Spaltenstein Wincenty

Spaltenstein Wincenty (1888-1958), burmistrz Królewskiej Huty, prezes Akcji Katolickiej

Urodził się 18 stycznia 1888 w Byszowie niedaleko Sokala (województwo lwowskie) w rodzinie Juliana i Krystyny z d. Lipiec. Gimnazjum ukończył we Lwowie i wstąpił na wydział prawniczy Uniwersytetu Jana Kazimierza, który ukończył w maju 1914 roku. Pracował jako sędzia w Kołomyi i Przemyślu i Ołomuńcu. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został sędzią w Buczaczu, w 1920 roku przeniósł się do Lwowa, a następnie do Wielkopolski, gdzie w charakterze podprokuratora pracował w gnieźnieńskiej prokuraturze, by w 1922 roku na stałe związać się z Górnym Śląskiem.

W 1922 roku przybył na Śląsku i zamieszkał w Królewskiej Hucie, gdzie zajął stanowisko sędziego grodzkiego. W czerwcu 1925 roku został wybrany drugim burmistrzem miasta, a w 1926 roku pełnił już obowiązki pierwszego burmistrza. W tym czasie związał się z chrześcijańską demokracją, a w późniejszym okresie był działaczem chadeckiej Narodowej Partii Robotniczej. Po przyłączeniu w 1934 roku do Królewskiej Huty Chorzowa, Maciejowic oraz Nowych Hajduk i powstaniu Chorzowa został jego pierwszym prezydentem. Na tym stanowisku pracował do początku 1935 roku, kiedy to po zwycięstwie sanacji musiał opuścić zajmowane stanowisko i udał się na polityczną emeryturę. Od tego momentu do wybuchu II wojny światowej prowadził w Chorzowie kancelarię adwokacką.

W czasie okupacji odmówił przyjęcia volkslisty. Został, wraz z grupą chorzowskich lekarzy i adwokatów, aresztowany przez gestapo i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau, następnie do Sachsenhausen, Neuengamme i na powrót do Dachau. O jego zwolnienie z obozu starali się dawni niemieccy przyjaciele z Chorzowa. Pomoc zaofiarował ks. Gajda, proboszcz parafii św. Jadwigi Śląskiej w Chorzowie, który był Niemcem i robił wszystko, by wydostać przynajmniej część spośród zatrzymanych przez gestapo. Spaltenstein został zwolniony z obozu w październiku 1941 roku. Zamieszkał w Częstochowie i tam nawiązał współpracę z konspiracyjnymi strukturami Polskiego Państwa Podziemnego i od czerwca 1944 roku pełnił funkcję Okręgowego Delegata Rządu RP na Śląsk pod pseudonimem „Węgliński”.

Po zajęciu Częstochowy i Górnego Śląska przez Armię Czerwoną wrócił do Chorzowa. Wincenty Spaltenstein zgodził się na współpracę z władzami komunistycznymi, gdyż bliskie mu było stanowisko obozu politycznego skupionego wokół Stanisława Mikołajczyka. Jerzy Ziętek poprosił Spaltensteina, by ten pomógł w organizacji polskiej administracji w Gliwicach. Uległ namowom i zgodził się przyjechać do Gliwic. Przeszedł proces weryfikacji, ale został nakłoniony do zmiany niemiecko brzmiącego Spaltenstein na Szpaltowski.

18 marca 1945 w Katowicach nastąpiło uroczyste przyłączenie dawnej niemieckiej rejencji opolskiej (wraz z Gliwicami) do tzw. województwa śląsko-dąbrowskiego. W katowickiej uroczystości, w której wzięli udział przewodniczący Krajowej Rady Narodowej Bolesław Bierut i premier Rządu Tymczasowego Edward Osóbka Morawski, wręczono nowe nominacje na prezydentów miast i starostów powiatowych. Jednym z nich był właśnie Wincenty Splatenstein – Szpaltowski. Następnego dnia rozpoczął on swoje urzędowanie. Rozpoczął się gliwicki okres w życiu Wincentego Spaltensteina, który trwał do września 1945 roku.

Do śmierci mieszkał w Chorzowie. Zmarł 2 stycznia 1958. Spoczął na cmentarzu parafii św. Jadwigi Śląskiej w Chorzowie.

Bibliografia

Bogusław Tracz, Rok ostatni – rok pierwszy. Gliwice 1945, Gliwice 2004.