Popiel Karol

Popiel Karol (1887-1977), polityk

Dzieciństwo spędził w miasteczku Rzochów, koło Mielca. W roku 1893 rozpoczął naukę w szkole ludowej w Mielcu, natomiast 7 lat później kontynuował edukację w tarnowskim gimnazjum. W 1909 roku dostał się na studia prawnicze we Lwowie. W międzyczasie Karol Popiel angażuje się we współpracę z czasopismami "Ojczyzna", "Słowo Polskie" i "Teka".

W młodości Karol Popiel przystąpił do Zetu, organizacji młodzieżowej kierowanej przez Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne. Był to związek młodzieży akademickiej o charakterze konspiracyjnym. Jego nadrzędnym celem było dążenie do niepodległości Polski, ale też szerzenie tolerancji dla innych kultur i oświaty wśród obywateli. Członkowie organizacji tworzyli tajne kółka naukowe, biblioteki oraz czytelnie, a także brali udział w manifestacjach i pochodach. Karol Popiel szybko w trzystopniowej strukturze zdobył uznanie, pozwalające mu na awans do Koła Braterskiego, w którym znajdowali się najwybitniejsi towarzysze.

W związku z tym, iż Liga Narodowa sceptycznie odnosiła się do zamiaru działań zbrojnych w przededniu I wojny światowej w 1909 roku doszło do rozłamu w szeregach związku. Wtedy to Popiel opuszcza Zet i staje się członkiem Polskiego Związku Wojskowego i współzałożycielem Zarzewia. W 1912 roku dostaje się do kierownictwa Polskiego Skarbu Wojskowego, z ramienia Drużyn Strzeleckich, powstałych w ramach przebudowy struktur Polskiego Związku Wojskowego. Rok później wyjeżdża do Warszawy gdzie prowadzi organizacje Drużyn Strzeleckich w oparciu głównie o Związek Niepodległości, Narodowy Związek Robotniczy i Narodowy Związek Chłopski. Na początku 1914 roku wychodzi pierwszy nakład miesięcznika Strażnica, autorstwa Karola Popiela, jednak po wydaniu kilku numerów zostaje on zamknięty przez rosyjskie władze. Wybuch I wojny światowej przypada na okres pobytu Popiela w Krakowie, gdzie z innymi patriotami tworzy Naczelny Komitet Narodowy. Dochodzi wtedy już do drugiego konfliktu między Popielem a Piłsudskim. Pierwszy dotyczył negatywnego przyjęcia przez Drużyny Strzeleckie kandydatury Józefa Piłsudskiego na przyszłego wodza, natomiast drugi związany był z przejęciem władzy zwierzchniej przez Piłsudskiego nad wszystkimi polskimi organizacjami bojowymi na podstawie zmyślonej informacji o tym iż powstały w Warszawie rząd narodowy przekazał mu kierownictwo nad wojskami. Jesienią 1914 roku Popiel powraca do Warszawy i tam zajmuje się organizowaniem Konfederacji Organizacji Niepodległościowych. Pomysł kończy się fiaskiem przez stanowisko Polskiej Partii Socjalistycznej, która nie chciała uzależniać się od innych struktur. W 1915 roku doszło do kolejnego konfliktu między Piłsudskim a Popielem. Niepowodzenie utworzenia Konfederacji Organizacji Niepodległościowych, nie przeszkodziło Karolowi Popielowi we współtworzeniu Konfederacji Polskiej, której głównym celem był werbunek do Legionów w Królestwie. Po pewnym czasie Piłsudski zwrócił się z prośbą o wstrzymanie tego procederu, ponieważ mógł on zaważyć na negocjacjach z Austriakami. Popiel przychylił się do tej prośby, jednak okazało się że w istocie była ona motywowana chęcią utrzymania bezwzględnej przewagi stworzonej przez Józefa Piłsudskiego I Brygady w strukturach Legionów.

Po ogłoszeniu niepodległości Popiel zostaje naczelnikiem wydziału personalnego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, będąc tym samym odpowiedzialnym za obsadzanie stanowisk niższego i wyższego szczebla terytorialnego. W tym czasie tworzy się również Narodowa Partia Robotnicza z ramienia której w 1922 roku Karol Popiel zostaje posłem na Sejm. Od 1925 roku został przewodniczącym Klubu Parlamentarnego NPR. Można wymienić kilka głównych aspektów zainteresowań politycznych Karola Popiela. Przede wszystkim mowa tu o tworzeniu systemu ubezpieczeń społecznych, działania na rzecz ratyfikacji Konkordatu z Watykanem, tworzenie koalicji centrolewu która zakończyła się fiaskiem, by spróbować odnaleźć partnerów do współpracy na prawicy - w związku z tym w 1926 r. doszło do porozumienia między NPR, Chrześcijańską Demokracją, Stronnictwem Ludowym "Piast" i Związkiem Ludowo-Narodowym. W owym czasie, posiadając większość w Sejmie, Karol Popiel zaproponował zmianę Konstytucji, mianowanie Józefa Piłsudskiego inspektorem Sił Zbrojnych, a także stworzenie rządu w oparciu o centrum. Został również wybrany przez PPS kandydatem na stanowisko premiera, jednak Józef Piłsudski odrzucił wszystkie propozycje i premierem rządu zostaje nieakceptowany przez Popiela Witos. Doprowadziło to do zamachu stanu 13 maja 1926 przeprowadzonego przez obóz sanacyjny z Józefem Piłsudskim na czele. Jego następstwem były prześladowania, którym został poddany Karol Popiel. Jego osoba została oskarżona o nadużycia finansowe przy dostawach sprzętu wojskowego, co poskutkowało złożeniem mandatu przez Karola Popiela 19 września 1927 i opuszczeniem Polski, by swoją osobą nie narażać działalności NPR. Wilczy bilet w jedną stronę - otrzymał bowiem paszport emigracyjny, który pozwala na wyjazd z kraju na stałe, nie zatrzymał Popiela na długo w Paryżu. Powraca by na Kongresie 28 września 1929 zostać mianowanym prezesem NPR.

