Strzyż Franciszek

Z e-ncyklopedia
Wersja do druku nie jest już wspierana i może powodować błędy w wyświetlaniu. Zaktualizuj swoje zakładki i zamiast funkcji strony do druku użyj domyślnej funkcji drukowania w swojej przeglądarce.

Strzyż (Strzyz) Franciszek (1876-1942)

Strzyz Franz.jpg

Urodził się 4 października 1876 w Żyrowej w powiecie strzeleckim w rodzinie Antoniego i Józefiny z d. Wawro. Po ukończeniu szkoły powszechnej w rodzinnej miejscowości wstąpił do gimnazjum bytomskiego. Po zdaniu egzaminu maturalnego 29 czerwca 1898 immatrykulował się na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Święcenia kapłańskie przyjął 23 czerwca 1902. Jego pierwszą placówką duszpasterską była parafia mariacka w Katowicach, następnie otrzymał dekret na wikariusza w parafii Wniebowzięcia NMP w Raciborzu. 11 października 1910 został ustanowiony kuratusem w Goduli, 10 maja 1914 otrzymał zezwolenie na używanie tytułu proboszcza. Pełnoprawnym proboszczem ustanowił go administrator apostolski ks. A. Hlond 1 sierpnia 1925. Na urząd proboszczowski został wprowadzony przez ks. dziekana Buchwalda.

Ks. Strzyż był Niemcem z przekonania. W parafii zróżnicowanej narodowościowo cieszył się opinią sprawiedliwego i roztropnego. W okresie narastających napięć w stosunkach polsko-niemieckich na Śląsku wszedł w konflikt z kierownictwem terenowego oddziału Związku Obrony Kresów Zachodnich (ZOKZ) w Goduli. W skardze ZOKZ skierowanej do kurii zarzucano ks. Strzyżowi germanizowanie ministrantów i działanie na szkodę polskich towarzystw w Goduli. Ks. Strzyż bronił się twierdząc, że w przypadku ministrantów chodzi o to, żeby służba kościelna biegle posługiwała się oboma językami, a w drugim przypadku swoje stanowisko tłumaczył troską o morale sodalisów. Był znanym i cenionym działaczem wśród Niemców, cieszył się zaufaniem bpa Adamskiego. 7 lipca 1937 został przez niego mianowany asystentem kościelnym Kath. Deutscher Frauenbund. Bp Adamski włączył ten związek w skład organizacji pomocniczych Akcji Katolickiej i jego kierownictwo powierzył ks. Strzyżowi z nadzieją, że uchroni on niemieckie stowarzyszenie przed wpływami organizacji faszystowskiej. Z jego inicjatywy w 1930 roku została założona w Goduli stacja opieki nad matką i dzieckiem. Miała ona edukować młode matki, by zahamować wielką wówczas, bo 30% umieralność niemowląt. Prace remontowe planowane na 1939 rok przerwała II wojna światowa. Na początku lat dwudziestych zachorował na serce. Choroba ta towarzyszyła mu już do końca życia. Zły stan zdrowia skłonił go do rezygnacji z parafii (1 grudnia 1938). Bp S. Adamski rezygnację przyjął pod warunkiem, że ks. Strzyż dokończy remont kościoła.

Od 1 października 1939 miał przejść na emeryturę. 5 września 1939 na probostwo w Goduli przybył generalny dyrektor zakładu Schaffgotsch-Werke dr Berre i generalny dyrektor spółek Godula-Wirek Jungels z prośbą, aby ks. Strzyż pozostał nadal proboszczem w Goduli. 14 października 1939 został wezwany do kurii na rozmowę z bpem Adamskim. W czasie tej rozmowy zapadła m.in. decyzja o pozostaniu ks. Strzyża na stanowisku proboszcza w Goduli. 8 stycznia 1940 pod naciskiem ministerstwa do spraw kościelnych III Rzeszy (RMKA) i za radą ks. bpa Wienkena - przedstawiciela Episkopatu Niemieckiego do spraw kontaktów z rządem III Rzeszy oraz kard. Bertrama, bp Adamski mianował ks. Strzyża wikariuszem generalnym diecezji katowickiej. Na krótki okres napięte stosunki między administracją okupacyjną a kurią katowicką zelżały. Władze nazistowskie usiłowały wykorzystać stanowisko ks. Strzyża do realizacji planu zniemczenia diecezji. Temu celowi miały służyć takie akcje, jak żądanie doskonałej znajomości języka niemieckiego od księży pragnących pracować w diecezji, eliminacja z szeregów duchowieństwa księży nie urodzonych na Śląsku, stopniowa eliminacja języka polskiego z praktyki duszpasterskiej, tj. z kazań, nabożeństw i katechizacji. Ks. Strzyż był zwolennikiem składania przez księży śląskich podań o wpis na tzw. volkslistę. Wychodził z założenia, że w przeciwnym wypadku wysiedlonych księży polskich zastąpią księża niemieccy. Za rządów ks. Strzyża władze niemieckie przeprowadziły konfiskatę majątku diecezjalnego, w tym Drukarni Katolickiej, wielu domów związkowych, majątku ziemskiego, majątku zakonów i zgromadzeń zakonnych. Ks. Franciszkowi Strzyżowi z małym powodzeniem udawało się ratować duchowieństwo śląskie przed represjami i deportacjami. Dla podniesienia prestiżu jego stanowiska został 19 listopada 1940 na prośbę bpa Adamskiego mianowany prałatem papieskim, a 22 listopada 1940 kanonikiem honorowym Kapituły oraz radcą ordynariatu. 2 marca 1941, po wygnaniu bpów z diecezji, ks. Strzyż złożył rezygnację z urzędu wikariusza generalnego. Pod koniec maja 1942 roku ks. Strzyż polecił ks. Franciszkowi Woźnicy, swemu najbliższemu współpracownikowi, przejęcie zadań wikariusza generalnego. Złamany na duchu niepowodzeniami swego urzędu i pogłębiającą się chorobą serca, zmarł 3 czerwca 1942. Bezpośrednim powodem miała być wiadomość o planach konfiskaty budynku kurii. Jego pogrzeb odbył się w Goduli 5 czerwca 1942.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Franciszka Strzyża; Schematyzm 1923-1925; F. Maroń, Nekrolog, WD 1970, nr 8-9, s. 146; Grajewski, Wygnanie, s. 35; Myszor, Historia diecezji, s. 10 i nn.; Tenże, Słownik duchowieństwa, s. 403-404; Tenże, Stosunki Kościół - państwo okupacyjne w diecezji katowickiej 1939-1945, s. 24 i nn.; Represje wobec duchowieństwa, s. 5 i nn.; WD 1926, nr 9, s. 64; Krzyżanowski, Kościół katolicki wobec mniejszości niemieckiej, s. 45 i nn.; Macała, Duszpasterstwo a narodowość wiernych, s. 39 i nn.; W. Musialik, W kręgu polityki i władzy, s. 36.