Rok 1956

Z e-ncyklopedia

5 listopada 1956 wygnani biskupi śląscy spotkali się w Kępnie. Po zakończeniu uroczystości pożegnalnej przybyli do Piekar Śląskich, aby przed cudownym obrazem Matki Boskiej Piekarskiej podziękować za Jej opiekę na wygnaniu i za szczęśliwy powrót. Górnicy wnieśli bpa Adamskiego na fotelu do kościoła. Ordynariusz coraz bardziej schorowany - jak wspomina sam bp Herbert Bednorz - oddał mu ster rządów w diecezji. Zachowana była jednak kanoniczna zasada podziału władzy, o czym mogą świadczyć listy pasterskie pisane już przez biskupa Bednorza, ale nadal - aż do śmierci - podpisywane przez biskupa Adamskiego i drugiego sufragana - bpa Bieńka. Treść listów wskazuje również na fakt, że w diecezji powoli był już realizowany program duszpasterski autorstwa biskupa Bednorza. Do naczelnych idei tego programu, który był modyfikowany w zależności od zmieniającej się sytuacji społecznej oraz wydarzeń w życiu Kościoła Powszechnego (Sobór Watykański II) należały jednak niezmiennie: pielgrzymka piekarska, katechizacja dorosłych, I Komunia św. dzieci, budowa kościołów, a w okresie soborowym doszedł również synod diecezjalny.

Po powrocie biskupów do diecezji kilkoma - radykalnymi, ale i bolesnymi pociągnięciami - rozwiązano problem ruchu „księży-patriotów”, zaangażowanych w utrzymywaniu przy władzy narzuconych wikariuszy kapitulnych. Wszyscy ich zwolennicy i współpracownicy, wywodzący się najczęściej z tego ruchu, zostali pozbawieni urzędów w diecezji i stracili wpływ na funkcjonowanie diecezji w sferze zarządzania.

W krótkim czasie wytchnienia, jaki przyniosła tzw. „odwilż październikowa”, w diecezji katowickiej rozpoczęto lub kontynuowano budowę tylko pięciu kościołów. Wspomniana „odwilż”, jak się okazało, szybko minęła i władze powróciły do tradycyjnego hamowania i blokowania budowy wszelkich obiektów sakralnych i ambitny plan budownictwa sakralnego został odłożony na półkę. A tymczasem według obliczeń kurialnych w 1956 roku diecezja potrzebowała około 72 nowych kościołów, w tym 10 świątyń w samych tylko Katowicach. W latach 1945-1956 na terenie diecezji, mimo wielkich przeszkód czynionych przez władze polityczne i administracyjne, zostało wybudowanych 28 nowych kościołów, niektóre tylko w formie tymczasowych kaplic.

Biskup Herbert Bednorz objął rządy w diecezji dopiero w 1967 roku, po śmierci biskupa Stanisława Adamskiego. Wtedy też dopiero oficjalnie przedstawił swój program. Był on zdania, że w programie duszpasterskim dla diecezji katowickiej należy przede wszystkim uwzględnić specyfikę regionu - przemysłowego i zurbanizowanego. W tej specyfice brał pod uwagę również obecność ewangelików, co zapowiadało podjęcie dialogu ekumenicznego w duchu Soboru Watykańskiego II. Już w 1968 roku, mimo problemów gospodarczych, z jakimi borykała się cała Polska (nie wyłączając Śląska, uważanego za uprzywilejowany region w kraju), ostrzegał przed rosnącą materializacją życia, prowadzącą do utraty wiary. Remedium na to niebezpieczeństwo widział w stałym umacnianiu śląskiej rodziny, w której ostoją wiary była matka i żona. Powtarzającym się stale motywem w jego licznych wystąpieniach było podkreślanie aktywizacji świeckich w życiu Kościoła.

