Szpital Sióstr Elżbietanek w Katowicach

Z e-ncyklopedia
Wersja z dnia 13:42, 22 gru 2019 autorstwa Mira (dyskusja | edycje) (dr)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
szpital ss. elżbietanek w Katowicach
św. Elżbieta, katedra wrocławska

Pierwsze Elżbietanki – Siostry ze Zgromadzenia św. Elżbiety dotarły do Katowic w 1870 roku. Siostry cieszyły się popularnością ze względu na swe zaangażowanie w opiece nad chorymi. W mieście działał od 1874 roku szpital ojców bonifratrów w najstarszej dzielnicy - Bogucice. W 1895 roku wybudowany został szpital spółki „Bracka", który roztaczał opiekę nad robotnikami i górnikami. Na początku XIX w. w mieście mieszkało około 700 osób, ale już w 1855 roku młode miasto liczyło już 2945 mieszkańców. Ks. Wiktor Schmidt proboszcz parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny zwrócił się więc z prośbą do s. Marii Merkert, przełożonej generalnej Szarych Sióstr św. Elżbiety w Nysie prosząc o dwie siostry, co było powszechną praktyką przy zakładaniu nowych placówek zakonnych.

Siostry przybyły do Katowic w 1870 roku, a już w 1883 roku zamieszkały we własnym domu przy ówczesnej ulicy Friedrichstrasse (obecnie ulica Warszawska). Zamieszkało tam siedem sióstr, a kilka pokoi przystosowano do pielęgnacji chorych. Z powodu epidemii siostry otworzyły pierwszą ochronkę, a drugą już w 1895 roku, do opieki nad dziećmi. Ze względu na wzrost zachorowań siostry postanowiły otworzyć własny szpital, który spełniałby oczekiwania mieszkańców Katowic.

18 kwietnia 1896 został poświęcony kamień węgielny pod nowy budynek. Zaprojektowanie budynku siostry powierzyły diecezjalnemu architektowi z Wrocławia Józefowi Ebersowi, zaś prace budowlane prowadziła firma Ericha Kaila, stroną administracyjną zajęła się s. Fabiana Dietrich, pierwsza przełożona domu w Katowicach. Siostry borykały się cały czas z problemami finansowymi. Długi z powodu zaciągniętych kredytów wynosiły w 1932 roku - 220 tys zł. Po niespełna dwóch latach neogotycki budynek był gotowy. Został poświęcony 25 listopada 1897. Szpital posiadał 108 łóżek. Lekarzem naczelnym został dr Maksymilian Kuntze. W skład personelu weszło dziewięciu lekarzy i dwadzieścia trzy siostry, które pełniły funkcje: pielęgniarskie, administracyjne i gospodarcze.

W 1905 roku klasztor oraz szpital zostały rozbudowane. Projekt stworzył Herman Kustosch. Rok później zaczęły się prace nad podłączeniem do kanalizacji i wodociągu, uruchomiono także elektryczną pralnię. W 1905 roku, w miejscu starego domu, siostry zbudowały nowy, w którym znalazła miejsce szkoła robótek ręcznych dla dziewcząt, ochronka, internat dla dziewcząt, mieszkanie dla lekarza i klinika.

W 1930 roku oddany został do użytku dom św. Józefa, który pełnił funkcję domu dla zakaźnie chorych. Mieścił na dwóch piętrach 60 łóżek. W styczniu 1931 roku siostry w suterenach szpitala wybudowały laboratorium. Już w kwietniu 1931 roku zaczęto prace budowlane według projektu inż. Jana Biasiona, aby zwiększyć zaplecze gospodarcze. Powstał dwupiętrowy budynek łączący poprzednie dwa. Jednak od razu trzeba było dobudować jedno piętro. W ten sposób zyskano miejsce na dodatkowe łóżka, ich ilość zwiększyła się do 200. W XIX wieku nastąpił rozwój nauk medycznych, co spowodowało powstanie w szpitalu nowych oddziałów. Z pierwszego oddziału internistycznego został wydzielony oddział chirurgiczny.

