Sławik Henryk
Henryk Sławik (1894-1944)
Urodził się 16 lipca 1894; jako 9. dziecko w chłopskiej rodzinie we wsi Szeroka (obecnie dzielnica Jastrzębia-Zdroju). Szkołę powszechną ukończył w rodzinnej miejscowości; a szkołę średnią w Pszczynie. Jako żołnierz niemiecki brał udział w I wojnie światowej. Po zakończeniu działań wojennych zaangażował się w działalność niepodległościową, uczestniczył w trzech powstaniach śląskich i był aktywnym działaczem plebiscytowym. Stał się jednym z czołowych działaczy górnośląskiej PPS. Był wieloletnim redaktorem "Gazety Robotniczej". Jako dziennikarz brał aktywny udział życiu kulturalnym, oświatowym i sportowym Śląska. Mieszkając 20 lat w Katowicach zakładał tutaj świetlice dla robotników. Ówczesne władze za działalność polityczną wytoczyły mu kilkadziesiąt procesów.
Po wybuchu II wojny światowej przez Rumunię przedostał się na Węgry. Podczas jednego ze spotkań polskich uchodźców z przedstawicielem władz węgierskich, Jozefem Antallem, rozmówcy doszli do porozumienia, iż polskim uchodźcom potrzeba miejsc pracy, edukacji, kultury i okazji do uprawiania sportu. Henryk Sławik stanął na czele Komitetu Obywatelskiego ds Opieki nad Polskimi Uchodźcami, który miał się zająć organizacją życia Polaków na Węgrzech. Dzięki komitetowi polscy uchodźcy otrzymali możliwość uczestniczenia w życiu kulturalnym oraz różnych formach dokształcania się. Byli również otoczeni opieką medyczną. Dzięki wsparciu Węgrów komitet pomógł kilkudziesięciu tysiącom Polaków wyjechać do Francji i Anglii. Ponadto zaopiekował się tysiącami polskich dzieci, tworząc dla nich ośrodki pobytu i świetlice. Mimo socjalistycznych poglądów H.Sławik utrzymywał dobre relacje z duchowieństwem. Wraz z Jozefem Antallem oraz Zdzisławem Antoniewiczem, ks. prałatem dr Miklósem Beresztóczym, biskupem w Vác – ks. Árpádem Hanauerem, a przede wszystkim prymasem Jusztiniánem kardynałem Serédi; pomógł utworzyć sierociniec w miejscowości Vác pod Budapesztem, który oficjalnie nosił nazwę Domu Sierot Polskich Oficerów. W rzeczywistości przebywało tam ponad 100 żydowskich dzieci.
Największym wyzwaniem, przed jakim stanął Komitet była pomoc dla obywateli polskich pochodzenia żydowskiego. Dzięki Komitetowi zostało uratowanych według ostrożnych szacunków od 5000 do 10 000 Żydów. Po interwencji niemieckiej na Węgrzech, sytuacja diametralnie zmieniła się i doszło do masowego prześladowania Żydów. Gestapo trafiła na trop Sławika. Wiedział, że jest poszukiwany, jednak odmówił wyjazdu do Szwajcarii. W połowie lipca 1944 roku został aresztowany on i jego współpracownik - Jozsef Antall. Podczas śledztwa Polak wziął całą „winę" na siebie. Po zakończeniu przesłuchania Sławik miał okazję powiedzieć przyjacielowi ostatnie słowa: „Tak płaci Polska". H. Sławika przewieziono do Mauthausen, gdzie 23 sierpnia został powieszony.
Wiedza o jego pomocy w ratowaniu Żydów długo pozostawała w ukryciu. Nie świadczyły o tym żadne dokumenty, bo wszystko odbywało się w warunkach konspiracji, Antall, który przeżył okupację, po wojnie musiał milczeć. Pierwszym, który upomniał się o Sławika był to jego żydowski współpracownik, Henryk Zvi Zimmerman, po wojnie izraelski dyplomata. To on przekonał Yad Vashem do nadania w 1990 roku Henrykowi Sławikowi tytułu Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. Zimmerman zdołał również zainteresować osobą Sławika byłego ambasadora Polski w Budapeszcie, Grzegorza Łubczyka. Łubczyk spopularyzował postać Sławika przez film, książkę i liczne spotkania z ludźmi. Wielkim wydarzeniem było pośmiertne nadanie H. Sławikowi najwyższego odznaczenia państwowego Orderu Orła Białego (2010). Rok 2014 został ogłoszony w województwie śląskim Rokiem Henryka Sławika.
Publikacje na temat Henryka Sławika: Grzegorz Łubczyk, Marek Maldis, 13 lat, 13 minut. 13 év, 13 perc, Warszawa 2006; Henryk Sławik: wielki zapomniany bohater Trzech Narodów, Warszawa 2008; Krystyna i Grzegorz Łubczykowie, Pamięć. Polscy uchodźcy na Węgrzech 1939-1946/Emlekezes. Lengyel menekultek Magyarorszagon 1939-1946, Warszawa 2009.
Bibliografia
M. Boratyn, Henryk Sławik – zapomniany sprawiedliwy, "Civitas Christiana" 2014, nr 12, s. 39-40. Foto: [1]
| |||||