a), kto pobożnie nosi Szkaplerz i zachowuje czystość według stanu, zostanie wybawiony(a) z czyśćca w pierwszą sobotę po swej śmierci.
  • Ci, którzy należą do Bractwa Szkaplerznego są duchowo złączeni z Zakonem Karmelitańskim i mają udział w jego duchowych dobrach za życia i po śmierci, a więc: we Mszach Św., Komuniach Św., umartwieniach, modlitwach, postach itp.

Obowiązki należących do Bractwa Szkaplerznego

  • Przyjąć Szkaplerz karmelitański z rąk kapłana.
  • Wpisać się do księgi Bractwa Szkaplerznego.
  • W dzień i w nocy nosić na sobie Szkaplerz.
  • Odmawiać codziennie modlitwę naznaczoną w dniu przyjęcia do Bractwa (zazwyczaj „Pod Twoją, obronę...").
  • Naśladować cnoty Matki Najświętszej i szerzyć Jej cześć.

Praktyki zalecane dla członków Bractwa (jako rady)

  • Przez nieskazitelne życie stawać się godnymi macierzyńskiej miłości Królowej Karmelu.
  • Przynajmniej raz w miesiącu, a zwłaszcza z okazji świąt Matki Bożej, przystępować do Sakramentu Pokuty i Komunii świętej.
  • Przy okazji nawiedzać kościół i modlić się do Matki Najświętszej.
  • Co jakiś czas praktykować dobrowolne wyrzeczenie (małe umartwienia). Wzywać opieki Maryi aktami strzelistymi, np. „Królowo Szkaplerza świętego, weź mnie pod płaszcz Twej opieki".
  • Interesować się Zakonem Karmelitańskim: jego historią, rozwojem, działalnością

Wspomagać go modlitwą, jałmużną, zjednywać mu przyjaciół oraz dobre i święte powołania.

Bibliografia

W. Tochmański, Świecki Karmel Terezjański w Polsce, Kraków 1996; D. Wider, Prawie wszystko o Karmelu, Kraków 1990; B.J. Wanat, Zakon Karmelitów Bosych w Polsce, Kraków 1979; W. Tochmański, Kongregacje tercjańskie na Śląsku, Świecki Zakon Karmelitański na Śląsku (4), GN 1997, nr 4, (dodatek katowicki), s. 17; Foto: www.lib-art.com/artgallery