Promnitz Baltazar von

Promnitz Baltazar von (1488-1562), biskup wrocławski

Urodził się w 1488 roku w Lessendorff. Był drugim synem przedstawiciela starszej gałęzi rodu Kaspera Promnitza. Wychował się w rodzinnych dobrach w księstwie głogowskim. W wieku 12 lat został osierocony, a jego rodzina przeznaczyła go do kariery jurystycznej albo duchownej. W 1506 roku studiował na nowo powstałym Uniwersytecie we Frankfurcie nad Odrą, a już w 1519 roku został studentem słynnego wówczas uniwersytetu w Wittenberdze, gdzie swoje początki miała europejska reformacja.

Bardzo szybko opuścił Wittenbergę z powodu braku środków do życia. W 1521 roku spodziewano się, że zostanie kanonikiem kapituły katedralnej we Wrocławiu. W 1527 roku otrzymał od kapituły stanowisko zarządcy miejscowej katedry, które pełnił do 1534 roku. Warto podkreślić, że Baltazar pełniąc funkcje kościelne nie miał święceń kapłańskich, ani wykształcenia teologicznego. W tym czasie Promnitz wykazywał się bardzo dobrą znajomością prawa, był świetnym dyplomatą i zarządcą kościelnym.

W 1538 roku został mianowany archidiakonem wrocławskim i zwierzchnikiem kapituły katedralnej. Po śmierci biskupa Jakuba von Salza, kanonik Baltazar przewodniczył kapitule wybierającej nowego biskupa. Ku zdziwieniu wszystkich z pomocą rządców 18 września 1539 Baltazar Promnitz został wybrany jednogłośnie na biskupa. 14 grudnia 1539 uroczyście wjechał do Wrocławia i objął katedrę, a trzy dni później udał się do Nysy, która była w owym czasie miastem biskupim. W 1540 roku papież Paweł III wydał bullę potwierdzający wybór Baltazara na biskupa wrocławskiego, ale sakrę biskupią otrzymał dopiero w 1542 roku.

Wybór Baltazara na biskupa ucieszył nie tylko katolików śląskich, ale także licznych protestantów. Biskup mimo nacisków ze strony papiestwa oraz własnej kapituły nie tylko nie przejawiał agresji, ale wspierał nawet nowe wyznanie. Promnitz sprowadził tym samym na siebie krytykę. Mimo to zachował urząd, a dzięki znakomitym umiejętnościom cieszył się poparciem króla Ferdynanda. Baltazar oddał się także polityce, dbał nie tylko o sprawy kościelne, ale także o sprawy Śląska. Przysporzyło mu to wielu sojuszników jak i wrogów. Przeszedł do historii, jako biskup dbający o dobra państwowe i kościelne. Szczególnie dużo zawdzięczała mu Nysa, w której często przebywał i którą systematycznie rozwijał. Wystawił tam m.in. dokumenty dotyczące Pszczyny.

Biskup przejął państwo pszczyńskie w drugiej połowie 1548 roku, a jego uroczysty wjazd do Pszczyny odbył się rok później. Przebywał w mieście bardzo rzadko, jego tamtejsza działalność skupiała się na dwóch kwestiach: regulacji spraw graniczno-majątkowych oraz obdarzania przywilejami tutejszych stanów. Biskup Promnitz odznaczał się gospodarnością, był bogaty i nie omieszkał wykorzystywać sytuacji do dalszego wzbogacania się. 4 maja 1556 zawarł korzystny układ z królem Ferdynandem Habsburgiem gdzie w zamian za pożyczkę otrzymał dobra ziemskie Żary i Trzebiel. W ten sposób po Pszczynie wszedł w posiadanie kolejnych bardzo atrakcyjnych terenów. Baltazar był nie tylko człowiekiem bogatym, ale także wpływowym. W 1551 roku został ustanowiony administratorem księstwa legnickiego. W 1553 roku stanął na czele I Zgromadzenie stanów Śląskich w Nysie. Gdy w 1554 roku Ferdynand został cesarzem rzymskim narodu niemieckiego Baltazar wspomagał go radą i pieniędzmi.

Po uchwałach Soboru Trydenckiego biskup Baltazar musiał ostro zareagować i walczyć o katolicyzm w swojej diecezji. Dbał o biednych wznosząc nowe szpitale, angażując w to własne środki. Nie powiodła się próba budowy seminarium duchownego w Nysie. Promnitz pomimo konieczności walki z protestantyzmem w swojej diecezji dalej sympatyzował z tym wyznaniem, przez co naraził się na nieufność Stolicy Apostolskiej. Biskup Baltazar Promnitz był bardzo prężnie działającym człowiekiem. Czując bliską śmierć sporządził testament, w którym umieścił aż 50 legatów. Swój majątek przeznaczył w znacznej mierze na ubogich i budowę nowych szpitali. Biskup zmarł dosyć niespodziewanie po krótkiej chorobie płuc 20 stycznia 1562 w Nysie. Tam też został pochowany w czasie uroczystych ceremonii.

Liberalny biskup pozostawił diecezję wrocławską wzmocnioną materialnie. Poszerzały się jednak wpływy protestantów. Brakowało księży i zakonników. Wielu historyków nazwało jego czasy „smutnymi” i zarzuciło mu, że osłabił katolicki Kościół wrocławski, a umocnił nowe wyznanie. Do zasług Promnitza zalicza się zapewnienie wewnętrznego spokoju i łagodny przebieg podziału wyznaniowego na Śląsku. Jedyną jego podobiznę można zobaczyć na nagrobku w Nysie, ponieważ liczne portrety z pszczyńskiego pałacu i Wrocławia zostały zniszczone podczas II wojny światowej.

Bibliografia

J. Polak, Poczet Panów i Książąt Pszczyńskich – część I od Heleny Korybutówny do Jana Erdmanna Promnitza, Pszczyna 2007, s. 52-65.