Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół"

Idea „Sokołów” przyszła z Czech w XIX wieku (Wrocław). Po 1863 roku ruch zapuścił korzenie w Galicji. Następnie pierwsze grupy "Sokołów" powstały w Poznańskiem. Pierwsze Koło Gimnastyczne „Sokół” na Górnym Śląsku powstało w 1895 roku w Bytomiu, w roku następnym w Katowicach (1896), Roździeniu (1898), potem w Siemianowicach i Rybniku. W okresie 1894-1914 na Śląsku działało 30 towarzystw gimnastycznych, zrzeszających młodych mężczyzn i kobiety w gniazda sokole. Były one zgrupowane w Okręgi, podlegające Związkowi Sokołów Polskich w państwie niemieckim, którego władze utrudniały działalność Związku, będącego pod wpływem polskiej endecji.

Celem gniazd „Sokołów” były codzienne ćwiczenia fizyczne, zmierzające do poprawy kondycji członków, a także działalność oświatowa i narodowa. Organizowano odczyty, zawody, wieczory pieśni i poezji. Odbywały się publiczne pokazy gimnastyczne, tzw. sokole zloty, m.in. w Poznaniu, Szczakowej i Oświęcimiu. W czasie I wojny światowej wiele związków zawieszono lub działało w konspiracji. ”Sokoły” stanowiły jedną z największych grup organizacji społecznych na Śląsku, kształtujących obywateli fizycznie i narodowościowo.

Bibliografia

P. Wiszkowski, Rola Sokolstwa w ruchu narodowym na Górnym Śląsku. Wspomnienia z okazji 25-letniego jubileuszu "Sokoła" w Brzezince, Katowice 1938; K. Popiołek, Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku, Katowice 1972; Historia Śląska, t. 3, cz. 2, red. S. Michalkiewicz, Wrocław 1985; A. Steuer, J. Kocurek, Stowarzyszenia społeczne w Bogucicach: próba systematyki i rozwój w latach 1843-1939, [w:]Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność, Katowice 2000, s. 340-359; A. Brożek, Polacy na Śląsku Opolskim w latach 1922-1945, Opole, [b.r.], s. 51;