Paschalis II

Paschalis II (ok. 1070-1118), papież

Urodził się w miejscowości Bieda di Galeata, w Toskanii około 1070 roku. Wstąpił do zakonu benedyktynów, został opatem klasztoru najpierw św. Wawrzyńca, a następnie św. Pawła za Murami oraz papieskim legatem w Hiszpanii za czasów pontyfikatu Urbana II. Został wybrany jego następcą 13 sierpnia 1099.

Główny cel, jaki założył sobie na początku pontyfikatu to usunięcie z Rzymu antypapieża Klemensa III, jednak nawet po jego realizacji nie było możliwe życie bez osób roszczących sobie prawa do zasiadania na Stolicy Piotrowej. Udało mu się jednak, z pomocą swoich zwolenników spacyfikować także innych antypapieży: Teodoryka, Alberta i Sylwestra IV. Kolejnym problemem, z jakim zmagać się musiał Paschalis II, był spór z cesarzem Henrykiem IV o inwestyturę (nadawanie lenna razem z urzędami kościelnymi przez władzę państwową). Konflikt między nimi narósł do tego stopnia, że w 1102 roku papież ekskomunikował władcę, a także ponownie zakazał świeckiej inwestytury. Przerażony wizją wyłączenia z Kościoła władca zakomunikował gotowość do przywrócenia starego ładu oraz odbycia pielgrzymki pokutnej do Jerozolimy celem polepszenia relacji na linii państwo - Kościół.

Sytuacja diametralnie uległa zmianie jednak w 1105 roku, kiedy to syn Henryka IV - Henryk V zaczął rościć sobie prawo do władzy. W następstwie rodzinnego konfliktu wystosowana została prośba do papieża o wstawiennictwo. Ten, dzięki obietnicy młodszego, dotyczącej zachowania pokoju między cesarstwem a Kościołem - opowiedział się za synem. Mimo słowa danemu Paschalisowi, dziedzic tronu podzielał opinię ojca w sprawie świeckiej inwestytury i nie zgadzał się na żadne ustępstwa, co spowodowało zakończenie pertraktacji z Niemcami. Henrykowi V zależało jednak na cesarskiej koronie i gotów był na kompromis, dzięki czemu w lutym 1111 roku strony podpisały utajnioną ugodę, której ujawnienie dokonać się miało przed samą koronacją. Porozumienie dotyczyło konieczności rezygnacji biskupów niemieckich z urzędów państwowych, co spowodowało ich zdecydowany głos sprzeciwu. Nie został on jednak uznany przez papieża, który, decyzją Henryka miał, wraz z kardynałami, zostać aresztowany. W kwietniu 1111 roku władca Niemiec został koronowany na cesarza, co wzbudziło niezadowolenie we Włoszech i Francji, gdzie narzekano na zbyt łatwą rezygnację papieża z zajmowanego wcześniej stanowiska w sprawie koronacji. Między innymi czynniki te miały wpływ na pośrednie potępienie swojego przywileju podczas synodu laterańskiego, odbywającego się wiosną 1112 roku (mimo to utrzymywał stosunki z Henrykiem V). Sam zaś synod ogłosił ustępstwo za nieważne i uznał za wymuszone. Podobnie działo się tego samego roku na synodzie w Vienne, który na cesarza rzucił klątwę. Ostatecznie następca świętego Piotra oficjalnie potępił przywilej w sprawie inwestytury, wydany przez siebie w czasie synodu laterańskiego, który odbył się w 1116 roku, co więcej - grożąc klątwą, wydał zakaz przyjmowania jakiejkolwiek władzy duchownej z rąk świeckich. Zajęcie tak zdecydowanego stanowiska przez głowę Kościoła spowodowało opozycję przeciw Henrykowi, widoczną szczególne w środowiskach kościelnych. Spór wzmocnił się, gdy cesarz zbrojnie odebrał ziemie przepisane Państwu Kościelnemu przez Matyldę Toskańską (zmarłą w 1115 roku). Władca niemiecki zajmował coraz większą część Italii, w 1117 roku okupował nawet Rzym, jednak w tym czasie papież już w nim nie przebywał, bo zdołał uciec do Benevento.

Paschalis 14 stycznia 1118 powrócił do Rzymu, a zmarł już tydzień później - 21 stycznia 1118 roku w zamku św. Anioła.

Bibliografia

R. Fisher–Wollpert, Leksykon papieży, Kraków 1990, s. 85–86; F. Seppelt, K. Löffler, Dzieje papieży, Poznań 1936, s. 211-215.