Quadragesimo anno
Pap. Pius XI – encyklika Quadragesimo Anno
Opublikowana 15 maja 1931.
Została wydana przez pap. Piusa XI w 40 rocznicę encykliki pap. Leona XIII - Rerum novarum. Obejmuje ona szczegółowy program reformy całego systemu społeczno-gospodarczego.
Na powstanie Quadragesimo Anno złożyło się wiele czynników był to m.in. kryzys gospodarczy na świecie, rozdzielenie socjalizmu i kapitalizmu, dyskryminacje na tle religijnym w Związku Radzieckim, walka z Kościołem w Meksyku, jak również napięte stosunki pomiędzy Stolicą Apostolską a władzami faszystowskimi. Ważną rolę w stworzeniu encykliki odegrali niemieccy uczeni katoliccy z Königswinter Kreis. Pragnęli oni ,,jednoznacznego pojmowania natury życia społeczno-gospodarczego’’, a także ,,wyjaśnienia nieporozumień, które były powodem konfliktów angażujących się społecznie niemieckich katolików’’. Do powyższego grona należał Oswald von Nell- Breuning, który był autorem roboczej wersji encykliki. Nell-Breuning był uczniem H. Pescha specjalizował się w myśli społecznej oraz ekonomii. Jest także twórcą szczegółowego komentarza do tejże encykliki.
Encyklika składa się z trzech części: Na początku, papież - nawiązuje do Rerum Novarum, dziękując Bogu za dobro, jakie owa encyklika dała całemu Kościołowi a także ludziom. Cała pierwsza część jest właśnie przypomnieniem najważniejszych myśli Leona XIII, do którego mądrego nauczania papież odwołuje się również w dwóch pozostałych częściach. Pius XI dostosowuje naukę swego poprzednika do zupełnie nowych warunków społecznych, przesuwając główną myśl z płaszczyzny robotniczej na całość życia politycznego i gospodarczego, określając podstawy katolickiej nauki.
W części drugiej rozpoczyna się argumentacja, w której zostaje uzasadniony zakres uprawnień Kościoła w sprawach społeczno-gospodarczych. Jak również zostają sprecyzowane zagadnienia takie jak: własność prywatna, praca i kapitał, wyzwolenie proletariatu, utrzymanie robotników i ich rodziny czy odnowienie ustroju społecznego. Papież pisze o naturalnym charakterze prawa do własności prywatnej, za Leonem XIII broni i wskazuje na jej indywidualny i społeczny charakter. Jako następstwo skrajności poglądów odtrąca indywidualizm a także kolektywizm. Pisze także, że nie można niszczyć majątków ludzi m.in wysokimi podatkami. Osoby zaś majętne są zobowiązane, aby dzielić się z innymi np. dając jałmużnę. Encyklika rozszerza myśl Leona XIII o powinności łączenia się pracy z kapitałem, o nowe aspekty m.in wprowadza obecność trzeciego czynnika, jakim jest natura (rozum). Papież stanowczo przeciwstawia się wykorzystywaniu do pracy małych dzieci i kobiet. Pisząc, iż niegodziwym jest to, aby matki z powodu małych zarobków ojców były zmuszone szukać pracy poza domem, co łączy się z szkodą wychowawczą wobec ich dzieci. Cel gospodarki narodowej to zaopatrzenie ludzi w dobra i usługi, które nie tylko mają im wystarczyć by zaspokoić życiowe potrzeby, ale także pozwolić im wznieść się na wyższy poziom kultury i osiągnąć lepszą, jakość życia.
W trzeciej części pap. Pius XI mocno krytykuje socjalizm w przejawie komunizmu, nieco mniej tzw. socjalizm umiarkowany. Stanowczo jednak zaznacza, że pojęcie ,,socjalizm chrześcijański,, jest sprzeczne samo w sobie, ponieważ nie można być ,,dobrym katolikiem i prawdziwym socjalistą’’ QA 120, z powodu m.in. głoszonych przez socjalizm postulatów. Krytykuje ducha indywidualizmu, który uzależnia od kapitału całe życie gospodarcze i nie tylko. Nie potępia jednak kapitalistycznej metody prowadzenia życia gospodarczego, której jak pisze trzeba niemniej jednak nadać właściwy porządek. Papież bardzo mocno podkreśla znaczenie, jakie we wzajemnej współpracy, pomocy drugiemu człowiekowi i odrodzeniu życia chrześcijańskiego ma miłość.
Do Quadragesimo Anno odwoływały się partie katolickie nie tylko Europy, lecz także Ameryki Łacińskiej, chcąc wprowadzenia społecznych ograniczeń dla kapitalizmu a także broniąc świata pracy.
Bibliografia
Stanisław Wilk, ,,Quadragesimo Anno’’ [w]: Encyklopedia Katolicka, KUL, Lublin 2012, tom 16 (Porpora-Reptowski), kol. 967-969; Waldemar Irek, Praca- Zawód I Powołanie, Pius XI encyklika Quadragesimo Anno, Wrocław 2009, s. 81-88; Jarosław M. Lipniak, Encykliki Społeczne Kościoła Katolickiego, Encyklika Quadragesimo Anno, Wrocław 2005, s. 49-111; Ks. Józef Kupny i Ks. Stanisław Fel, Katolicka Nauka Społeczna- Podstawowe zagadnienia z życia gospodarczego, Państwo i porządek gospodarczy w Quadragesimo Anno, Katowice 2003, s. 167-168; Michael Novak, Liberalizm- Sprzymierzeniec Czy Wróg Kościoła, Quadragesimo Anno, s. 149-154.