Pius XII

Pius XII (1876-1958), papież

Eugenio Maria Giusseppe Giovanni Pacelli urodził się 2 marca 1876 w Rzymie. Był synem Filipa i Virginni z domu Graziosi. Należał do włoskiego rodu szlacheckiego, związanego z Watykanem. Uczęszczał do katolickiej szkoły powszechnej prowadzonej przez Siostry Bożej Opatrzności, a następnie do świeckiego gimnazjum. Pacelli interesował się kulturą i sztuką, przy czym szczególnie pasjonowały go tradycje antyczne. Był ministrantem w kościele Chiesa Nuova. W 1894 roku ukończył Liceum Visconti i wstąpił do Seminarium w Collegium Capranica, rozpoczynając tym samym kształcenie w kierunku kapłaństwa. Studiował także filozofię, matematykę i język grecki.

W 1895 roku Eugenio Pacelli przeniósł się do Rzymskiego Seminarium św. Apolinarego, a w tym samym czasie na Uniwersytecie Rzymskim studiował także Literaturę i Historię. 2 kwietnia 1899 otrzymał święcenia kapłańskie, ale kontynuował studia na Gregorianum, by 3 lata później otrzymać tytuł „doktora obojga praw”. Ks. Pacelli odbył roczną praktykę w Sekretariacie Stanu, a następnie został minutantem. Od tego momentu jego kariera potoczyła się błyskawicznie. W 1905 roku otrzymał godność prałata i zajmował on kolejno stanowiska: w 1911 roku podsekretarza, w 1912 - prosekretarza, a w 1914 - sekretarza Kongregacji ds. Kościoła. Jednym z jego sukcesów z tamtego okresu był konkordat z Serbią.

Rok 1917 roku był dla Eugenio Pacellego przełomowym. Papież Benedykt XV mianował go wówczas nuncjuszem w Monachium oraz konskerował na biskupa tytularnego diecezji Sardes. Kolejnym stanowiskiem, jakie zajął Pacelli, była funkcja nuncjusza w Berlinie, którą sprawował od 1920 roku Po 9 latach posługi w nuncjaturze, otrzymał on kapelusz kardynalski, a w 1930 roku został mianowany na Sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej. Swoje doświadczenie zdobyte podczas pracy w Niemczech, wykorzystał w 1933 roku , negocjując konkordat z III Rzeszą. Przyszły papież pomagał też Piusowi XI podczas prac nad encykliką Mit brennender Sorge, opublikowana w 1937 roku.

Gdy w 1939 roku zmarł Pius XI, Pacelli był uważany za pewnego kandydata. Dlatego też konklawe trwało zaledwie 2 dni i 2 marca 1939 r. kard. Eugenio Pacelli został papieżem i przyjął imię Pius XII. Koronacja papieska była pierwszą tego typu uroczystością, transmitowaną przez radio. Początek tego pontyfikatu przypada na okres II wojny światowej. Papież chcąc zachować neutralność, nie wypowiadał się publicznie na temat Holocaustu i innych zbrodni hitlerowskich (częściowo na prośbę abp. Sapiehy z Krakowa), ale przewodniczył prowadzonej na szeroką skalę akcji pomocy dla ofiar wojny oraz prześladowanych. Zezwolił on na ukrywanie wyznawców judaizmu w klasztorach i seminariach, a także na terenie Watykanu. Papież podarował także 15 kg złota na okup dla nazistów za żydów z Rzymu. Wielokrotnie apelował o pokój oraz prosił, aby alianci nie bombardowali Rzymu w 1943 roku. Współpracował także z Naczelnym Rabinem Rzymu, Izraelem Zolli, który po wojnie przyjął chrzest i imię Eugenio z szacunku dla papieża noszącego to samo imię. Po wojnie Pius XIII otrzymał zaszczytny tytuł „sprawiedliwego wśród narodów świata”.

Po wojnie, papież ustosunkował się krytycznie do komunizmu. Dokonał on również kilku reform liturgicznych. Do kolegium kardynalskiego powołał wielu obcokrajowców, w tym przedstawicieli Afryki, Chin, a także Hindusów. Do jego zasług należy też rozpoczęcie wykopalisk archeologicznych pod Bazyliką św. Piotra, które doprowadziły do odnalezienia szczątków Księcia Apostołów. 1 listopada 1950 roku ogłosił dogmat o Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny.

Po uroczystościach Roku Jubileuszowego 1954 papież podupadł na zdrowiu. Zmarł po 4-dniowej agonii, a pochowany został 13 października 1958 w Bazylice św. Piotra w Rzymie. Uważany jest za prekursora Soboru Watykańskiego II. W 1990 roku papież Jan Paweł II rozpoczął proces beatyfikacyjny Piusa XII.

Cieniem na pontyfikacie Pacellego kładzie się tak zwana „Czarna legenda”. Jej początek dała sztuka Hochhutha pt. Namiestnik. Inspirowana przez wywiad sowiecki sztuka, przedstawia ona pogląd, że Pius XII nie potępił Hitlera w trakcie wojny i był jego gorącym zwolennikiem, a także rasistą. Z powodu tej teorii proces beatyfikacyjny Piusa XII jest krytykowany, szczególnie przez środowiska żydowskie. Zmarł 9 października 1958 w Castel Gandolfo.

Bibliografia

K. Panuś, Pius XII, Kraków 2008.