Sobór Florencki

XVII Sobór Powszechnu w Bazylei - Ferrarze - Florencji i Rzymie (1431 - 1449)

Jest to XVII sobór ekumeniczny. To kontynuacja soboru w Bazylei zwołanego w do Bazylei a nastepnie przeniesionego do Ferrary. Z Ferrary przeniesiono go do Florencji przez zagrożenie zarazą, ale przede wszystkim ze względów finansowych. Koszty pokrywała unia papieska. (Poza tym, spora część ojców soborowych obradowała w Bazylei, aż do 1448 roku. Za postanowieniem Eugeniusza IV obrady w sprawie zjednoczenia z Grekami odbyły się w Ferrarze).

Dekret dla Greków: Należy przyjąć Trójcę Świętą i wierzyć w nią. Przedstawiciele Kościoła Wschodniego byli przeciw Filique. Uważali, że jest to niezgodne z Pismem świętym i że jest w Symbolu wiary na Zachodzie niezgodnie z ustaleniami soboru efeskiego (431r). Potem, gdy dowiedziono, że jest i u wschodnich, i zachodnich Ojców Kościoła, uznano jego poprawność, ale nie chciano przyjąć go u siebie. Sprzeciwiali się też ogniu czyśćcowemu, bo nie znajdowali o nim w Biblii ani nie mówili o nim Ojcowie Kościoła. Uznano więc tylko, że w czyśćcu jest oczyszczająca kara, a żywi mogą pomóc im przychodząc na msze, modląc się i spełniając dobre uczynki. Jako materię Eucharystii uznano chleb kwaszony i niekwaszony. Bizantyjscy przedstawiciele najwyższą władzę widzieli w pentarchii, ale zgodzili się na przywileje biskupa Rzymu w całym Kościele. Przyjęto: “Uznajemy, że papież jest zwierzchnim arcykapłanem, namiestnikiem w rządach i zastępcą Chrystusa, pasterzem wszystkich chrześcijan i rządcą Bożych Kościołów”. Akt unii, który rozpoczął się “Niech cieszą się niebiosa” (Laetentur coeli) odczytano w katerze we Florencji i podpisano 6 lipca 1430 roku.

Unię podpisało 116 uczestników- w imieniu Kościoła Zachodniego. Ze strony Kościoła Wschodniego uczynili to: Jan VIII Paleolog; -patriarcha Józef; -przedstawiciele innych patriarchów: metropolita Bessarion, metropolita Izydor, czterej biskupi, kilkanaście osób z bizantyjskiego poselstwa. Podpisu odmówili metropolita efeski Matek i kilku jego zwolenników.

Po zawarciu tej unii delegacja Bizancjum opuściła Florencję. Powodem było wewnętrzne skłócenie przez Marka z Efezu. Sobór jednak trwał nadal, w jakiejś części dla pertraktacji z innymi Kościołami chrześcijańskimi na Wschodzie, a w jakiejś stawał naprzeciw schizmatyckiemu soborowi bazylejskiemu.

Obrady we Florencji trwały aż do przeniesienia do Rzymu. W obu miastach zawarto kolejne unie. Ostatnia z nich dotyczyła Kościoła jakobickiego w 1445 roku.

Papież w roku 1434 zaprosił na sobór Kościół ormiański. Poselstwo Konstantyna z Sis dotarło do Florencji dopiero w 1439 roku, kiedy to została zawarta unia z Grekami. Na jej podstawie odnowiono unię Ormian (z 1198 roku). Treść pojednania ujęto w Dekret dla Ormian (Decretum pro Armenis). Ormianie opowiedzieli się za dwojaką naturą w Chrystusie, jeszcze z soboru chalcedońskiego. Unię ogłosił papież 22 listopada 1439 roku w osobnej bulli (Exultate Deo). Niestety nie doszło do skutków unii, ponieważ przeciw niej wystąpili tradycjonaliści ormiańscy. Stworzyli swój katolikat (1441r) w Eczmiadzynie na Kaukazie. Stracił on kontakt z Rzymem, gdyż Cylicja znajdowała się pod panowaniem Mameluków, a później Turków.

Podczas soboru we Florencji byli także przedstawiciele Kościoła maronickiego z Libanu, a jego patriarcha urzędować w Antiochii. Ten Kościół został wierny unii, zawartej już pod koniec XII wieku. Maronicki patriarcha Jan Al-Jaja dostał od papieża paliusz na znak jedności w 1439 roku. Maronici (mieszkańcy Cypru) przystąpili do unii w 1441 roku. Eugeniusz IV zaprosił delegację Kościoła koptyjskiego z Egiptu i Etiopii do Florencji. Po uroczystym przyjęciu rozpoczęto pertraktację o unię (26.04.1441). Podstawą tu były dekrety unijne dla Greków i Ormian. Swój akt unii podpisali przedstawiciele koptyjskiego patriarchy Jana XI i etiopskiego cesarza Jakuba. Papież ogłosił ją bullą “Wyśpiewajcie Panu” (Cantate Domino) 4 lutego 1442 roku. Trudności w Egipcie nie pozwoliły na wprowadzenie unii w życie (panowali wtedy Mamelucy). Uniemożliwiła to także zmiana na stolicy koptyjskiej.

Najpóźniej, bo w 1444 roku przybyli na sobór przedstawiciele Kościoła jakobickiego z Syrii i Mezopotamii oraz Kościoła nestoriańskiego z Cypru. 7 sierpnia 1445 roku podpisali nestorianie cypryjscy, a 30 września 1445 roku arcybiskup edesski Abdallah w imieniu jakobickiego patriarchy z Antiochii, Ignacego Bakuam Al-Hadali.

Żadna z nowo zawartych unii nie okazała się trwała. Najbardziej bolesny był upadek unii z Grekami. Delegacji bizantyjskiej we Florencji nie udało się dokładnie ustalić wspólnych działań cesarstwa wschodniego i władców zachodnich przeciw Turkom.

Bibliografia

M. Banaszak, Historia Kościoła katolickiego, t. 2, Warszawa; Breviarium Fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, ed. Ignacy Bokwa.