Purkop Bernard

Purkop Bernard (1808-1882), proboszcz w Piekarach Śląskich

Urodził się 29 sierpnia 1808 w Bytomiu, w rodzinie stolarza Jakuba i Elfrydy Katarzyny z d. Flak, pochodzącej z biednej rodziny. Chrztu udzielił mu ks. Stefan Nawroth w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu. Wstąpił do seminarium duchownego we Wrocławiu, gdzie otrzymał wykształcenie teologiczne oraz przyjął święcenia kapłańskie 5 kwietnia 1835.

Nie są znane jego pierwsze placówki duszpasterskie, wiadomo jednak, że pod koniec września 1842 roku jako proboszcz objął parafię św. Katarzyny w Woźnikach (Woischnik) k. Lublińca. Głównym zadaniem stojącym przed nim była odbudowa kościoła po pożarze w 1798 r. Po ukończeniu wystroju świątyni w roku 1826 ks. Purkop odkrył nasilający się problem alkoholizmu wśród parafian. Jego główną przyczyną była bieda mieszkańców. W rozwiązaniu tej sytuacji pomógł ks. Jan Alojzy Ficek, będący proboszczem w Piekarach, który już wcześniej rozpoczął w swoim mieście ruch trzeźwościowy. Jednym z owoców tej współpracy był artykuł ks. Purkopa zamieszczony w oficjalnym czasopiśmie diecezji wrocławskiej "Schlesisches Kirchenblatt" dotyczący przeprowadzenia udanej akcji antyalkoholowej. 17 września 1848 dołączył do Towarzystwa Mariańskiego założonego przez ks. Ficka. Współzałożycielami byli również proboszczowie z sąsiednich parafii: Kamienia, Bytomia oraz Michałkowic. Zadaniem tej grupy była obrona świętej wiary katolickiej oraz ćwiczenie gorliwości w przestrzeganiu przykazań Bożych, pielęgnowanie cnót i wykonywanie dobrych uczynków. 19 grudnia 1853 ks. Purkop został mianowany dziekanem dekanatu Tarnowskie Góry.

20 lipca 1862 ks. Bernard Purkop objął urząd proboszcza w Niemieckich Piekarach. Jednym z jego pierwszych działań było utworzenie "Kółka Polskiego", którego celem było pielęgnowanie polskości i poznawanie polskiej kultury. Jednym z wieloletnich współpracowników proboszcza przy tym dziele był niewidomy samouk, a również nauczyciel i "Śląski Wernyhora" - Wawrzyniec Hajda. Praca na rzecz wybudzania polskiej tożsamości, mimo że nie należała do obowiązków proboszcza, towarzyszyła mu przez cały czas Kulturkampfu i posługiwania w Piekarach. Kolejnym zadaniem ks. Purkopa było zrealizowanie tzw. "testamentu Ficka", a więc dokończenie budowy głównego ołtarza w nowo wybudowanym piekarskim kościele. Po pozyskaniu wystarczających ofiar ks. Purkop sprowadził czerwone marmury kararyjskie z Włoch. Nowy ołtarz kosztował 16 000 talarów (tj. 48 000 marek niemieckich i został poświęcony przez ks. Purkopa, w uroczystość Zwiastowania Pańskiego 25 marca 1879, a więc zgodnie z pragnieniem ks. Ficka.

Ks. Purkop kierował również redakcją "Zwiastuna Górnośląskiego" - tygodnika wydawanego przez Teodora Heneczka w Piekarach Śląskich. Współpraca trwała od 31 stycznia 1868 do 7 sierpnia 1870, kiedy to proboszcz odszedł z redakcji. Powodem był konflikt między Karolem Miarką, który był jednym z redaktorów, a drukarzem T. Heneczką, krytyka poznańskiej pracy, co spowodowało cofnięcie poparcia również przez władze wrocławskie.

Jego działalność duszpasterska została doceniona przez władze kościelne i ks. Purkop został mianowany komisarzem komisariatu pszczyńskiego (w skład którego wchodziły dekanaty: bytomski, tarnogórski (razem z parafią w Niemieckich Piekarach), mikołowski i pszczyński. Został w ten sposób przedstawicielem biskupa w rejonie odległym od stolicy diecezji.

Kolejnym punktem realizacji tzw. "testamentu Ficka" była budowa Kalwarii na wzgórzu Cerekwicy. Najpierw nakazał umieścić statuę Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, następnie zbudował z kamieni wapiennych kaplicę "Grobu Pana Jezusa", która współcześnie pełni funkcję "Grobu Maryi". Polecił sadzić drzewa oraz wytyczać alejki. Zbudował również poza ścisłym terenem Kalwarii dwukondygnacyjną kaplicę św. Barbary oraz studzienkę - zbudował kaplicę nad "cudownym źródełkiem", otoczył całość terenu murem oraz wybrukował podłoże. Było to konieczne, ponieważ obecność licznych pątników powodowała powstanie grzęzawiska przy źródle.

Ks. Purkop oprócz działalności narodowej i budowy sanktuarium był również cenionym duszpasterzem i działaczem społecznym. Głosił wśród robotników idee dotyczące tzw. kwestii społecznej. Z powodu intensywnej industrializacji Górnego Śląską wśród ludności na Śląsku powstawała coraz większa grupa ludności o bardzo niskich dochodach, w której zaczęły się procesy dechrystianizacyjne oraz pojawiały się poglądy rewolucyjne. Ks. Purkop dążył do równowagi społecznej głosząc zasady etyki chrześcijańskiej i zorientowanie na osobę ludzką w rozwoju gospodarczym. Polemizował również z socjalistami.

Piekarski proboszcz zmarł 10 marca 1882. Czasopismo "Katolik" jako przyczynę śmierci podało zapalenie płuc i podeszły wiek. W pogrzebie brało udział około 50 księży, a ciało ks. proboszcza zostało złożone w grobowcu pod boczną lewą kaplicą kościoła pielgrzymkowego. Jego spoczynek upamiętnia tablica wmurowana przy drzwiach zakrystii bazyliki piekarskiej.

Bibliografia

Górecki J. , Z wdzięcznością i błaganiem u Matki Bożej Piekarskiej. Studium historyczno - pastoralne pielgrzymowania do Piekar Śląskich, Katowice 2008, s. 379-380; Górecki J. , Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w Piekarach Śląskich. Studium historyczno - pastoralne, Katowice 2011, s. 98-99; Wycisło J. , Kronika dziejów sanktuarium maryjnego i Piekar na Śląsku do 1945 r., Katowice 2014, s. 256-314; Wycisło J. , Z historii sanktuarium i Piekar pod Bytomiem, Katowice 2008, s. 73-92.