Rozwój przemysłu, gwałtowny zwłaszcza w latach sześćdziesiątych XX wieku, połączony z pojawianiem się na mapie Śląska wielu bardzo ludnych osiedli na obrzeżach starych parafii (Tychy, Żory, Rybnik, Jastrzębie Zdrój i Wodzisław Śląski) zapowiadał kryzys społeczny i polityczny. Nastąpił kolejny zastój w budownictwie sakralnym, mimo stale rosnącej liczby wiernych. W latach siedemdziesiątych XX stulecia wszystkie budowy kościołów w diecezji katowickiej były prowadzone po uzyskaniu zezwolenia ze strony władz. Proces uzyskiwania tych zezwoleń był jednak okupiony żmudnymi negocjacjami biskupa ordynariusza z władzami, które skutecznie blokowały, względnie hamowały, powstanie nowych świątyń zwłaszcza na terenie nowych osiedli, przez wydawanie zezwoleń na wznoszenie kościołów w tradycyjnych, starych parafiach. Najmocniejszym argumentem w staraniach biskupa katowickiego o nowe kościoły była pielgrzymka piekarska, gdzie setki tysięcy wiernych w swoistym plebiscycie - na wezwanie biskupa Bednorza - domagały się kolejnych zezwoleń. Nie bez znaczenia był głos biskupów, artykułujących w kazaniach piekarskich te potrzeby, zwłaszcza głos metropolity krakowskiego, kard. Karola Wojtyły.

Wszystkie budowy kościołów w diecezji, poza jednym przypadkiem w Tychach Cielicach, były prowadzone legalnie, to znaczy po zezwoleniu udzielonym przez władze, dodajmy jednak – najczęściej wymuszonym. Z zasady legalności biskup Bednorz czynił zwykle dowód przemawiający za uzyskaniem kolejnych zezwoleń. W argumentacji stosowanej przez niego początkowo przeważały racje religijne, natomiast po 1970 roku rządca diecezji katowickiej coraz częściej odwoływał się do praw człowieka i obywatela.

W wyniku ogromnego wysiłku całej diecezji, dzięki staraniom biskupów, współpracy duszpasterzy i wiernych, w pierwszym okresie (1945-1970), wybudowano 55 kościołów, natomiast w latach największej imigracji robotników na Śląsk (to jest w latach 1970 -1989), wybudowano lub trwały prace budowlane przy 132 kościołach.

Mimo przeszkód i trudności zewnętrznych rosła liczba parafii i kościołów w stopniu proporcjonalnym do zmian ludnościowych. Nastąpiło podwojenie liczby parafii i liczby kościołów. Budowie kościołów towarzyszył podział starych parafii i tworzenie nowych. Liczba parafii z 224 w 1947 roku wzrosła do 418 w 1989 roku. W związku z rozwojem sieci parafialnej pomnożeniu uległa także liczba dekanatów – z 19 w 1947 roku do 42 w 1989 roku. Od objęcia rządów w diecezji w 1985 roku, abp Damian Zimoń poświęcił blisko 120 nowych kościołów. W budowie tych świątyń zaangażowany był cały Kościół katowicki. W diecezji katowickiej nie odnotowano kwestionowania przez wiernych potrzeb budownictwa sakralnego. Budowa kościołów stała się zadaniem nie tylko delegowanego budowniczego i jego parafii. Ciężar finansowania budowy był rozłożony na trzech poziomach: parafii, dekanatu, diecezji. Każdy budowany kościół otrzymał patronackie parafie, które regularnie wspomagały budowniczego ofiarami pieniężnymi.

Bibliografia

Powrót naszych Księży Biskupów, WD 1956, nr 9-12, s. 128-133; Powrót. Powitanie biskupów w katedrze Chrystusa Króla w Katowicach 11 listopada 1956 roku, red. R. Brom, Katowice 2006; A. Grajewski, Wygnanie. Diecezja katowicka w czasach stalinowskich, Katowice 2002.


Cd. Peregrynacja | Powrót do spisu treści