Parafia św. Jacka w Bytomiu

Z e-ncyklopedia

Parafia św. Jacka w Bytomiu - Rozbarku

Kościół pw. św. Jacka w Bytomiu
Kościół pw. św. Jacka w Bytomiu
Kościół pw. św. Jacka w Bytomiu
Kościół pw. św. Jacka w Bytomiu

Pierwszy kościół

Pierwsza wzmianka o Rozbarku, osobnej gminie wiejskiej, pochodzi już z 1233 roku. Kult św. Jacka na Rozbarku zrodził się na bazie tradycji jego pobytu na tutejszej ziemi. W przekazie ustnym podawana jest informacja o tym, że Jacek jako wędrowny kaznodzieja głosił tu swoje kazania. Miejscem spotykania się z tutejszą ludnością miało być źródełko u stóp wzgórza określanego mianem sroczego. Jako datę pobytu świętego w tych okolicach podaje się rok 1246. Poświadczony dokumentami kult św. Jacka na Rozbarku sięga I połowy XVIII wieku. U stóp wzgórza, gdzie wytryskało źródełko zasilające swoimi wodami rzekę Kaczawę, wybudowano drewnianą kaplicę. Kaplica ta zbudowana została w 1740 roku. Powstała ona na gruncie Andrzeja Harczka. Kaplica istniała do czasu budowy nowego kościoła w 1801 roku. Wówczas na miejscu kaplicy stanął mały, ale masywny, pokryty gontowym dachem kościółek pw. św. Jacka. Kościółek spłonął podczas wielkiego pożaru Rozbarku, który wybuchł w 1868 roku i zniszczył prawie połowę wsi.

W 1873 roku rozpoczęto odbudowę zniszczonego kościółka. Koszty prac restauracyjnych opiewały na sumę 3500 talarów, które miały pochodzić z wolnych datków mieszkańców Rozbarku, z czynszów pobieranych z wynajmu tzw. farskich gruntów, oraz z odszkodowania za zniszczenia powstałe w czasie pożaru.

Wskutek gwałtownego przyrostu liczby ludności powstawały trudności w duszpasterstwie parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu. Wówczas to podjęto decyzję wybudowania dla dzielnicy Rozbark własnego kościoła parafialnego. W 1900 roku oszacowano, iż parafia WNMP skupia 35 000 wiernych. Dlatego też ówczesny proboszcz parafii WNMP ks. E. Buchwald zdecydował by na terenie osady rozbarskiej zbudowano nowy kościół spełniający potrzeby wciąż rosnącej liczby parafian. Kościół ten, co jednomyślnie zatwierdzono, miał stanąć na tzw. wzgórzu rozbarskim, obok stojącej już kaplicy pw. św. Jacka.

Drugi kościół

Inicjator budowy, ks. E. Buchwald podjął wiele podróży w celu zgromadzenia odpowiedniej ilości pieniędzy i materiału potrzebnego do budowy nowego kościoła. Z Krakowa przywiózł projekty witraży ze scenami z życia św. Jacka. Wykonanie tych witraży zlecono firmie Carl Busch z Berlina. Zapewne i reszta, a więc ołtarz główny ze scenami ze Starego Testamentu i Grupą Ukrzyżowania (autorstwa Georga Schreinera z Regensburga), a także ambona, chrzcielnica (dzieło Louisa Rosenthala z Bytomia), Droga Krzyżowa (wykonana przez Ferdynanda Buscha z Berlina), czy wystrój malarski kościoła (Karl Platzek z Kluczborka) i krypty (Otto Kowalewski z Katowic) konsultowane były z proboszczem.

Ta wielka jak na tamte czasy budowla o łącznej kubaturze (wraz z kryptą) 34 650 m kw. , mogąca pomieścić przeszło 4000 osób, wznoszona była przez trzy lata, od 22 maja 1908 do sierpnia 1911 roku. 17 czerwca 1911 wytyczono granice nowej parafii. Parafia św. Jacka została erygowana 1 lipca 1915. mocą dekretu bpa Adolfa Bertrama, który z dotychczasowej administracji, będącej częścią parafii WNMP w Bytomiu utworzył samodzielną parafię.

W jej skład weszły: gmina Rozbark, majątek ziemski na Rozbarku, zachodnia część Brzezin, Stare Góreczko oraz Szarlej. Tak zarysowany obszar uległ zmniejszeniu: już w roku jej powstania kiedy to część brzezińska została włączona do nowo powstałej parafii w Brzezinach. Kolejny podział nastąpił 1 stycznia 1926 kiedy to terytorium parafii św. Jacka zostało okrojone o miejscowości Stare Góreczko oraz Szarlej, przyznane po plebiscycie Polsce.

Wystrój kościoła

Projekt Maxa Giemzy z Katowic (wzorowany na romańskiej katedrze w Limburgu nad Lahnem) był drugą wersją rozbarskiego kościoła, powstałą w latach 1908 - 1911. Pierwszą, znacznie skromniejszą, wybudował mistrz murarski Johann Kowollik. Kościół św. Jacka to kościół dwukondygnacyjny (w przyziemiu kościoła mieści się krypta św. Józefa z bocznymi kaplicami), bazylikowy, trzynawowy, na planie krzyża łacińskiego, z transeptem o ramionach zakończonych ścianą prostą, z chórem zamkniętym półkolistą apsydą z ambitem półkoliście połączonym z aneksami i przylegającymi do nich apsydiolami. W górnych kondygnacjach wież zamieszczono rozety oraz reliefowe i niszowe fryzy arkadkowe. Kościół zbudowano z piaskowca ciosanego. We wnętrzu znajduje się dekoracja rzeźbiarska, wykonana w piaskowcu (autorstwa rzeźbiarza M. Beule). Stylowe wyposażenie rzeźbiarskie ołtarza i ambony jest autorstwa rzeźbiarza G. Schreinera z Regensburga, zaś polichromię ścian i stropów, która zachowała się jedynie w krypcie, wykonał artysta malarz Otto Kowalewski z Katowic oraz Firma Busch z Wrocławia (ołtarze).

Bibliografia

W. Madej, 90-lecie parafii św. Jacka w Bytomiu - Rozbarku, Bytom 2006.