Stefan II (zm. 757), papież
Był Rzymianinem. Pochodził z bogatego, arystokratycznego rodu Orsinich. Osierocony w dzieciństwie, razem ze swoim młodszym bratem Pawłem (następnym papieżem Pawłem I) wychowywał się na Lateranie. Bracia zostali mianowani przez Zachariasza (późniejszy święty) diakonami, a w roku 743 oboje podpisali dokumenty synodu rzymskiego. Na następcę Zachariasza wybrano kapłana Stefana, który zmarł jednak 4 dni po elekcji z powodu apopleksji. Ponieważ nie był on konsekrowany zgodnie z ówczesnym prawem kanonicznym, nie był też uważany za papieża. Po jego śmierci, w Santa Maria Maggiore jednogłośnie na papieża wybrano Stefana II. Jego krótki pontyfikat (752-757) przyczynił się do oderwania papiestwa od Bizancjum, jego przejścia pod opiekę królestwa Franków oraz powstania Państwa Kościelnego. Po wstąpieniu na tron papieski Stefana II, papiestwu zaczął zagrażać król longobardzki Aistulfa, którego wojska zdobyły Rawennę i przygotowywały się do ataku na Rzym. Aistulfa przyrzekł papieżowi czterdziestoletni rozejm, uważał on jednak Rzym za swoje lenno, przez co na każdego mieszkańca nałożył roczny podatek. Wysłannik bizantyjski, któremu towarzyszył brat papieża – Paweł wystąpił wtedy z żądaniem by król zwrócił zagarnięte ziemie cesarskie; jego żądania zostały jednak odrzucone. Podobnie jak kolejne poselstwo do Aistulfa nie przyniosło skutku, litanie pokutne odprawiane w Rzymie i apel do cesarza Konstantyna V o pomoc militarną również nie przyniosły efektów, papież zwrócił się więc o pomoc do króla Franków Pepina III. Pepin III udzielił papieżowi wsparcia, wysłał jako eskortę biskupa Metzu Chrodeganga i swojego szwagra Authara. 14 października 753 papież wyruszył w podróż do Pawii, stolicy królestwa Longobardów, by w imieniu cesarza bizantyjskiego zażądać zwrotu zagarniętych terytoriów i tym razem żądania okazały się bezskuteczne. Za pozwoleniem Aistulfa 15 listopada – wyruszył na północ, przez przełęcz św. Bernarda przekroczył Alpy, by błagać Pepina w imię Apostołów, aby uwolnił ich i lud rzymski od Longobardów. Rezultatem spotkania i narady w Quierzy koło Laon było przejęcie przez Pepina i jego synów opieki nad Kościołem rzymskim i prerogatywami św. Piotra oraz pisemna obietnica tzw. „donacja Pepina” zapewnienia papieżowi posiadania księstwa rzymskiego, egzarchatu raweńskiego i innych miast zagarniętych przez Longobardów. Jako prawną podstawę swych żądań papież przedstawił tzw. Donację Konstantyna. Donacja ta była w istocie fikcyjnym dokumentem sporządzonym przez kancelarię papieską, mocą którego Konstantyn Wielki miał powierzyć papieżowi Sylwestrowi I – przywileje między innymi zwierzchnictwo nad Rzymem, Italią oraz miejscowymi prowincjami i civitates zachodnich obszarów. Papież Stefan II mimo ciężkiej choroby spędził w opactwie St Denis całą zimę, a 28 lipca 754 namaścił uroczyście Pepina, jego synów i żonę, legitymując tym samym ich dynastię, nadał także Pepinowi i jego synom na znak ich roli protektorów Stolicy Apostolskiej tytuły „patrycjuszy rzymskich”. W celu spełnienia obietnic Pepin podjął wpierw szereg prób, by skłonić Aistulfa do oddania zagarniętych ziem. Jednak działania dyplomatyczne nie przyniosły efektów. W sierpniu 754 król Franków pokonał króla Longobardów zmuszając go do zawarcia pokoju w Pawii i zwrotu papiestwu ziem w egzarchacie raweńskim i w Pentapolis (Rimini, Pesaro, Fano, Senigallia i Ankona wraz z przyległymi terytoriami). Papież towarzyszący wojskom Pepina z honorami wrócił do Rzymu. Jednak gdy tylko Frankowie ponownie przekroczyli Alpy, Aistulf łamiąc przysięgę, 1 sierpnia 756 obległ Rzym niszcząc i łupiąc jego okolice. Wtedy też po ponownych prośbach papieża Pepin wkroczył do Italii, rozbijając wojska Aistulfa i na mocy drugiego pokoju w Pawii w czerwcu 756 roku król Longobardów zmuszony został do oddania ziem o których była mowa w pierwszym pokoju w Pawii oraz Comacchio na południu od ujścia Padu. Na miejscu w celu zapewnienia warunków pokoju został opat St Denis Fulrad z niewielkimi oddziałami. Gdy urzędnicy carscy zaprotestowali wskazując, iż ziemie te należą prawnie do cara – Pepin zdecydował, że przekaże swe zdobycze tylko papieżowi. Papieżowi i Kościołowi rzymskiemu podarował w wieczne posiadanie Rawennę wraz z miastami egzarchatu, Pentapolis i Emilią, zaś Fulrad złożył klucze od tych miast i dokument donacyjny u grobu św. Piotra – w ten sposób powstało Państwo Kościelne, choć na początku uznawana była teoretyczna suwerenność cesarza na jego ziemiach. W grudniu 756 roku Aistulf zmarł bezpotomnie, zaś papież Stefan II poparł kandydaturę Dezyderiusza z Toskanii na tron longobardzki. W zamian Dezyderiusz obiecał papieżowi zwrot kilku miast, w tym Bolonii. Ponadto, książęta Spoleto i Benewentu oderwali się od Longobardów, podporządkowując się Pepinowi i papiestwu.
Pontyfikat Stefana II wytoczył nowy kierunek polityki papieskiej, przyczyniając się do powstania i powiększenia Państwa Kościelnego, poza tym Stefan II odbudowywał i wyposażał kościoły rzymskie, a swój dom rodzinny zamienił w klasztor pw. św. Dionizego, ufundował także kilka hospicjów. Dzięki niemu Pepin wprowadził w swym państwie liturgię rzymską w miejsce gallikańskiej, zaś w samym Rzymie dbał o ścisłe przestrzeganie dziennych i nocnych nabożeństw.
Bibliografia
R. Fischer-Wollpert, Leksykon papieży, Kraków 2000, s. 33; K. Dopierała, Księga papieży, Poznań 1996, s. 89.
