Parafia św. Józefa w Zgodzie

Z e-ncyklopedia
Zgoda 01.jpg
Zgoda151.jpg
Zgoda 03.jpg
Zgoda 04.jpg

Historia parafii

Opiekę duszpasterską nad mieszkańcami okolic Zgody, sprawowała parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu. Po usamodzielnieniu się parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie w 1852 roku ks. Józef Szafranek z Bytomia podjął starania o powołanie do życia ośrodków misyjnych w oddalonych od Bytomia osadach górniczych i hutniczych. Zaczął on duszpasterzować wykorzystując sale szkolne, cechownie, warsztaty stolarskie, hale fabryczne i szopy. Na Zgodzie nabożeństwa od 1854 roku odbywały się regularnie w prywatnej szkole założonej przez braci Engellsów przy Hucie "Zgoda". Przez piętnaście lat "tymczasową kaplicę" w tej szkole obsługiwali księża z Bytomia. W 1867 roku dyrektor Huty "Zgoda", Józef Kremski, wystąpił z inicjatywą urządzenia stałej kaplicy w szkole hutniczej oraz zabezpieczenia środków finansowych na utrzymanie kaplicy i jej duszpasterza. Propozycję tą poparł ks. Szafranek, który w obszernym memoriale, skierowanym do Kurii Biskupiej we Wrocławiu, uzasadnił potrzebę utworzenia w Zgodzie stacji duszpasterskiej.

31 lipca 1869 biskup wrocławski, Heinrich Förster, wyraził zgodę na oddzielenie bytomskiej dzielnicy Czarny Las z osadami robotniczymi przy hutach: "Pokój", "Zgoda" i "Rozamunda" oraz przy kopalniach: "Litandra" i "Otylia" od parafii Wniebowzięcia NMP w Bytomiu, tworząc dla nich stację duszpasterską tzw. kurację, w proponowanej przez Kremskiego sali-kaplicy szkolnej. Duszpasterstwo powierzono w tych miejscowościach ks. Emilowi Korusowi, dotychczasowemu wikariuszowi w parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie. W 1882 roku ks. Korus przedstawił biskupowi wrocławskiemu, Robertowi Herzogowi, wniosek w sprawie budowy kościoła i utworzeniu nowej parafii w Zgodzie.

Nowa parafia

Samodzielność parafialną przyznano Zgodzie 17 maja 1883, a na terenie przekazanym bezpłatnie przez Magistrat miasta Bytom wybudowano w latach 1884-1885 kościół św. Józefa, z którego mogło jednorazowo korzystać 1300 osób. Kościół wzniesiono między Zgodą i Nowym Bytomiem w przekonaniu, że obie miejscowości z biegiem lat połączą się w całość. Do tego jednak nie doszło, gdyż osiedla robotnicze rozbudowano w innym kierunku, a "kościół stał w polu".

W listopadzie 1911 roku proboszczem w Zgodzie został ks. Edward Adamczyk, który w związku ze wzrostem obojętności religijnej i przestępczości wśród mieszkańców osady oraz znacznym oddaleniem kościoła od centrum miasta, zabiegał o wydanie zezwolenia na budowę nowego w osadzie Huta Pokój. Nowy kościół św. Pawła w osadzie Huta Pokój (od 1922 - Nowy Bytom), wybudowany przez ks. Adamczyka, został konsekrowany przez sufragana wrocławskiego bpa Karola Augustina 15 września 1912. Oficjalnie istniała tylko jedna parafia - Zgoda z kościołem parafialnym pw. św. Józefa i kościołem filialnym pw. św. Pawła. Następca ks. Adamczyka, ks. Ludwik Czardybon był zdania, że jest "tylko" proboszczem parafii św. Pawła. Mieszkańcy Zgody domagali się u siebie nowego kościoła, gdyż stary był zbyt oddalony od osady i zaobserwowano w nim także poważne szkody górnicze.