W roku 1930 nadszedł czas aresztowań działaczy stronnictw demokratycznych, w wyniku czego Karol Popiel został osadzony w Brześciu nad Bugiem. Po zwolnieniu przeprowadził się do Torunia gdzie objął redakcję pisma Obrona Ludu. Próby zjednoczenia areny politycznej Polski przynoszą skutek w postaci utworzenia tzw. Frontu Morges - połączenie centrowych sił w walce o demokracje. Następnym etapem stało się utworzenie 10 października 1937 Stronnictwa Pracy składającego się z NPR, Chrześcijańskiej Demokracji i Związku Hallerczyków. Prezesem nowej struktury został pozostający na uchodźctwie Wojciech Korfanty, zaś wiceprezesem faktycznie pełniącym obowiązki prezesa stał się Karol Popiel.

Podczas II Wojny Światowej Popiel opuszcza Polskę i udaje się znowu do Paryża, gdzie w utworzonym przez gen. Sikorskiego rządzie obejmuje stanowisko wiceministra spraw społecznych, zaś po upadku Paryża w Londynie piastuje urząd ministra administracji. Przez cały ten czas znajduje się w Komitecie Krajowym złożonym z PPS, Stronnictwa Narodowego, Stronnictwa Pracy i Stronnictwa Ludowego. Cały czas czynnie angażuje się we współpracę na szczeblu międzynarodowym ze stronnictwami chrześcijańsko-społecznymi. Karol Popiel do Polski wraca 7 lipca 1945 gdzie zastaje "nowe" Stronnictwo Pracy, które przyjęło komunistyczną koncepcję odchodząc od demokratycznej i chrześcijańsko-społecznej ideologii. W związku z tym jak najszybciej postanawia zwołać kongres Stronnictwa Pracy odbyty już 15 lipca, na którym za główny cel obiera sobie walkę za polską tradycję i demokrację. Rosyjskie władze żądają połączenia obydwu stronnictw, jednak w wyniku braku współpracy ze strony "nowego" Stronnictwa, "stare" Stronnictwo zawiesza działalność dnia 18 lipca 1946 r. W geście oskarżenia Karol Popiel 20 września 1946 wygłasza przemówienie o nieprzestrzeganiu porozumień z Jałty i Moskwy, które jasno pozwalały na działalność partyjną chrześcijańskim demokratom i rzuca swoją legitymacją poselską.

Niewiele ponad rok później po przemówieniu Karol Popiel znowu opuszcza Polskę powracając do Paryża, gdzie staje na czele utworzonego tam Prezydium Stronnictwa Pracy, a także angażuje się w prace Nouvelles Equipes Internationales, które jest swego rodzaju sekretariatem stronnictw o charakterze chrześcijańsko-społecznym. Kolejnym zwieńczeniem prac za granicą państwa polskiego stało się utworzenie w Londynie Porozumienia Stronnictw Demokratycznych w 1948 r., oraz w USA utworzenie Polskiego Narodowego Komitetu Demokratycznego w roku 1950. Karol Popiel zostaje wybrany na funkcję przewodniczącego Komitetu Wykonawczego tej struktury. W dalszym ciągu skupia się na współpracy międzynarodowej i forsuje pomysł utworzenia Chrześcijańsko-Demokratycznej Unii Europy Środkowej. Wydarzenia 1956 roku wzbudziły w Popielu poczucie nieuchronnej demokratyzacji państwa polskiego, dlatego zwraca się z prośbą do amerykańskiego kongresu o udzielenie Polsce pożyczki, by wspomóc rodaków w gospodarczym i kulturalnym rozwoju. W roku 1957 powraca ze Stanów Zjednoczonych do Europy - najpierw do Paryża, następnie do Rzymu gdzie osiadł na stałe. Jego zaangażowanie w sprawę polską sprowadza się do przemówień, komentarzy i kontaktów głównie z biskupem Klepaczem i kardynałem Kominkiem.

Bibliografia

Karol Popiel w naszej pamięci, „Zeszyty Chrześcijańsko- Społeczne z. 1”, Londyn 1978.