Pius IX

Z e-ncyklopedia

Bł. Pius IX (1792-1878), papież

Pius IX lourdes1.jpg
Pius IX medal.jpg

Giovanni Maria Mastai-Ferretti urodził się 13 maja 1792 w Senigallia nad Adriatykiem w rodzinie Hieronima i Katarzyny Solazzi. Początkowe nauki pobierał u pijarów w Volterra (1802-1809), by w 1809 roku podjąć studia humanistyczne i filozoficzne w Kolegium Rzymskim. 10 kwietnia 1819 przyjął święcenia kapłańskie. W 1823 roku otrzymał funkcję audytora przy delegacie apostolskim udającym się do Chile. Po powrocie do Rzymu podjął pracę jako administrator hospicjum San Michele, gdzie w 1827 roku otrzymał nominację na bpa Spoleto a w 1832 roku bpa Imoli. 23 grudnia 1830 został mianowany kardynałem in petto, co ogłoszono 14 grudnia 1840.

16 czerwca 1846 został wybrany papieżem i przyjął imię Pius IX. Po wyborze na papieża wprowadził wolność prasy, amnestię dla więźniów politycznych, utworzył stanowiska w administracji komunalnej Państwa Kościelnego dla osób świeckich. W czasie rewolucji rzymskiej w 1848 roku uznał, że jego dalsza obecność w Rzymie stanowiłaby pośrednio akceptację przemian rewolucyjnych, uszedł do Gaety w królestwie Neapolu, gdzie król Ferdynand zaoferował mu azyl; do Rzymu powrócił 12 kwietnia 1850. Dnia 8 grudnia 1854 papież ogłosił dogmat o Niepokalanym Poczęciu NMP. W wielu krajach dogmatyzacja przyczyniła się do pogłębienia kultu maryjnego, który trwa po dziś dzień. 1 lipca 1861 ukazał się pierwszy numer L'Osservatore Romano. Pius IX, jako pierwszy papież posłużył się środkiem informacji masowej, aby dotrzeć do opinii światowej. Czytelnik mógł zapoznać się z informacjami z życia Watykanu, Państwa Kościelnego, wyjaśnieniami dotyczącymi prawd wiary i artykułami poświęconymi katechezie, i duszpasterstwu. Wspierał działalność misyjną, uczestniczył w audiencjach dla pojedynczych grup i pielgrzymów, co było okazją do bezpośredniego spotkania z wiernymi, którzy uzyskiwali możliwość osobistej rozmowy z papieżem.

W święto Niepokalanego Poczęcia NMP, 8 grudnia 1864, została ogłoszona encyklika Quanta cura potępiająca racjonalizm, gallikanizm, etatyzm, socjalizm, doktrynę ekonomiczną wskazującą człowiekowi, jako jedyny cel w życiu, potrzebę bogacenia się, wolność prasy, równość kultów wobec prawa, całkowitą wolność sumienia, systemy rządzenia pozwalające na bezkarną krytykę religii katolickiej, tajne stowarzyszenia i towarzystwa biblijne. W dołączonym do encykliki wykazie 80 błędów, zwanym Syllabusem, wymieniono m. in. panteizm, naturalizm, racjonalizm, postulat niezależności teologii i filozofii od Magisterium Kościoła, indyferentyzm religijny, socjalizm i komunizm, wolnomularstwo, błędne koncepcje moralne o małżeństwie, rodzinie, nowoczesny liberalizm i negację świeckiej władzy papieża. Oprócz ostatniego stwierdzenia wszystkie pozostałe kwestie były poruszane w dokumentach papieskich, zatem ani encyklika ani Syllabus nie stanowią w tym względzie nowości.

W 1862 roku papież kanonizował 26 męczenników, którzy ponieśli śmierć w 1597 roku w Nagasaki. Bullą Aeterni Patris z 29 czerwca 1868 Pius IX zwołał na 8 grudnia 1869 Sobór Watykański I (XX Sobór Powszechny, 1869-1870), który miał być potwierdzeniem zasad wyrażonych w Syllabusie, a nawet ich rozwinięciem; miał przeciwstawić się racjonalizmowi i wszelkim jego pochodnym, tak jak Sobór Trydencki przeciwstawił się Reformacji. Konstytucja Soboru Dei Filius (24 kwietnia 1870) przeciwstawiała naukę opartą na Objawieniu panteizmowi, materializmowi i racjonalizmowi, potępiła tradycjonalizm, i fideizm. 18 lipca 1870 przyjęto konstytucję Pastor aeternus, głoszącą dogmat o nieomylności papieża przemawiającego w imieniu Kościoła (ex cathedra). Obrady Soboru zostały odroczone sine die, czyli bezterminowo z powodu wybuchu wojny francusko-niemieckiej. Jako wyraz protestu przeciw uchwałom Soboru powstał w Holandii Kościół starokatolicki (1871), a w innych krajach doszło do wybuchu antyklerykalizmu.

16 czerwca 1875 Pius IX oddał świat katolicki w opiekę Najświętszemu Sercu Jezusa. Kult Serca Jezusowego miał dodatkowy wydźwięk społeczny, głosząc Chrystusa królującego na ziemi. Chrystocentryzm pociągnął za sobą rozwijający się kult maryjny w postaci praktyk i nabożeństw, takich jak Majowe, Żywy Różaniec i sterowane przez jezuitów Kongregacje Mariańskie. Pius IX zapisał się również w historii Polski, gdy w 1863 roku wezwał Kościół katolicki na świecie do modlitwy za Polskę, przeciwstawiając się barbarzyńskiemu dławieniu przez Rosję Powstania Styczniowego. W okresie rządów Piusa IX nie znalazła swego zakorzenienia myśl o konstruktywnym rozwiązaniu kwestii społecznej. Papież dostrzegał niebezpieczeństwo niesione przez liberalizm, ale jedynie na polu politycznym i doktrynalnym, nie dostrzegając jego konsekwencji społecznych, skądinąd najbardziej drastycznych. Podobnie potraktował socjalizm, nie poświęcając uwagi jego aspektom społecznym. Pius IX zmarł 7 lutego 1878 po najdłuższym, trwającym 31 lat, 7 miesięcy i 21 dni pontyfikacie, przypadającym na czas politycznych walk i rewolucyjnych zawirowań w Europie, i na świecie, na czas erupcji nowych ideologii, i gwałtownego rozwoju nauki. 3 września 2000 papież Jan Paweł II ogłosił go błogosławionym.

Dokumenty pap. Piusa IX

  • Qui Pluribus - encyklika o współczesnych błędach i sposobach zapobiegania im z 9 XI 1846
  • Nostis et nobiscum - encyklika o zagrożeniu Kościoła we Włoszech przez rewolucję z 8 XII 1849
  • Singulari quidem - encyklika o zadaniach Kościoła w Austrii z 17 III 1856

Bibliografia

K. Dopierała, Księga papieży, Poznań 1996; Christian Schaller, Pius IX, przełożył Jerzy Raszkowski, Warszawa 2009; Z. Zieliński, Papiestwo i papieże dwóch ostatnich wieków, Poznań 1986.