W czasie pierwszej wojny światowej szpital pełnił funkcję szpitala wojskowego zwanego lazaretem. Miasto wynajęło 75 łóżek dla rannych wojskowych, ale już w 1916 roku w szpitalu było miejsce dla 140 chorych. Szpital pełnił też ważną rolę podczas III powstania śląskiego. Szpital zajmowali Niemcy, a lekarzem naczelnym był dr Kuntze, niemieckiego pochodzenia. Z powodu obecności Niemców budynek został ostrzelany. W 1929 roku ustąpił ze stanowiska dr Kuntze i jego miejsce zajął dr Władysław Kowalski (1930-1951).

W 1939 roku siostry poczyniły przygotowania na zbliżającą się wojnę. Zbierały leki, materiały opatrunkowe i żywność. Przygotowano 100 dodatkowych sienników, większą ilość bielizny i sprzętu ratowniczego. Lekarzom wstrzymano urlopy. 31 sierpnia 1939 w lecznicy pozostało trzydziestu (z dwustu) najciężej chorych. W nocy 1 września 1939 ze szpitala uciekli lekarze i kapelan. W szpitalu pozostały same siostry, ale dołączyła do nich dr Jadwiga Gabszewicz - okulistka. Razem z s. Damianą Półrolniczak wykonywała operacje i profesjonalne opatrunki, resztą chorych i rannych zajmowały się siostry. Siostry leczyły Niemców na pierwszym piętrze, kobiety na drugim, a na trzecim polskich wojskowych i harcerzy, niejednokrotnie ratując im życie przed okupantem.

8 września 1939 do pomocy zgłosił się dr Stanisław Stach - chirurg z Sosnowca, który dokonywał najpilniejszych operacji i zabiegów. Szpital podczas wojny był centralnym szpitalem wojskowym w regencji katowickiej, a 1 lutego 1941 dom prowincjalny został przejęty przez Hauptreuhandstelle - Ost. - Treuhandstelle Kattowitz, na mocy rozporządzenia o opiekowaniu się polskim majątkiem. 14 stycznia 1945 Niemcy nakazali ewakuację szpitala, żołnierze Wermachtu przetransportowali chorych do Legnicy. Następnego dnia siostry dostały nakaz spakowania sprzętu oraz z lekarzami i wojskiem miały się przenieść do Legnicy. Do Legnicy pojechało 20 sióstr, które zajmowały się rannymi. W szpitalu w Katowicach zostało jednak czterech oficerów i trzech żołnierzy niemieckich. Ci jednak uciekli w nocy 25 stycznia 1945. Od razu siostry przyjęły do opustoszałego budynku szpitala dziewiętnastu polskich uchodźców. Już 5 kwietnia 1945 pracę dyrektora i lekarza naczelnego objął dr Stefan Kwaśniewski. 17 kwietnia wybrano ponownie zarząd szpitala. 15 kwietnia 1947 do szpitala trafił bp Stanisław Adamski dotknięty paraliżem. 18 listopada 1948 Zakład św. Elżbiety stał się szpitalem publicznym.

1 października 1949 wszystkie szpitale zakonne, w tym Szpital św. Elżbiety, zostały przejęte przez państwo. Siostry przestały mieć prawa do lecznicy. Zmieniono także nazwę szpitala z Zakładu św. Elżbiety na Szpital Miejski nr 2. Szpital działał jednak nieprzerwanie do 1987 roku, kiedy to wszystkie oddziały zostały przeniesione do innych placówek, razem z lekarzami oraz siostrami pracującymi na tych oddziałach. Rozpoczął się remont szpitala, który trwał około 10 lat. W 1991 roku władze zakonne doszły do porozumienia z Urzędem Miejskim w Katowicach i odzyskały wszystkie zabrane przez władzę prawa do budynków i zakładu leczniczego. 6 września 1996 przyjęto pierwszych pacjentów do Szpitala św. Elżbiety na oddziały - chirurgiczny i wewnętrzny. Szpital działa do dnia dzisiejszego.

Bibliografia

D. Polaczek, Posługa sióstr Elżbietanek w szpitalu św. Elżbiety w Katowicach (1897-1997), mps Biblioteka WTL UŚ; B. Szczypka-Gwiazda, Wystrój kaplicy Elżbietanek w Katowicach. Młoda Polska - secesja czy historyzm, [w:] Oblicza secesji w Katowicach i na obszarze województwa śląskiego, Katowice 2006, s. 55-66.