Roździeński Walenty

Z e-ncyklopedia

Walenty Roździeński (ur. 1570)

Żył w XVI i XVII wieku, urodził się około roku 1570 we wsi Roździeń w dzisiejszej dzielnicy Katowic - Szopienicach - Burowcu, a zmarł między 1640, a 1642 rokiem ( niektóre źródła wskazują na rok 1622). Jego nazwisko jest ściśle związane z miejscem narodzin, a nie z nazwiskiem rodowym. Był polskim hutnikiem, właścicielem kuźni, zarządcą hut, poetą i literatem epoki baroku o szerokiej wiedzy i horyzoncie, erudytą. Był synem Jakuba Bruska, właściciela karczmy i córki Sycha Boguckiego, która pochodziła ze starego kuźniczego rodu posiadającego rozległe przywileje i nadania. Miał trójkę rodzeństwa: brata Jana oraz siostry Dorotę i Annę. Przypuszcza się, że w bliskich Mysłowicach ukończył szkołę parafialną. W rodzinnej kuźnicy nauczył się zawodu kuźniczego. Po śmierci matki objął wraz z bratem w użytkowanie kuźnicę, która przez sytuację prawną i świadczenia była przyczyną spraw sądowych z Katarzyną Salamon- dziedziczką Mysłowic. Z tego powodu został uwięziony 28 czerwca 1596 roku ( źródła wspominają o uwięzieniu Roździeńskiego w 1599). Przypuszcza się, że nie przebywał tam długo, gdyż mógł liczyć na pomoc wpływowych ludzi, między innymi Andrzeja Kochcickiego, pana z Koszęcina i być może Wojciecha Padniewskiego, u którego jego krewniak Jan Bogucki pełnił funkcję urzędnika zamkowego.

Prawdopodobnie po wyjściu z więzienia, od 1598 roku kierował kuźniami nad Wartą, należącymi do Padniewskiego. Przypuszczalnie w latach 1605-1606 z rodziną przeniósł się do Kozichgłów. Miał on bliskie kontakty ze światem dworskim, co miało wpływ na pełnioną funkcję urzędnika w Pilicy. Po wyjściu z więzienia Walenty Roździeński został otoczony troską i mecenatem przez Andrzeja Kochcickiego. Dzięki temu mógł tworzyć i wydać swoje dzieło. Wiele łączyło Walentego z Krakowem i jego kulturą. Ze spadkowych dokumentów procesowych wynika, że zgromadził wiele ksiąg w swej bibliotece. Człowiek ten posiadał wielkie doświadczenie praktyczne i dużą wiedzę historyczną.

W Krakowie w oficynie drukarskiej Szymona Kempiniego w roku 1612 ukazał się poemat Roździeńskiego pt. „Officina ferraria abo huta i warstat szlachetnego dzieła żelaznego”. Autor jako pierwszy napisał po polsku tego typu utwór ( charakteryzujący się oryginalnością w zawartości treści oraz formą), mieszczący w sobie dwa tysiące sto wierszy. Przedstawia dzieje górnictwa i hutnictwa europejskiego, słowiańskiego i polskiego. Ogólnie przedstawia w nim techniki pracy hutniczej i gatunki rud, a także folklor górniczy i hutniczy oraz daje wyraz poczucia godności rodowego zawodu, jego zasad prawnych i moralnych. Wprowadził także do utworu wiele biblijnych cytatów i komentarzy opartych na ewangelickiej egzegezie fragmentu Pisma Świętego ( postylli) o charakterze górniczym, które zaczerpnął z "Sarepta" napisanej w 1562 roku przez księdza Jana Mathesiusa, który był przyjacielem Marcina Lutra.

Po śmierci swojej przeciwniczki- Katarzyny Salamon w 1614 powrócił na Śląsk. Na terenie dzisiejszego wschodniego Górnego Śląska wraz z bratem prowadził kuźnicę. Wiadomo, że miał dwójkę dzieci Władysława i Zofię z pierwszego małżeństwa. Imię pierwszej małżonki jest nieznane. Ponownie ożenił się 27 czerwca 1617 z Anną Woszczynianką w Kościele Mariackim w Krakowie. Dzieło stworzone przez Walentego Roździeńskiego, które zostało wydrukowane w 1612 roku, zostało zapomniane całkowicie po śmierci autora. Jedyny egzemplarz „Officina ferraria abo huta i warstat szlachetnego dzieła żelaznego” po ponad trzystu latach niepamięci został odnaleziony w 1929 roku w Gnieźnie przez księdza Leona Formanowicza w zbiorach Biblioteki Kapituły Gnieźnieńskiej. Po opracowaniu dzieła przez Romana Pollaka zostało powtórnie wydane w wersji skróconej w 1933, a w pełnej w latach 1936, 1948. W 1962 roku ukazało się wydanie jubileuszowe. Dzieło zostało też opublikowane w języku angielskim w 1976 roku.

Pamięć o Walentym Roździeńskim w Katowicach jest nadal żywa. Świadczy o tym między innymi jego pomnik ( który został odsłonięty 6 listopada 2012 roku) w dzielnicy miasta - Szopienicach, przy ulicy biskupa Herberta Bednorza, a także tablica pamiątkowa przy ulicy Obrońców Westerplatte oraz nazwanie jego imieniem jednej z ulic Katowic - Aleją Walentego Roździeńskiego.

Bibliografia

Walenty Roździeński,OFFICINA FERRARIA abo Huta i warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego,Wrocław 2013; Internetowy Polski Słownik Bibliograficzny: [1] (data otw.5.11.2015); [2](data otw.5.11.2015); [3](data otw.5.11.2015); [4] (data otw.5.11.2015).