Pyka Dominik

Pyka Dominik (1903-1982), proboszcz w Koźlu

Urodził się 4 grudnia 1903 w Mielnicach (pow. Strzelce Opolskie). Jego rodzice, Dominik i Maria, posiadali niewielkie gospodarstwo rolne w Gąsiorowicach. Po wybuchu pierwszej wojny światowej, jego ojciec został powołany do pracy w fabryce zbrojeniowej, gdzie poniósł śmierć w lutym 1915 roku wskutek wybuchu amunicji. Rodzina przeniosła się do wujka Józefa Zwiór. W Gąsiorowicach uczęszczał do szkoły powszechnej. Po jej ukończeniu uczył się w gimnazjum, a następnie w Zakładzie św. Krzyża w Nysie. Do 1924 roku odbył nowicjat. Stamtąd wysłany został na studia filozoficzne do Seminarium Duchownego św. Gabriela w Modling pod Wiedniem. Po ich ukończeniu pozostał w Wiedniu w charakterze pomocnika profesora. W latach 1927-1932 rozwijał swoje zainteresowania filologiczne: uczył się języków obcych, czytał klasyków polskich, gromadził literaturę historyczną.

Święcenia kapłańskie otrzymał 14 maja 1931 i na własną prośbę w 1932 roku został skierowany do pracy w prowincji polskiej. Przybył do Poznania i podjął studia na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza. Studiował matematykę, fizykę i chemię. Poznał wówczas operę, teatr i współczesną literaturę polską. W czasie wakacji jeździł rowerem po całej Polsce zachwycając się jej pięknem. W okresie tym nawiązał kontakt z polskimi działaczami na Śląsku.

Studia ukończył w czerwcu 1938 roku. Starał się o pozwolenie na podjęcie w szkolnictwie Związku Polaków w Niemczech w charakterze księdza diecezjalnego, jednak biskupi Berlina i Wrocławia kategorycznie sprzeciwili się zatrudnieniu go na terenie swoich diecezji. Ostatecznie został skierowany do pracy w Liceum dla dziewcząt polskich w Tarnowskich Górach. Jego uczennice niejednokrotnie wywodziły się z domów polskich, oddalonych o dziesiątki kilometrów od Tarnowskich Gór.

W pierwszych dniach II wojny światowej, w nocy z 1 na 2 września 1939, wraz z tłumem uciekających ludzi, dostał się do Zawiercia. Po wkroczeniu Niemców do tego miasta powrócił do Tarnowskich Gór. Został tam aresztowany przez gestapo jako polski bojownik. Po kilku dniach zwolniono go za poręczenie. Od tego czasu sprawował funkcje kapłańskie oraz angażował się w tajne nauczanie (uczył młodzież języków obcych, matematyki, fizyki i chemii, przede wszystkim jednak języka polskiego i historii).

Korzystając z uprawnień wynikających z posiadania obywatelstwa niemieckiego posiadał radio, które służyło mu do uzyskania prawdziwych informacji o sytuacji na froncie, płynących z Londynu. Przekazywał je okolicznej ludności. We wrześniu 1942 roku, dowiedziawszy się o mającym go czekać aresztowaniu, udał się do Katowic, do biskupa, który przeniósł go do oddalonej wsi Miotek w powiecie lublinieckim. Przebywał tam do momentu wyzwolenia Polski. Po wojnie wrócił do Tarnowskich Gór i podjął tam pracę pedagogiczną i działalność duszpasterską. Jednakże już jesienią 1945 roku został przeniesiony do Głuchołaz, celem zorganizowania tam pracy w gimnazjum. Po przyjeździe odbudował parafię i uruchomił miejscowe gimnazjum. W roku 1948 skierowany został przez władze kościelne do Koźla. Został tam proboszczem. Od pierwszych dni energicznie wziął się do prac organizacyjnych, mających na celu ożywienie kulturalne miasta. Wraz z gronem przyjaciół zaczął urządzać przeróżne imprezy dla młodzieży, które cieszyły się dużą popularnością. Miewał z tego powodu kłopoty, gdyż miejscowe władze polityczne oskarżały go o odciąganie młodzieży od udziału w imprezach organizowanych w Miejskim Domu Kultury. Na ścianach jego domu pojawiały się napisy; „Śmierć księdzu Pyce…”. Będąc jeszcze w Tarnowskich Górach dawał wyraz swojej radości z odzyskania przez Polskę niepodległości. W intencji tej poprowadził pierwszą powojenną pielgrzymkę do Matki Boskiej Piekarskiej. Odwilż, jaka nastąpiła po 1956 obudziła w nim nadzieję na ułożenie stosunków pomiędzy państwem i Kościołem. Celem jego życia stała się integracja społeczeństwa polskiego wokół odbudowy kraju. W tych latach rozpoczął swoją działalność w Stowarzyszeniu PAX. Działał też w kierunku rozbudowy sieci kościołów w Polsce. Na swoim terenie, w Koźlu-Rogach rozpoczął budowę okazałego kościoła parafialnego.

W roku 1958 został odwołany z funkcji proboszcza. Objął wówczas stanowisko dyrektora Caritasu.

Zmarł w dniu 12 czerwca 1982.

Bibliografia

R. Nowacki, Ks. Dominik Pyka (1903-1982), "Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie", t. 5 (1995), 159-162.