29 lipca 1925 administrator apostolski, ks. August Hlond, ustanowił na obszarze parafii w Zgodzie dwie samodzielne parafie: w Nowym Bytomiu i Zgodzie. Parafia w Nowym Bytomiu, kierowana przez ks. Czardybona, obejmowała w swych granicach mieszkańców osad: Huta Pokój, Huta Rozamunda i Czarny Las. Do parafii w Zgodzie, zarządzanej przez ks. Jana Pachę, należeli wierni z osad Zgoda, Huta Klara i przy kopalni "Otylia" oraz teren przy byłym nadleśnictwie.

31 grudnia 1928 Zgoda została wydzielona z obszaru gminy Nowy Bytom i włączona do gminy Świętochłowice. Wydarzenie to stało się podstawą do rozważań na temat budowy nowego kościoła w Zgodzie. Decyzja o tym zapadła 14 stycznia 1930 w czasie zebrania zarządu kościelnego, któremu przewodniczył ks. Emil Śliwka. Budowa kościoła trwała od 6 czerwca do 29 listopada 1931. Poświęcenia kościoła w stanie surowym dokonał ks. Wilhelm Kasperlik. 12 listopada 1931 wydano dekret erekcyjny parafii św. Józefa w Świętochłowicach-Zgodzie, która znalazła się w granicach dekanatu królewskohuckiego.

Nowy kościół

Autorem projektu kościoła był ówczesny budowniczy, diecezjalny architekt Jan Affa, który kierował też budową kościoła. Podobnie jak inne kościoły Świętochłowic, jest on orientowany, założony na rzucie krzyża łacińskiego, z transeptem i prezbiterium zamkniętym ścianą prostą. Na skrzyżowaniu naw kościoła znajduje się niewielka kopuła, na zewnątrz ukryta w niskiej wielobocznej wieży-sygnaturce, powtarzającej swoim kształtem formę najwyższej kondygnacji wieży zachodniej. Elewacje kościoła są, nietypowo jak na Świętochłowice, tynkowane. Ich dekoracją są wyłącznie wąskie, proste opaski okienne i podobne do nich pseudolizeny otaczające szczyt wieży - również są tynkowane, skontrastowane kolorystycznie z płaszczyznami elewacji. We wnętrzu, równomiernie oświetlonym, kopuła pozbawiona jest własnego światła. Nie stanowi więc dominanty, tworzy z innymi elementami jednorodną przestrzeń, ponieważ nawy boczne są wysoko i jasno oświetlone. Mimo, że na zewnątrz bryła prezbiterium i otaczających ją zakrystii wydaje się być bardzo rozbudowana, to we wnętrzu prezbiterium sprawia wrażenie płytkiego i nieznacznie tylko wyodrębnionego z przestrzeni całego kościoła.

Stacje drogi krzyżowej, które wiszą w kościele zainspirowane są malarzami szkoły monachijskiej. Zdjęcia archiwalne z 1937 roku pokazują 14 obrazów, które były w jednej całości. Proboszcz ks. Karol Brzoza około 1960 roku dokonał redukcji płócien i wprawił obrazy stacji drogi krzyżowej w ramy różnych wielkości i w różnym położeniu.

Proboszczowie

Bibliografia

Zmiana granic w parafji Zgoda, WD 1931, nr 11, s. 131; Dekret przeniesienia parafji Zgoda, WD 1931, nr 12, s. 138; M. Piegza, Zgoda. Zarys dziejów osady, dzielnicy, Świętochłowice 2004; D. Głazek, Kościoły Świętochłowic, [w:] Rocznik świętochłowicki t. 2, red. J. Myszor, Świętochłowice 2000, s. 60-75; H. Olszar, Rozwój sieci parafialnej na terytorium Świętochłowic, [w:] Rocznik świętochłowicki t. 2 , red. J. Myszor, Świętochłowice 2000, s. 7-29; J.S. Dworak, Historia parafii nowobytomskiej. Z przyczynków do historii miejscowej Nowego Bytomia , Nowy Bytom 1937, s. 42-72.